سرطان پوست؛ آنچه باید درباره پیشگیری و درمانش بدانیم!

سرطان؛ واژه منحوس و هولناکی که حتی شنیدن نامش لرزه به جان‌ها می‌اندازد و رعب و وحشت را جایگزین آرامش آدمی می‌کند. بیماری بسیار منفور شایعی است که تاکنون افراد زیادی را سرتاسر جهان درگیر خود کرده و ناگزیر آن‌ها را به کام مرگ کشانده است.

سرطان، از آن دسته بیماری‌هایی است که از یک نقطه در بدن آغاز شده و در صورت تشخیص دیرهنگام، می‌تواند تمامی بدن فرد را درگیر نماید. اگر چه نام این بیماری، همواره وحشت و ترس زیادی را برای بیمار و خانواده وی به همراه دارد، اما خوشبختانه پیشرفت‌هایی که در راستای درمان سرطان در سال‌های اخیر رخ داده است، نقطه امیدی است برای غلبه بر آن.

در این وضعیت، برخی از سلول‌های بدن بدون توقف شروع به تقسیم شدن می‌کنند و به بافت‌های اطراف گسترش می‌یابند. سرطان می‌تواند از هر جای بدن انسان شروع شود که از تریلیون‌ها سلول ساخته شده است. در حالت نرمال، سلول‌های بدن رشد می‌کنند و تقسیم می‌شوند تا سلول‌های جدیدی را تشکیل دهند که بدن به آن‌ها نیازمند است. هنگامی که سلول‌ها پیر می‌شوند یا آسیب می‌بینند، آن‌ها می‌میرند و سلول‌های جدید جای آن‌ها را می‌گیرند. هنگامی که سرطان بروز می‌کند، این روند در هم می‌شکند و سلول‌های پیر و آسیب دیده، در حالی که باید بمیرند، زنده می‌مانند. این سلول‌های اضافی می‌توانند بدون توقف تقسیم شوند و ممکن است منجر به تشکیل تومورها شوند.

بسیاری از سرطان‌ها تومورهای جامد را تشکیل می‌دهند که توده‌ای از بافت هستند. سرطان خون، مانند لوسمی‌ها، تومورهای جامد ایجاد نمی‌کنند. تومورهای سرطانی بدخیم هستند، به این معنی که می‌توانند به بافت‌های مجاور گسترش یافته یا حمله کنند. علاوه بر این، برخی از سلول‌های سرطانی می‌توانند از طریق خون یا سیستم لنفاوی به نقاط دوردست بدن سفر کرده و تومورهای جدیدی را به دور از تومور اصلی تشکیل دهند.

برخلاف تومورهای بدخیم، تومورهای خوش خیم به بافت‌های مجاور گسترش نمی‌یابند. با این حال، تومورهای خوش خیم در برخی موارد ممکن است بسیار بزرگ باشند و اگر برداشته شوند، معمولاً دوباره رشد نخواهند کرد. در حالی که تومورهای بدخیم ممکن است دوباره رشد کنند.

اینکه این بیماری هولناک چگونه و چرا پدید می‌آید، ریشه در عوامل مختلفی دارد اما آنچه که بدیهی است این است که این بیماری ژنتیکی است، یعنی ناشی از تغییر ژن‌هایی است که عملکرد سلول‌ها، به خصوص نحوه رشد و تقسیم آن‌ها را کنترل می‌نمایند. تغییرات ژنتیکی که باعث سرطان می‌شوند، ممکن است از والدین به ما به ارث رسیده باشند. همچنین ممکن است در طول زندگی فرد، نتیجه خطاهایی باشد که منجر به تقسیم سلولی شده یا به علت آسیب دیدن DNA در اثر مواجهه با برخی عوامل محیطی باشد. عوامل محیطی که ممکن است منجر به سرطان شوند، شامل مواردی مانند مواد شیمیایی موجود در تنباکو و یا اشعه‌های ماوراء بنفش خورشید می‌شود.

