روسیه چرا و چگونه برجام را گروگان گرفته؟
وزیر امور خارجه روسیه بعد از اعلام توافق پادمانی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تهران، با گذاشتن یک شرط عجیب تلاش کرد تصمیم‌گیری درباره توافق برجامی مذاکرات وین را در اختیار خود بگیرد. سرگئی لاورف گفت: «ما خواهان یک پاسخ روشن هستیم. ما به تضمینی نیاز داریم که تحریم‌های غرب علیه روسیه بهیچوجه بر تجارت، روابط اقتصادی و سرمایه‌گذاری با ایران که در برجام تضمین شده، تاثیر نمی‌گذارد».
این شرط وزیر امور خارجه روسیه، چون با تحریم‌های گسترده‌ای که آمریکا و اروپا به خاطر لشکرکشی روسیه به اوکراین علیه این کشور وضع کرده‌اند در تضاد است، عملاً می‌تواند مانع به نتیجه رسیدن مذاکرات برجامی وین شود و توافقی صورت نگیرد. رمز ماجرا اینست که توافق برجامی فقط در صورتی امکان‌پذیر است که تمام اعضاء برجام نسبت به آن نظر موافق داشته باشند. از آنجا که روسیه نیز یکی از اعضاء برجام است، اگر به دلیل عدم تضمین کشور‌های غربی عضو برجام در مورد معاف بودن تحریم‌هایشان علیه روسیه در روابط تجاری، اقتصادی و سرمایه‌گذاری با ایران، مهر تایید خود را پای توافق برجامی نگذارد، توافقی صورت نخواهد گرفت.
این اقدام وزیر امور خارجه روسیه درباره مذاکرات برجامی را در ادبیات سیاسی می‌توان «به گروگان گرفته شدن برجام توسط روسیه» نامید.
قبل از آنکه روسیه به اوکراین حمله نظامی کند، این نظریه در رسانه‌ها و محافل سیاسی مطرح بود که روسیه درصدد است در برجام با ورق اوکراین بازی کند و با امتیاز گرفتن در برجام به اهداف خود در اوکراین برسد. اینکه قبل از حصول توافق برجامی در مذاکرات وین، روسیه به اوکراین حمله کرد، نشان‌دهنده صحت این گمانه‌زنی بود که پوتین درصدد معامله بر سر برجام برای به دست آوردن امتیازاتی در اوکراین است.
اینکه روسیه آیا می‌تواند برجام را وسیله‌ای برای رسیدن به اهداف خود در اوکراین قرار دهد یا نه، کاملاً به عزم کشور‌های غربی و اراده سیاسی مسئولین جمهوری اسلامی ایران بستگی دارد. رفتار میخائیل اولیانف نماینده روسیه در مذاکرات برجامی وین بگونه‌ای بوده و هست که گوئی او خود را بیش از آنکه نماینده روسیه بداند نماینده ایران و یا حتی تصمیم‌گیرنده به جای ایران می‌داند! او حتی وقتی یک شهروند ایرانی به تجاوز نظامی روسیه به اوکراین اعتراض کرد، به خودش اجازه داد به او بگوید: «آدم‌هائی مثل تو نماینده مردم ایران نیستند، تلاش‌های شما برای جلوگیری از رفع تحریم‌ها علیه ایران شکست خواهند خورد.» این زیاده‌گوئی‌ها نشان می‌دهند مقامات روسی برای خودشان امتیازاتی قائل هستند که به آن‌ها اجازه می‌دهد به جای مسئولین ایرانی سخن بگویند و تصمیم بگیرند.
چنین تصور غلطی از جمهوری اسلامی ایران و مردم ایران، می‌تواند روس‌ها را در توهمی که مدت‌هاست گرفتار آن هستند بیشتر فرو ببرد، همان توهمی که موجب لشکرکشی پوتین به اوکراین و فرو رفتن او در باتلاق یک جنگ ویرانگر شد. جمهوری اسلامی ایران یک کشور مستقل و آزاد است که با اتکا به سیاست پایه‌ای و محوری «نه شرقی – نه غربی» به هیچ کشوری اجازه نمی‌دهد منافع ملی ملت ایران را به گروگان بگیرد. روس‌ها هم اگر با آنچه سرگئی لاورف گفته درصدد مانع‌تراشی بر سر راه رفع تحریم‌های ایران باشند و یا بخواهند با ابزار قرار دادن برجام خود را از باتلاق اوکراین نجات دهند، راه به جائی نخواهند برد. آن‌ها باید این احتمال را هم در نظر بگیرند که چه بسا جمهوری اسلامی ایران با یک حرکت جدید و غیرمنتظره، تلاش روسیه برای به گروگان گرفتن برجام را خنثی کند.
کشور‌های غربی هم باید از گره زدن منافع ملت ایران به خواسته‌های این و آن بپرهیزند و به تعهدات خود برای احیاء برجام و رفع تحریم‌ها پای‌بندی نشان دهند. برخورداری از رابطه متوازن با شرق و غرب و عدم وابستگی به آن‌ها سیاست همیشگی و استوار نظام جمهوری اسلامی بوده و از این به بعد نیز همین روش ادامه خواهد یافت. سران قدرت‌های غربی اگر درک صحیحی از شرایط کنونی و منطقه و بین‌الملل داشته باشند، به این واقعیت پی خواهند برد که احترام به این سیاست جمهوری اسلامی ایران به نفع آن‌ها نیز خواهد بود.
