پیامد‌های تحریم نفت روسیه توسط اتحادیه اروپا
اگر ممنوعیت واردات زغال سنگ روسیه توسط همه اعضای اتحادیه اروپا تصویب شود، نخستین تحریم واردات انرژی روسیه از سوی این بلوک از زمان آغاز حمله نظامی مسکو به اوکراین در ۲۴ فوریه خواهد بود.
درخواستها از اتحادیه اروپا برای تحریم واردات نفت و گاز روسیه هفته جاری در واکنش به کشتار غیرنظامیان در اوکراین شدت گرفت. اورزولا فن در لاین، رئیس کمیسیون اروپا روز چهارشنبه به پارلمان این بلوک اعلام کرد این تحریمها، آخرین تحریمهای ما نخواهند بود. اکنون ما در حال بررسی نفت و درآمدهایی هستیم که روسیه از سوختهای فسیلی به دست می آورد.
اما تحریم نفت روسیه از سوی اتحادیه اروپا چه پیامدهایی خواهد داشت؟
تحریمهای نفتی چه تاثیری روی روسیه می گذارند؟
روسیه بزرگترین صادرکننده نفت جهان بوده و در میان سه تولیدکننده بزرگ جهان شامل آمریکا و عربستان سعودی قرار دارد. طبق آمار آژانس بین المللی انرژی، این کشور روزانه هفت تا هشت میلیون بشکه نفت و فرآورده های نفتی صادر می کند. حدود نیمی از ۴.۷ میلیون بشکه در روز صادرات نفت روسیه، به اتحادیه اروپا می رود.
بنا بر اعلام بانک مرکزی روسیه، مجموع صادرات این کشور در سال ۲۰۲۱ به ۴۸۹.۸ میلیارد دلار رسید که از این میزان سهم نفت، ۱۱۰.۲ میلیارد دلار و فرآورده های نفتی ۶۸.۷ میلیارد دلار بود و سهم فروش گاز طبیعی از طریق خط لوله به ۵۴.۲ میلیارد دلار رسید.
تحریم واردات نفت، تاثیر مالی بسیار بزرگتری در مقایسه با تحریم زغال سنگ که اتحادیه اروپا پیشنهاد کرده است، خواهد گذاشت و مسکو را از یک جریان درآمد مهم محروم می کند.
در قیمت فعلی، اروپا روزانه حدود ۴۵۰ میلیون دلار به روسیه برای نفت و فرآورده های نفتی، حدود ۴۰۰ میلیون دلار برای گاز و ۲۵ میلیون دلار برای زغال سنگ می فرستد. با این حال بسیاری از خریداران اروپایی به تحریم خودخواسته دست زده اند و شرکتهایی نظیر شل، انی و اکوئینور داوطلبانه خرید نفت روسیه را متوقف کرده اند. در نتیجه نفت اورال روسیه با تخفیف بالایی معامله می شود و هند در میان خریدارانی بوده که از زمان آغاز حمله نظامی روسیه به اوکراین، خرید نفت ارزان روسیه را افزایش داده است.
طبق محاسبات موسسه مطالعات انرژی آکسفورد، تحریمهای مستقیم با محدود کردن تولید روسیه می تواند قیمتهای جهانی نفت را افزایش دهد. قیمت نفت برنت در سال ۲۰۲۲ در چنین سناریویی در مقایسه با تحریمهای خودخواسته که تاثیر کمتری روی تولید روسیه می گذارند، به طور متوسط ۲۱ درصد بالاتر خواهد بود.
اتحادیه اروپا تا چه حد به نفت روسیه وابسته است؟
طبق آمار یورواستات، روسیه بزرگترین صادرکننده نفت به اروپاست و ۲۶ درصد از واردات نفت اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۰ را تامین کرد. صادرکنندگان دیگر شامل نروژ، قزاقستان، آمریکا، عربستان سعودی و نیجریه هستند.
هلند، آلمان و لهستان بزرگترین خریداران نفت روسیه در اروپا هستند. به عنوان مثال لهستان بیش از نیمی از نفت مورد نیازش را از روسیه وارد می کند.
در مجموع ۹۷ درصد از نفتی که اروپا مصرف می کند از خارج این منطقه می آید. دیزل روسیه هم ۱۰ درصد از تقاضای اروپا را پوشش می دهد.
نفت و فرآورده های نفتی حدود یک سوم از انرژی قابل دسترس اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۰ را تامین کردند.
آیا اتحادیه اروپا می تواند جایگزینی برای نفت روسیه پیدا کند؟
هلنیک پترولیوم که بزرگترین پالایشگر نفت یونان است و برای حدود ۱۸ درصد از خرید نفتش به روسیه وابسته است، ماه گذشته قرارداد خرید بیشتر نفت از عربستان سعودی منعقد کرد.
شرکت پی کی ان اورلن که بزرگترین پالایشگر لهستان است و پریم که بزرگترین پالایشگر سوئد است، هر دو از نفت دریای شمال به عنوان جایگزین نفت روسیه استفاده می کنند.
در بحبوحه کمبود عرضه گاز و محدودیت زیرساخت اروپایی برای واردات گاز طبیعی مایع، تحلیلگران می گویند جایگزین کردن نفت در مقایسه با گاز برای اتحادیه اروپا راحت تر است زیرا سایر تولیدکنندگان نفت می توانند حجم عرضه را افزایش دهند اما این که آیا آنها تمایل دارند چنین اقدامی انجام دهند، مسئله دیگری است.
آژانس بین المللی انرژی ماه میلادی گذشته با اشاره به سیاست افزایش تدریجی تولید نفت اوپک پلاس، اعلام کرده بود ظرفیت مازاد تولید در بعضی از تولیدکنندگان خارج از روسیه وجود دارد اما نتیجه مایوس کننده مذاکرات اخیر اوپک پلاس، تمایل اندک برای فراهم کردن فوری نفت بیشتر به بازار را نشان می دهد.
آیا اتحادیه اروپا نفت روسیه را تحریم خواهد کرد؟
استرالیا، انگلیس، کانادا و آمریکا که وابستگی کمتری به نفت روسیه دارند، خرید نفت روسیه را در واکنش به حمله نظامی مسکو به اوکراین ممنوع کرده‌اند اما اتحادیه اروپا در خصوص اعمال مجازات مشابه علیه نفت و گاز این کشور، هنوز به توافق جمعی نرسیده است.
این بلوک متعهد شده است واردات سوختهای فسیلی روسیه را تا سال ۲۰۲۷ متوقف کند. سیاستگذاران اتحادیه اروپا سرگرم بحث درباره سیاستهای اقلیمی هستند که شامل ممنوعیت خودروهای جدید سوخت فسیلی در سال ۲۰۳۵ است و انتظار می رود این سیاست، مصرف نفت اتحادیه اروپا را تا سال ۲۰۳۰ به میزان ۳۰ درصد در مقایسه با سطح سال ۲۰۱۵ کاهش دهد.
با این حال اعضای اتحادیه اروپا شامل ۲۷ کشور هنوز نتوانسته‌اند در خصوص تحریم نفت روسیه به توافق برسند. آلمان نسبت به هر گونه اقدام عجولانه‌ای که اقتصاد را دچار رکود می کند، هشدار داده است و بعضی از کشورها مانند مجارستان با هر گونه ممنوعیت واردات نفت مخالفت کرده‌اند.
بر اساس گزارش رویترز، بسیاری از خریداران اروپایی هم به صورت داوطلبانه از خرید نفت روسیه خودداری می کنند تا از لطمه دیدن وجهه خود یا روبرو شدن با مشکلات حقوقی احتمالی اجتناب کنند.
