سرنوشت عرضه‌های اولیه در سال ١٤٠٠ تغییر کرد
از ابتدای سال ۱۳۹۹ تا انتهای سال ۱۴۰۰ به طور کلی ۴۰ عرضه اولیه در بازارهای بورس و فرابورس صورت گرفت. ۴۰ عرضه‌ای که از میزان مشارکت گرفته تا میزان بازدهی و حتی نحوه عرضه، تفاوت های زیادی با یکدیگر داشتند.
مقایسه میزان مشارکت سهامداران در این عرضه‌ها نشان می‌دهد که ''بپیوند'' که اواسط شهریور ماه ۱۳۹۹ عرضه شد با پنج میلیون و ۵۷۰ هزار و ۹۸۱ خریدار در صدر جدول استقبال از این عرضه‌ها قرار گرفته است و ''فزر'' که آخرین عرضه اولیه سال ۱۴۰۰ بود و در تاریخ ۱۹ بهمن ماه عرضه شد تنها یک میلیون و ۲۶۱ هزار و ۴۵۵ نفر خواهان داشت و در انتهای این جدول قرار گرفت.
سرنوشت عرضه‌ها چه تغییری کرد؟
عرضه‌های اولیه که در سال ۱۳۹۹ و بهار ۱۴۰۰ انجام شد، همگی به همان روش سنتی و قدیمی بود اما سرنوشت این عرضه‌ها در تابستان سال ۱۴۰۰ تغییر کرد.
"فگستر" نخستین عرضه اولیه سال ۱۴۰۰ بود. سهمی که در ۲۲ اردیبهشت ماه و در روزهایی که فشار فروش بر فشار خرید در بازار غلبه کرده بود عرضه شد. با این حال در این عرضه اولیه بیش از دو میلیون و ۲۷۸ هزار نفر شرکت کردند. پس از آن و درحالی که بازار برای صعود نفس نفس میزد پای "فتوسا" به بازار سرمایه باز شد. عرضه‌ای که ۲۹ اردیبهشت صورت گرفت و بیش از دو میلیون و ۴۱۰ هزار نفر در آن مشارکت کردند.
سومین عرضه اولیه سال جاری در پنجم خرداد و در روزهایی انجام شد که شاخص کل بورس در ادامه روند ریزشی خود، کف خود را شکسته بود و در مرز یک میلیون واحد قرار داشت. "غکورش" در چنین شرایطی عرضه شد و بیش از دو میلیون و ۳۵۶ هزار کد بورسی برای مشارکت در این عرضه اقدام کردند.
پس از آن و در تاریخ ۱۹ خردادماه عرضه "ولکار" با مشارکت دو میلیون و ۹۱۰ هزار کد انجام شد. "ومدیر" نیز در ۲۶ خردادماه با مشارکت بیش از دو میلیون و ۵۰۰ هزار کد انجام شد تا پرونده عرضه‌های اولیه در تابستان با پنج عرضه بسته شود.
در فصل تابستان بازار روزهای سبزی را به خود دید و حتی شاخص کل بورس توانست از مرز یک میلیون و ۵۰۰ هزار واحد نیز گذر کند، صعودی که عمر آن طولانی نبود و شاخص کل این کانال را برای چندمین مرتبه از دست داد.
در هر صورت قرعه اولین عرضه اولیه تابستان و ششمین عرضه سال ۱۴۰۰ به نام "لطیف" افتاد. عرضه‌ای که در دوم تیرماه و با مشارکت حدود دو میلیون و ۷۶۴ هزار کد صورت گرفت. "سپید" هفتمین عرضه اولیه امسال بود. در این عرضه که ۲۳ تیرماه انجام شد بیش از دو میلیون و ۸۰۰ هزار کد مشارکت کردند.
