فلاحت‌پیشه: روزانه هزار میلیارد بابت «تخفیف تحریمی» صادرات نفت به چین ضرر کردیم
دو روز بعد از آنکه روس‌ها شرط تضمین خود را پس گرفتند یا به عبارتی، تعدیل و عقب نشینی کردند، ایران تخفیف فروش نفت را کنار گذاشت و نفت خود را با نرخ جدید و بدون تخفیف حریمی فروختکه رقم چشمگیری نصیب خزانه کرد.
سال و قرن جدید فرارسیده و از سال و سال‌های سپری شده، جز تجاربی برای بازخوانی و شناسایی نقاط قوت و ضعف باقی نمانده تا به تعبیری، «گذشته، چراغ راه آینده» شود.
مذاکرات وین با هدف احیای برجام و رفع تحریم‌ها، از مهم‌ترین و شاید مهم‌ترین رخداد سال گذشته بود که حتی جزئیات آن نه فقط از سوی مستولان و رسانه‌ها بلکه توسط مردم عادی نیز پیگیری می‌شد، زیرا امیدوار بودند با مهار تحریم‌های تحمیلی و ظالمانه، اقتصاد کشور، نفسی بکشد و با کاهش فشار‌های معیشتی، سفره‌های تهی شده مردم، جان دوباره‌ای گیرد.
حشمت الله فلاحت پیشه در زمره فعال‌ترین کارشناسان پیگیر و تجلیل گر مذاکرات وین طی سال قبل یود که بار‌ها، آزیر خطر کژروی طرفین مذاکره و بویژه زیاده خواهی روس‌ها را به صدا درآورد.
او اکنون به فرجام خوش مذاکرات، خوش بین است و می‌گوید این مذاکرات به اعلام توافق نهایی منتهی خواهد شد، «مگر این که یک عامل آشوب‌زا، روند مثبت فعلی را دگرگون کند» و
این تحلیل گر سیاست بین الملل ضمن ارزیابی خسارات و زیان‌های تحمیلی تحریم به اقتصاد ایران، اشتباهات و برگ برنده‌های کشورمان در مسیر منتهی به توافق را برشمرده و علت اصلی موففیت را ایستادگی مردم علیه تحریم‌ها می‌داند و تاکید دارد: «سال آینده مسئولان باید تدابیر و تصمیماتی اتخاذ کنند تا مزایای پایان تحریم‌ها به مردم برسد».
گفتگو با فلاحت پیشه را بخوانید:
مهم‌ترین رویداد سیاست خارجی ایران در سال ۱۴۰۰ را چه رخدادی می‌دانید؟
بدون شک برای ایرانیان مهم‌ترین رویداد سیاست خارجی در سال ۱۴۰۰ احیای برجام و به عبارتی احیای مذاکرات برجام بود. مسائل بسیاری در حوزه سیاست خارجی ایران شکل گرفته که همگی تحت تاثیر برجام و مذاکرات بودند. سال ۱۴۰۰ اتفاقی افتاد که اگر ۴ سال پیش رخ داده بود شاید اوضاع ایران به شکل دیگری بود و آن هم رای آوردن دموکرات‌ها در ایالات متحده آمریکا بود. بعد از ۸ سال ریاست جمهوری اوباما، ترامپ رای آورد. او بعد از هیتلر بزرگترین ناقض معاهده‌های بین‌المللی است. برجام نیز قربانی سیاست‌های ترامپ و محافظه‌کارانی شد که اطراف او جمع شده بودند.
با ورود بایدن به کاخ سغید، افرادی که در امضای برجام نقش کارشناسی داشتند، این بار در جایگاه تصمیم‌گیری قرار گرفتند. به عبارتی افرادی که مذاکرات و تصویب برجام را کارشناسی کرده بودند با رفتن اوباما و ارتقای نفر‌های اول در هر حوزه، نقش تصمیم‌گیر را از بایدن گرفتند و سعی کردند که برجام را احیا کنند، اما این اتفاق نیافتاد.
باوجود اعلام آمادگی رسمی و غیررسمی کاخ سغید چرا مذاکرات احیای برجام طولانی شد؟
علت این موضوع در دو کشور ایران و آمریکا متفاوت است. شاید دو تصمیم اشتباه در پایتخت‌های دو کشور، مذاکرات را طولانی کرد و البته طرفین، بیش از هر کشوری دیگری، هزینه این تاخیر را هم دادند. اشتباه طرف آمریکایی این بود که بایدن پس از رئیس جمهور شدن، متاسفانه فشار‌های حداکثری ترامپ را کنار نگذاشت و کوشید با ادامه استفاده از ابزار ضدایرانی ترامپ، کشورمان را وادار به امتیار دادن کند، اما نعایتا، ناکامماند و نتوانست امتیاز‌های مورد نظر خود را از ایران بگیرد.
مانع احیای برجام در ایران چه بود؟
مثل همیشه در ایران نیز یک نگاه جناحی بر مذاکرات حاکم شد و برجامی که می‌توانست در زمان دولت آقای روحانی احیا شود تا دولت آقای رئیسی در شرایط ثبات و عدم تحریم کار خود را شروع کند، متاسفانه به دولت جدید موکول شد و در طول این مدت کشور هزینه‌های تحریم را داد. آمریکایی‌هایی که باید برای احیای برجام جناحی و حزبی عمل می‌کردند این کار را نکردند و ابتدا راه ترامپ را ادامه دادند، اما برخلاف آن‌ها ایرانیانی که همیشه شعار و ادعای وحدت در سیاست خارجی را دارند، جناحی عمل کردند و احیای برجام با تاخیر ۱۱ ماهه احیا شد.