سرطان هر فرد ترکیب خاصی از تغییرات ژنتیکی است. با رشد سرطان، تغییرات دیگری نیز رخ خواهند داد. حتی در یک تومور مشابه، سلول‌های مختلف ممکن است تغییرات ژنتیکی متفاوتی داشته باشند. به طور کلی، سلول‌های سرطانی در مقایسه با سلول های طبیعی، تغییرات ژنتیکی بیشتری مانند جهش در DNA دارند. برخی از این تغییرات ممکن است نتیجه سرطان باشند، نه علت سرطان.

هر چیزی ممکن است علت تبدیل سلول‌های طبیعی بدن به سلول‌های غیرطبیعی شود. عوامل زیادی هستند که می‌توانند باعث ناهنجاری سلولی شده و تبدیل به سرطان شوند. برخی از علل سرطان ممکن است ناشناخته باقی بمانند، اما علل شناخته شده‌ای مانند عوامل محیطی یا سبک زندگی ممکن است منجر به سرطان شوند. ممکن است برخی از این علت‌ها تحت تأثیر آرایش ژنتیکی فرد قرار بگیرند. گاهی ترکیبی از این علت‌ها منجر به بروز سرطان می‌شوند.

اگر چه تعیین علت اولیه سرطان دشوار یا غیرممکن به نظر می‌رسد، اما تحقیقات انجام شده تعدادی از عوامل که به تنهایی یا با هماهنگی با سایر عوامل منجر به سرطان می شوند را شناسایی کرده است. برخی از علت‌های عمده سرطان، شامل؛ قرار گرفتن در معرض ترکیبات شیمیایی یا سمی مانند؛ بنزن، آزبست، نیکل، کادمیوم، وینیل کلرید، بنزیدین، دود توتون و تنباکو یا سیگار (حاوی حداقل ۶۶ نوع ماده شیمیایی سرطان زا و سموم شناخته شده بالقوه) و آفلاتوکسین، پرتوهای یونیزه کننده مانند؛ اورانیوم، رادون، اشعه ماوراء بنفش نور خورشید، پرتوهای آلفا، بتا و گاما و منابع تابش اشعه ایکس

پاتوژن‌ها همچون؛ HPV، EBV یا ویروس اپشتین بار، ویروس های هپاتیت B و C، ویروس سارکوم کاپوسی(KSHV)، شیستوسوما، هلیکوباکتر پیلوری، ژنتیک مانند؛ تعدای از سرطان‌های خاص با ژن‌های انسانی مرتبط می‌باشند، از قبیل؛ پستان، تخمدان، کولورکتال، پورستات، پوست و ملانوما، است.

سرطان پوست، یکی از شایع‌ترین نوع سرطان است که رشد غیرطبیعی سلول‌های پوستی را شامل می‌شود و اغلب در پوست گ‌هایی که در معرض آفتاب هستند، ایجاد می‌شود. اما این فرم رایج سرطان می‌تواند در مناطقی از پوست شما که معمولاً در معرض نور آفتاب نیست نیز رخ دهد. بررسی پوست برای تغییرات مشکوک می‌تواند به تشخیص سرطان پوست در اولین مراحل آن کمک کند.

تشخیص به موقع سرطان پوست بیشترین شانس را برای درمان موفقیت آمیز سرطان پوست به شما می‌دهد. اگر مبتلا به سرطان پوست هستید، مهم است که بدانید کدام نوع را دارید، زیرا بر گزینه‌های درمانی و چشم انداز (پیش آگهی) شما تأثیر می‌گذارد.

سرطان‌ پوست انواع مختلفی دارد و همه یکسان نیستند و ممکن است علائم زیادی ایجاد نکنند. تغییرات غیرمعمول در پوست شما می‌تواند زنگ خطری برای انواع مختلف سرطان باشد. آگاهی در مورد تغییرات پوست ممکن است به شما کمک کند زودتر این سرطان را تشخیص دهید.