ششم مردادماه عرضه اولیه "وهامون" با مشارکت بیش از دو میلیون و ۶۰۰ هزار کد و ۲۰ مرداد نیز عرضه اولیه "مدیریت" با مشارکت بیش از دو میلیون و ۸۱۳ هزار کد انجام شد. بازار سرمایه در ۱۷ شهریورماه و در حالی که دوباره رو به نزول بود میزبان دو عرضه اولیه "کیمیاتک" و "فجهان" به ترتیب با مشارکت بیش از دو میلیون و ۶۰۰ هزار و بیش از سه میلیون و ۱۳۳ هزار کد صورت گرفت که می‌توان گفت رکورد میزان مشارکت در خرید عرضه اولیه‌ها در عرضه اولیه " فجهان " شکست.
پس از ان پای عرضه اولیه ها با روش‌های جدید به بازار باز شد. نخست "حآفرین" ۲۱ شهریورماه با مدل جدیدی عرضه شد. در این عرضه اولیه بر اساس دستورالعمل پذیره‌نویسی و عرضه اولیه اوراق‌بهادار در فرابورس ایران سهام شرکت مذکور به سرمایه‌گذاران واجد شرایط عرضه شد. منظور از سرمایه‌گذاران واجد شرایط صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار است.
بر این اساس، اعلام شد از روز دوم صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانند تا ۵۰ درصد دارایی که خریداری کرده‌اند را به فروش برسانند و سرمایه‌گذاران حقیقی هم می‌توانند اقدام به خرید کنند.
پس از آن "توسن" در تاریخ ۲۳ شهریورماه به روش ترکیبی و طی دو مرحله عرضه شد. بر این اساس مرحله اول آن عرضه به سرمایه‌گذاران واجد شرایط (صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار) به روش ثبت سفارش و مرحله دوم نیز عرضه به سایر سرمایه‌گذاران به روش قیمت ثابت بود.
عرضه به روش ترکیبی عرضه‌ای است که در آن در مرحله اول نسبت مشخصی از ورقه بهادار قابل عرضه به روش ثبت سفارش جهت کشف قیمت به سرمایه‌گذاران واجد شرایط عرضه شده و در مرحله دوم به قیمت کشف‌شده به روش قیمت ثابت به سایر سرمایه‌گذاران عرضه می‌شود. تفاوت شیوه عرضه "حآفرین" با "توسن" در این بود که عرضه توسن دو مرحله‌ای بوده و عموم مردم یا همان سهامداران خرد در مرحله دوم حق خرید عرضه اولیه را دارند.
این درحالی است که در همان تاریخ "فسبزوار" نیز عرضه شد بدون اینکه سهمی به صندوق ها تعلق بگیرد و همه سهام این شرکت در روز عرضه در اختیار سهامداران خرد قرار گرفت.
در این عرضه بیش از دو میلیون و ۹۰۰ هزار کد مشارکت کردند. پرونده عرضه اولیه‌های شش ماه نخست سال ۱۴۰۰ با "شکام" بسته شد. عرضه‌ای که نصیب سرمایه‌گذاران واجد شرایط یا همان صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله شد. بازار سرمایه در زمستان سال ۱۴۰۰ میزبان تنها یک عرضه اولیه یا همان "فزر" بود که کمترین میزان مشارکت را به خود اختصاص داد که به همان شیوه سنتی عرضه شد.
حال و روز بازار و میزان بازدهی، ترمز شوق سهامداران را کشید!
می‌توان گفت مهم ترین دلیلی که سهامداران از خرید این عرضه‌ها پا پس کشیدند، کاهش بازدهی آن‌ها بود. به طوریکه برخی عرضه‌های اولیه سال ۱۳۹۹، منفی ۶۸ درصد هم بازدهی داشته‌اند! در هر حال، حال و روز بازار ترمز شوق سهامداران برای خرید عرضه‌های اولیه را هم کشیده است و آمار مشارکت نشان می‌دهد شیوه‌های مختلف هم نتوانست پای سهام داران را دوباره به این عرضه ها باز کند. شاید اگر سایه سنگین نوسان و نزول از سر بازار برداشته شود، عرضه‌های اولیه هم دوباره بتوانند به موضوع محبوب سهام داران تبدیل شوند.
