حسن خمینی: همه مسائل به سیاست خارجی گره خورده

سید حسن خمینی طی سخنانی در دیدار با جمعی از معاونین سابق وزارت خارجه و سفرای ادوار گوناگون جمهوری اسلامی ایران که چهارشنبه شب در حسینیه جماران برگزار شد، گفت: یکی از ویژگی‌های مؤمن که در شخصیت امام هم متجلی و همه ما آن را را باید در خودمان پررنگ کنیم این است که هیچ وقت «وسیله» به جای «هدف» نمی‌نشیند؛ این مساله به طور خاص در حوزه سیاست خارجی بسیار معنی دارد.

سید حسن خمینی در ادامه با اشاره به این جمله که «هدف وسیله را توجیه نمی‌کند»، افزود: معنای این عبارت آن است که اگر هدف شما هرقدر هم مقدس باشد، حق ندارید از هر راهی برای رسیدن به آن هدف استفاده کنید. اما سخن من این است که هیچ وقت نباید راه جای هدف قرار بگیرد. مسیر، هیچ تقدسی ندارد و اگر مسیری بسته شد، راه دیگری باید انتخاب کرد و اینکه ما به خود مسیر تقدس ببخشیم، گم کردن هدف است.

وی با بیان اینکه بعضی‌ها تعبیر «الْمُؤْمِنُ کَیّس» را به این معنا گرفته‌اند که نزدیک ترین، کم هزینه‌ترین و سریع‌ترین راه برای رسیدن به هدف انتخاب شود که این راه‌ها باید صد درصد عقلایی باشد، یادآور شد: یکی از جملات امام که بعضا فهم اشتباهی از آن شده، این عبارت است که «همۀ ما مأمور به تکلیف و وظیفه‌ایم نه مأمور به نتیجه».

سید حسن خمینی در تشریح این جمله افزود: سخن امام بدین معناست که بین هدف و نتیجه تفاوت وجود دارد. هدف، قبل از نتیجه تعریف می‌شود و نتیجه بعد از حرکت به دست می‌آید. ما با توجه به اهداف است که وظیفه خود را می‌شناسیم و اگر ندانیم به دنبال کدام هدف هستیم، اصلا وظیفه مشخصی نداریم. البته بعد از شناخت هدف و دریافتن اینکه کدام کار وظیفه‌ی ما برای رسیدن به هدف است آن وقت اگر به نتیجه رسیدیم چه بهتر؛ و اگر نرسیدیم، چون تلاش خود را کرده‌ایم مأجور هستیم.

خاطره‌ای مهم از امام

وی با بیان اینکه سیاست خارجی و کار دیپلماسی صرفا مسیر وصول به اهداف است و فی نفسه تقدسی ندارد، ادامه داد: هدف فراتر از این مسیر است. اگر مسیری را رفتید و به نتیجه نرسید، باید سریعا آن مسیر را عوض کنید و مسیر‌های دیگری را بروید. قدرت یک دیپلمات و دستگاه دیپلماسی این است که هنگام مواجه شدن با بن بست در یک مسیر، بتواند در کمتر از ۲۴ ساعت راه جدیدی را باز کند؛ ولو اینکه آن راه حل با مسیر به ظاهر ۱۸۰ درجه مخالف، اما در واقع در راستای هدف باشد.

سید حسن خمینی سپس با اشاره به سیره علمی امام راحل در دوران رهبری گفت: به نظر من یکی از سرمایه‌های امام، «ثبات قدم» ایشان در اهداف بود، اما عظمت این ویژگی، جلوه‌ی ویژگی دیگر ایشان یعنی «توانایی تغییر راه‌ها و مسیرها» را کمرنگ کرده است. ایشان در پایان جنگ می‌گویند، تا دیروز می‌خواستیم جنگ کنیم و امروز از صلح سخن می‌گوییم.

در همین زمینه مثالی دیگر هم وجود دارد؛ روزی که امام آن بیانات بسیار تند را بعد از حج خونین علیه آل سعود گفتند و آن‌ها را تکفیر کردند، من برای اقامه نماز جماعت خدمتشان رفته بودم. ابوی ما هم آمدند. به امام گفتند با وجود این تعبیر شما (کافر خواندن سعودی ها) چه طور بعدا با آن‌ها رابطه برقرار کنیم؟! امام گفتند مگر با بقیه کفار رابطه نداریم؟! این‌ها هم مثل آن‌ها هستند!