لذا باید مراقب علائمی همچون؛ ضایعات پوستی: یک خال جدید، رشد غیرمعمول، برآمدگی، لکه زخم، پوسته پوسته یا لکه تیره که ایجاد شده و از بین نمی رود، عدم تقارن: دو نیمه ضایعه یا خال یکسان نیستند، حاشیه: ضایعات دارای لبه‌های ناهموار هستند، رنگ: لکه پوستی با رنگ غیرمعمولی مانند سفید، صورتی، سیاه، آبی یا قرمز، قطر: لکه بزرگتر از یک چهارم اینچ و تغییرات پیوسته: می‌توانید تشخیص دهید که خال در حال تغییر اندازه، رنگ یا شکل است، باشید.

در این خصوص، دکتر محمدحسن طاهایی؛ متخصص پوست در گفت‌وگو با ایسنا بیان کرد: دو دسته اصلی سرطان‌های پوست توسط سلول‌های درگیر تعریف می‌شوند؛ دسته اول ، سرطان پوست پایه و سنگفرشی است که رایج ترین نوع سرطان پوست می‌باشد. به احتمال زیاد در مناطقی از بدن که بیشتر در معرض آفتاب قرار دارد، مانند سر و گردن، ایجاد می‌شود. آن‌ها کمتر از سایر انواع سرطان پوست گسترش یافته و تهدید کننده زندگی می‌شوند. اما در صورت عدم درمان، می‌توانند بزرگتر شده و به سایر قسمت‌های بدن شما سرایت کنند.

وی دسته دوم سرطان دوستی را ملانوم برشمرد و افزود: این نوع سرطان پوست کمتر شایع است، اما خطرناک ترین نوع سرطان پوست است. ملانوم فقط یک درصد از سرطان‌های پوست را تشکیل می‌دهد اما هر ساله باعث اکثر مرگ‌های ناشی از سرطان پوست می‌شود. ملانوم در ملانوسیت‌ها، سلول‌های پوستی که رنگدانه ایجاد می‌کنند، تشکیل می‌شود.

طاهایی، درخصوص زمان وقوع هر دو نوع سرطان پوست اظهار کرد: این دو نوع سرطان، زمانی اتفاق می‌افتد که جهش در DNA سلول‌های پوستی ایجاد شود. این جهش‌ها باعث رشد غیرقابل کنترل سلول‌های پوستی و تشکیل توده‌ای از سلول‌های سرطانی می‌شود. سرطان پوست سلول پایه توسط اشعه ماورا بنفش (UV) خورشید یا تخت‌های برنزه ایجاد می‌شود. اشعه ماورا بنفش می‌تواند به DNA داخل سلول‌های پوست آسیب برساند و باعث رشد غیرمعمول سلول شود. سرطان پوست سلول سنگفرشی نیز در اثر قرار گرفتن در معرض اشعه ماورا بنفش ایجاد می‌شود.

وی ادامه داد:سرطان پوست سلول سنگفرشی همچنین می‌تواند پس از مواجهه طولانی مدت با مواد شیمیایی مولد سرطان ایجاد شود. این مورد می‌تواند در اثر اسکار سوختگی یا زخم ایجاد شود و همچنین ممکن است توسط برخی از انواع ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد شود.

این متخصص پوست، علت ملانوم را نامشخص دانست و خاطرنشان کرد: بیشتر خال‌ها به ملانوم تبدیل نمی‌شوند و محققان مطمئن نیستند که چرا بعضی از آن‌ها ایجاد می‌شوند. مانند سرطان‌های پوست پایه و سنگفرشی. ملانوم می‌تواند توسط اشعه UV ایجاد شود. اما ملانوماها می‌توانند در قسمت‌هایی از بدن که به طور معمول در معرض نور خورشید قرار ندارند، ایجاد شوند.

دکتر طاهایی در پایان درمان سرطان پوست را وابسته به زمان تشخیص آن قلمداد کرد و گفت: بعد از اینکه تشخیص نوع سرطان داده شد در صورتی که از نوع ملانوم باشد اگر به موقع بیمار مراجعه کرده باشد می‌توان درمان کرد اما در صورتی که دیر اقدام کرده باشد درمان به سختی صورت می‌گیرد. لذا باید توجه داشت که درمان معمولا جراحی است و در موارد خاص از سرما درمانی (کرایوتراپی) استفاده می‌شود.