چهارده تیر ماه روز قلم
«ن و القلم و ما يسطرون»
آفتاب‌‌نیوز : 
آفتاب: روز چهاردهم تير ماه به پيشنهاد انجمن قلم ايران و تصويب شورای فرهنگ عمومی، به عنوان (روز قلم) در تقويم رسمی جمهوری اسلامی ايران به ثبت رسيد.
تاريخ قلم و فرايند علمی نوشتار:
تاريخ نوشتار در وسيعترين مفهوم، به بيست هزار سال و با محدود ساختن به نظامهای نوشتاری مدوّن به شش هزار سال باز می گردد. از جمله موادی که برای اين امر بکار می رفته اند، سنگ، چوب، فلز، پوست حيوانات، برگ درختان، استخوان، صدف، گِل رُس، موم، کوزه، ابريشم، پنبه، کاغذ را می توان نام برد.
فرآيند علمی نوشتار را می توان به طور کلی در دو دسته تقسيم کرد. يک دسته خطوطی را شامل می شود که با استفاده از ابزارهای تيز چون سوزن، چاقو، قلم سنگ تراشی و جز آن بر سطح ماده نوشتاری کنده می شود. دسته ديگر شامل خطوطی است که به وسیله قلم پَر، قلم ني، چوب يا فلز، قلم مو و با استفاده از جوهر بر سطح ماده نوشتاری ترسيم می شود. نسخه برداری از نوشته ای بر سنگ يا فلز بطور منطقی در نهايت به اختراع چاپ منجر شد.
قلم و انتقال انديشه از منظر قرآن:
«قلم» مقسّم دوران تاريخ و ماقبل تاريخ است، حافظ علوم و دانش ها، پاسدار افکار انديشمندان، حلقه اتصال فکری عالمان، و پل ارتباطی گذشته و آينده بشر است؛ و حتی ارتباط آسمان و زمين نيز از طريق لوح و قلم حاصل شده است.
«قلم» انسانهايی را که جدا از هم، از نظر زمان و مکان زندگی می کنند پيوند می دهد، گويی همة متفکران بشر را در تمام طول تاريخ و در تمام صفحة روی زمين در يک کتابخانه بزرگ جمع می بينی!
«قلم» رازدار بشر و خزانه دار علوم، و جمع آوری کننده تجربيات قرون و اعصار است، و اگر قرآن به آن سوگند ياد می کند به همين دليل است و البته قلم وسيله ای برای «ما يسطرون» و نوشته ها، که قرآن به هر دو سوگند ياد کرده است. زيرا بر اساس يک تفسير منظور از قلم «تعليم کتابت» است و براساس تفسير ديگر «علومی» است که از طريق کتابت به انسان می رسد.
قلم در آيينه روايات:
در بعضی از روايات آمده است که (انََّ اول ما خلق الله القلم) «نخستين چيزی که خدا آفريد قلم بود». اين حديث را محدثان شيعه از امام صادق عليه السلام نقل کرده اند و در کتب اهل سنّت به عنوان يک خبر معروف نيز آمده است. و در حديث ديگری خداوند اولين خلق خود را گوهری می داند ( اول ما خلق الله تعالی جوهره ) «نخستين چيزی را که خداوند آفريد گوهری بود». از سوی ديگر برخی از روايات از «عقل و خرد» به عنوان اولين مخلوق خداوند ياد می کنند (ان ما خلق الله العقل) «نخستين چيزی را خدا آفريد عقل و خرد بود». اما با توجه به پيوند ويژه ای که در ميان گوهر، قلم و عقل است مفهوم « اول بودن » همه آنها روشن می شود. لذا پيامبر «امي» (ص)، در نخستين آيات وحی ( علق/آيات 1 تا 4 ) بر مسئله «علم و قلم» تأکيد می ورزد و مهمترين پيام الهی را از طريق « قلم » انتقال می دهد.
پيشوايان اسلام در احاديث متعددی به ياران خود تأکيد کردند که به حافظة خود قناعت نکنند و احاديث اسلامی و علوم الهی را به رشته تحرير در آورند و برای آيندگان به يادگار بگذارند. در شعری از شعرای عرب آمده است که: «خداوند اينگونه برای قلم از آن روز که تراشيده شد مقدر کرده است که شمشيرهای تيز خدمتگذار آن باشند.» اين تعبير اشاره لطيفی به تراشيدن قلم به وسيله چاقو و قرار گرفتن تيغه ای تيز در خدمت قلم از آغاز کار است. و براستی «مداد علما» بر «دماء شهداء» پيشی گرفته است.
قلم و جهان جديد:
در آغاز قرن بيستم، کسی اين ترديد را بخود راه نمی داد که قلم و کاغذ را مهمترين و مؤثرترين ابزار ذخيره سازی اطلاعات بداند، زيرا در آن زمان جوامع به لحاظ اقتصادی و فکری به جامعه های کاغذ مدار تبديل شده بود، امّا پايه های اين باور پس از چندی به لرزه درآمد و باظهور رايانه، رشد سريع تکنولوژی اطلاعات، تلويزيون، استفاده های گوناگون از فيلم ويدئو، ميکرو فيلم، ميکروفيش و ابزارهای الکتريکی، برتری بلا رقيب کاغذ و قلم به طور جدی به مبارزه طلبيده شده است. و اگر چه هنوز کتابخانه الکترونيکی و اداره بدون کاغذ و قلم و جامعة بدون کتاب نيامده است، اما موقعيت ابزار و مواد نوشتنی از بنياد دگرگون شده است. بدين ترتيب فرهنگ حقيقی که از طريق تأثير قلم برکاغذ شکل می گرفت به فرهنگ مجازی يعنی ضربات نوری و صفحات مجازی رايانه تبديل می شود و با تمام اين دگرگونی ها هر روز بر رسالت مهم قلم؛ يعنی زبان آزادگی ما انسان ها افزوده می شود.