با توجه به تحریم‌ها، ضرر ایران در حوزه درآمد صادرات نفتی نفت جقدر است؟
براساس محاسبات قیمت دلار در روز‌های پایانی اسفند میزان تخفیفی که ایران به خاطر فروش نفت داد بسیار بالا است. در زمان ترامپ، فروش روزانه نفت ایران تا زیر ۳۰۰ هزار بشکه کاهش یافت، اما در دوره بایدن اوضاع بهتر شد و رقم صادرات تا یک میلیون تا یک میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه رسید.
ایران در این مدت این نفت را با «تخفیف تحریمی» صادر می‌کرد اگر روز‌های پایانی اسفند که میانگین تقریبی قیمت بالای ۱۱۰ دلار است را مبنا قراردهیم، تقریبا ایرانی‌ها روزی هزار میلیارد تومان فقط در فروش نفت به چین ضرر می‌کردند. دو روز بعد از آنکه روس‌ها شرط تضمین خود را پس گرفتند یا به عبارتی، تعدیل و عقب نشینی کردند، ایران تخفیف فروش نفت را کنار گذاشت و نفت خود را با نرخ جدید و بدون تخفیف حریمی فروختکه رقم چشمگیری نصیب خزانه کرد.
حوزه نفتی، فقط یک مورد از مواردی زیادی یه ویژه در حوزه صادرات است که به علت تحریم و تاخیر در احیای برجام، ضرر‌های هنگفتی به ایران تحمیل کردند. بیش از دو هزار تحریم علیه ایران وجود دارد که هر کدام ضرر و زیان‌هایی اندک یا سنگین برای اقتصاد ایران ایجاد کرده اند، هرقدر، احیای برجام زودتر انجام می‌شد، به همان نسبت، ضرر و زیان‌ها هم کمتربه اقتصاد ایران ضربه می‌زد.
اکنون در شرایط احیای برجام و توقف این ضرر وزیان‌های سنگین قرار داریم؟
ما اکنون در شرایط احیای برجام به سر می‌بریم مگر این که یک عامل آشوب‌زا، روند مثبت فعلی را دگرگون کند. در این ۱۱ ماه ایرانیان هزینه بیشتری دادند و بزرگترین ضربه به ایران بعد از نقش منفی همیشگی آمریکایی‌ها، روس‌ها داشتند که موضوع برجام را به سیاست خارجی خود پیوند دادند و باوجود هشدار‌های مختلفی که داده شده، متاسفانه صحنه‌گردان اصلی به اولیانوف روسی واگذار شد و دیدیدم که اگر برجام قبل از حمله روسیه به اوکراین امضا می‌شد، ایران می‌توانست در بازار نفت و گاز امتیاز‌های بسیاری را به دست بیاورد.
اما وقفه جدیدی شکل گرفت، زیرا روس‌ها در گام‌های پایانی مذاکرات؛ شرط موافقت خود را دریافت تضمینی از آمریکا برای معافیت فراگیر از تحریم‌ها اعلام کردند و البته این شرط ناگهانی را به رضایت به تضمین مبادلات هسته‌ای با ایران کاهش دادند تا مانع اصلی برداشته شود و برجام در آستانه‌ی امضا قرار بگیرد.
دومین اشتباه بزرگ ایران این بود که با همه‌ی طرف‌ها صحبت کرد در حالی که ایران و آمریکا طرف‌های اصلی بودند، در نهایت اروپایی‌ها برای خود منافع برجامی تعریف کردند. باوجود همه کاستز‌ها و مقاومت ها، حالا و در این روز‌های پایانی سال مقدمات احیای برجام فراهم است.
ایران پسابرجام چگونه ایرانی خواهد بود؟
ایران سه برگ برنده در مذاکرات داشت که توانست برجام را احیا کند. برگ برنده اول مردم بودند که تحریم‌ها را تاب آورند و تحمل کردند. سال آینده مسئولان باید تدابیر و تصمیماتی اتخاذ کنند تا مزایای پایان تحریم‌ها به مردم برسد و باعث توسعه کشور شود همچنین آورده‌های رفع تحریم باید در سه زمینه اشتغال، توسعه و عمران صرف شود.
دومین برگ برنده ایران فناوری هسته‌ای بود که معتقدم ایران هیچ‌گاه به سمت بمب هسته‌ای حرکت نکرد با احیای برجام ایران می‌تواند در ۷۰۰ رشته علمی و صنعتی و فناوری از صنعت هسته‌ای استفاده کند و به مراحل پیشرفت علمی برسد.
سومین برگ برنده ایران توان خوداتکا دفاعی ایران بود. در این زمینه ایرانیان باید به روزرسانی دفاع را انجام دهند تا به سرنوشت اوکراین دچار نشوند. رفاه مردم و فناوری و فناوری هسته‌ای و دفاع خوداتکا باید در دستور کار قرار بگیرد.
ابرتنش کشور برجام بود که این تنش از بین می‌رود و در سه سطح جهانی، منطقه‌ای و ملی تنش‌زدایی را در پیش بگیرد. دنیای پرآشوبی داریم و اوکراین یک مثال واقعی آن است، کشور‌ها باید زیرکانه خود را از عرصه تنش دور کنند و برجام راهی به همین هدف برای ایران است تا بتواند به سمت تنش‌زدایی حرکت کند. هر چقدر سال ۱۴۰۰ سال سختی بود، اما سال ۱۴۰۱ با تدبیر در ساسیت توسعه داخلی و سیاست تنش‌زدایی خارجی، کشور مسیر پیشرفت را پیش بگیرد.