وی افزود: این جمله امام نشان می‌دهد که در همان لحظه که امام از موضع غیرت دینی در حال حمله به چنین جنایتی که بالغ بر ۳۰۰ نفر از شهروندان ما را به شهادت رساند، بودند؛ گام بعدی را هم می‌دیدند. این منطق نشان می‌دهد که روابط با عربستان و آل سعود نه آنقدر مقدس است که بگوییم حتما باید برقرار باشد و نه آنقدر نا مقدس است که بگوییم هیچ وقت نباید باشد، بلکه این امور بستگی به مصالح دارد.

حاکم وابسته مصالح خودش را می‌بیند و حاکم ملی مصالح مردم را

سید حسن خمینی تصریح کرد: مگر حاکمان آلمان - مثلا- مصالح خودشان را نمی‌بینند؟! یا مگر دولت چین به ایران نگفته بود وقتی ما با آمریکایی‌ها چند صد میلیارد دلار تجارت داریم، نمی‌توانیم به خاطر چند میلیارد دلار از آن چشم بپوشیم؟! ممکن است به ذهن بیاید که حتما این‌ها (حاکمان چین) وابسته هستند. ولی واقعیت این است که حاکم حتما باید مصالح را ببیند؛ اما تفاوت حاکم وابسته و غیر وابسته در این است که حاکم وابسته مصالح خودش را می‌بیند و حاکم ملی مصالح مردم را.

سید حسن خمینی تأکید کرد: هنگام تصمیم گیری و اتخاذ سیاست صحیح در قبال یک موضوع، ابتدا باید فکت‌ها را به درستی بشناسیم و سپس بتوانیم به طور عقلایی اتفاقات بعدی را پیش بینی کنیم. مثلا الآن بگوییم در جریان جنگ روسیه و اوکراین قرار است چه اتفاقی رخ دهد؟! آیا دنیا وارد جنگ سرد می‌شود؟ رابطه کشور‌ها و قدرت‌های بزرگ در این قضیه چگونه است؟ اینجا باید افراد دارای تجربه با تکیه بر دانش روز، مطلع از مسائل و دارای تحلیل، وارد شوند.

دوم اینکه، در این مسأله منافع اصلی و فرعی و تحلیل‌های درست و غلط را گم نکنیم. سوم اینکه، منیّت‌ها و نگاه‌های بخشی و جناحی وارد نشود.

هیچ کس نمی‌تواند بگوید در همه حوزه‌ها کارشناس است

وی با تأکید بر اینکه در سیاستگذاری‌ها حتما باید مصالح کلان دنیای اسلام و ملت ایران لحاظ شود، ادامه داد: البته فقط دیکته‌ی نانوشته غلط ندارد؛ هرکسی آستین بالا می‌زند و وارد کاری می‌شود، حتما اشتباه هم می‌کند؛ اما پیروزی نسبی مهم است، چرا که جریان مقابل هم دارای عقل است. کدام کشتی گیری است که همیشه پیروز شده و یا کدام تیم فوتبال هیچ گلی نخورده است؟! مهم این است که عقلایی حرکت کنیم. یعنی موضوعات را بشناسیم و همه قدرت روز کارشناسی جهانی را در این مسأله به خدمت بگیریم.

امروز همه مسائل کشور به حوزه سیاست خارجی گره خورده است

سید حسن خمینی با بیان اینکه هیچ کس نمی‌تواند بگوید در همه حوزه‌ها کارشناس است و از همین رو، طبیعتا خرد جمعی باید کار را به پیش ببرد، گفت: پتانسیل درونی و قدرت کارشناسی جمهوری اسلامی بسیار قوی است و واقعا ناشکری است که از توانایی مجموعه مدیریتی این چهار دهه استفاده نکنیم. این مجموعه قدرت و توان حل مشکلات در حوزه اقتصادی و سیاست خارجی را دارد.

وی در پایان تأکید کرد: امروز همه مسائل کشور به حوزه سیاست خارجی گره خورده و باید گره این حوزه را باز کرد و توان مدیریتی و خرد جمعی جمهوری اسلامی ایران که طی این چهل و سه سال با آزمون و خطا ساخته شده، می‌تواند این کار را انجام بدهد.