کدام ایستگاه متروی تهران در برابر بمباران مقاوم است؟
حمله روسیه به اوکراین بعد ازجنگ جهانی دوم، بزرگ‌ترین درگیری نظامی در اروپا به شمار می‌رود. در این جنگ شهروندان اوکراینی درغیاب پناهگاه‌های جنگی درایستگاه‌های مترو پناه گرفتند.
عکس‌هایی که ازحضور شهروندان اوکراینی در مترو منتشر شده است، نشان می‌دهد که سازه‌های شهری تا چه حد می‌توانند کارکرد‌های دوگانه داشته باشند. کارکرد نخست در نقش مستقیمی که برای آن‌ها تعریف شده است و کارکرد دوم در زمان بحران.
حال این پرسش قابل طرح است که این کارکرد‌های چندگانه در سازه‌های شهری پایتخت ایران نیز وجود دارد؟
به گفته مدیران شهری اکثر ایستگاه‌های مترو در زمان بحران‌های طبیعی مثل زلزله ایمن هستند. با این حال آیا سازندگان مترو به بحران‌های غیرطبیعی مثل بمباران در زمان جنگ هم توجه داشته اند؟
یکی از کارشناسان این حوزه می‌گوید: در ساخت ایستگاه‌های مترو به موضوع پدافند غیرعامل توجه نشده است، زیرا هزینه‌های ساخت ایستگاه‌ها افزایش زیادی پیدا می‌کرد تنها ایستگاه متروی قیطریه در زمان مدیریت آقای محسن هاشمی برای زمان‌های بحرانی مانند بمباران طراحی شد و این ایستگاه از این جهت با سایر ایستگاه‌های مترو متمایز است. هرچند که با تغییر مدیریت در مترو، این ایستگاه هم نیمه کاره رها شد و بدون در نظر گرفتن بخش‌های پدافند غیرعامل به بهره برداری رسید.
او درخصوص این که ایستگاه‌های مترو تهران می‌توان محل مناسبی برای اسکان در زمان بمباران‌های احتمالی باشد هم تاکید کرد: یکی از چالش‌های اصلی ایستگاه‌های متروی تهران نبود سرویس بهداشتی عمومی در این سازه‌ها است، متاسفانه تنها برای کارکنان هر ایستگاه سرویس بهداشتی محدود ایجاد شده است. این مساله به خودی خود یکی از چالش‌های اصلی برای ایفای نقش پناهگاه برای شهروندان پناه گرفته به این اماکن به شمار می‌رود.
به گفته این کارشناس شاید ایستگاه‌ها برای زمان بمباران طراحی نشده باشند، اما به دلیل عمق ایستگاه‌ها شاید بتوان از آن‌ها به عنوان محل مناسبی برای پناه گرفتن بهره گرفت، هرچند که موشک‌ها و بمب‌های جدید احتمالا قدرت تخریب بسیار بالایی دارند و قاعدتا این ایستگاه‌ها توان مقاومت دربرابر آن‌ها را نخواهند داشن. او تاکید می‌کند که طراحی ایستگاه‌های مترو برای چنین بحرانی‌ها بسیار هزینه ساخت را بالا می‌برد.
در همین زمینه محسن کاملی، حسن حسینی امینی، اسدالله سلمی و سیدباقر حسینی در مقاله‌ای با عنوان الزام پدافند غیرعامل در طراحی ایستگاه‌های مترو به لزوم طراحی ایستگاه‌های مترو برای زمان جنگ احتمالی اشاره شده است. در این مقاله آمده است که ایستگاه‌های مترو از جمله سازه‌های زیرزمینی است که دارای ماندگاری طولانی و بهره برداری پیوسته و کثرت استفاده کننده هستند، بنابراین در طراحی احداث و بهره‌برداری ایستگاه‌های مترو می‌باید به تناسب پیشرفته سلاح‌های دشمن اقدامات ضروری و مورد نیاز را انجام شود.
براساس نتایج تحقیق در بررسی الزامات معمارانه ایستگاه‌های مترو از نظر پدافند غیرعامل و حاکی از آن است که این الزامات در چهار دسته کلی اعم از الزامات طراحی، دسترسی و مکان یابی مدیریتی و الزامات دسته بندی می‌شود.
در این مقاله پیشنهاد شده است که برای چند منظوره بودن مترو از درب‌های متحرک و خم به جهت عدم انتقال موج انفجار استفاده شود همچنین پیش‌بینی خروجی‌های اضطراری، در نظر گرفتن فضا‌هایی برای انبار آذوقه آب و سوخت، از بین بردن نقاط تیزو گوشه‌دار و... استفاده از سطوح کف و دیوار‌های سفید یا براق به عنوان الزامات طراحی پیشنهاد شده است.
همچنین دسترسی بین مترو و ابنیه ویژه یا فضا‌های بیرونی برای ایمنی وسهولت تردد به دقت طراحی شود در خطوط مترو مسیر‌هایی پیش‌بینی شود که در صورت انهدام و انسداد بخشی از مترو امکان تداوم ارتباط با محیط پیرامونی فراهم شود در این راستا بهتر است در خطوط مترو خروجی‌های اضطراری با آن به بیش از عمق محل تجمع پناهجویان ایجاد شود، برخی دیگر از پیشنهاد‌های این مقاله برای استفاده چند منظوره از مترو است.
باید دید که مدیران شهری برای رفع این نقیصه چه برنامه‌هایی در نظر دارند.