آفتاب: روز چهاردهم تير ماه به پيشنهاد انجمن قلم ايران و تصويب شورای فرهنگ عمومی، به عنوان (روز قلم) در تقويم رسمی جمهوری اسلامی ايران به ثبت رسيد. تاريخ قلم و فرايند علمی نوشتار:
تاريخ نوشتار در وسيعترين مفهوم، به بيست هزار سال و با محدود ساختن به نظامهای نوشتاری مدوّن به شش هزار سال باز می گردد. از جمله موادی که برای اين امر بکار می رفته اند، سنگ، چوب، فلز، پوست حيوانات، برگ درختان، استخوان، صدف، گِل رُس، موم، کوزه، ابريشم، پنبه، کاغذ را می توان نام برد.
فرآيند علمی نوشتار را می توان به طور کلی در دو دسته تقسيم کرد. يک دسته خطوطی را شامل می شود که با استفاده از ابزارهای تيز چون سوزن، چاقو، قلم سنگ تراشی و جز آن بر سطح ماده نوشتاری کنده می شود. دسته ديگر شامل خطوطی است که به وسیله قلم پَر، قلم ني، چوب يا فلز، قلم مو و با استفاده از جوهر بر سطح ماده نوشتاری ترسيم می شود. نسخه برداری از نوشته ای بر سنگ يا فلز بطور منطقی در نهايت به اختراع چاپ منجر شد.
قلم و انتقال انديشه از منظر قرآن:
«قلم» مقسّم دوران تاريخ و ماقبل تاريخ است، حافظ علوم و دانش ها، پاسدار افکار انديشمندان، حلقه اتصال فکری عالمان، و پل ارتباطی گذشته و آينده بشر است؛ و حتی ارتباط آسمان و زمين نيز از طريق لوح و قلم حاصل شده است.
«قلم» انسانهايی را که جدا از هم، از نظر زمان و مکان زندگی می کنند پيوند می دهد، گويی همة متفکران بشر را در تمام طول تاريخ و در تمام صفحة روی زمين در يک کتابخانه بزرگ جمع می بينی!
«قلم» رازدار بشر و خزانه دار علوم، و جمع آوری کننده تجربيات قرون و اعصار است، و اگر قرآن به آن سوگند ياد می کند به همين دليل است و البته قلم وسيله ای برای «ما يسطرون» و نوشته ها، که قرآن به هر دو سوگند ياد کرده است. زيرا بر اساس يک تفسير منظور از قلم «تعليم کتابت» است و براساس تفسير ديگر «علومی» است که از طريق کتابت به انسان می رسد.
قلم در آيينه روايات:
در بعضی از روايات آمده است که (انََّ اول ما خلق الله القلم) «نخستين چيزی که خدا آفريد قلم بود». اين حديث را محدثان شيعه از امام صادق عليه السلام نقل کرده اند و در کتب اهل سنّت به عنوان يک خبر معروف نيز آمده است. و در حديث ديگری خداوند اولين خلق خود را گوهری می داند ( اول ما خلق الله تعالی جوهره ) «نخستين چيزی را که خداوند آفريد گوهری بود». از سوی ديگر برخی از روايات از «عقل و خرد» به عنوان اولين مخلوق خداوند ياد می کنند (ان ما خلق الله العقل) «نخستين چيزی را خدا آفريد عقل و خرد بود». اما با توجه به پيوند ويژه ای که در ميان گوهر، قلم و عقل است مفهوم « اول بودن » همه آنها روشن می شود. لذا پيامبر «امي» (ص)، در نخستين آيات وحی ( علق/آيات 1 تا 4 ) بر مسئله «علم و قلم» تأکيد می ورزد و مهمترين پيام الهی را از طريق « قلم » انتقال می دهد.
پيشوايان اسلام در احاديث متعددی به ياران خود تأکيد کردند که به حافظة خود قناعت نکنند و احاديث اسلامی و علوم الهی را به رشته تحرير در آورند و برای آيندگان به يادگار بگذارند. در شعری از شعرای عرب آمده است که: «خداوند اينگونه برای قلم از آن روز که تراشيده شد مقدر کرده است که شمشيرهای تيز خدمتگذار آن باشند.» اين تعبير اشاره لطيفی به تراشيدن قلم به وسيله چاقو و قرار گرفتن تيغه ای تيز در خدمت قلم از آغاز کار است. و براستی «مداد علما» بر «دماء شهداء» پيشی گرفته است.
قلم و جهان جديد:
در آغاز قرن بيستم، کسی اين ترديد را بخود راه نمی داد که قلم و کاغذ را مهمترين و مؤثرترين ابزار ذخيره سازی اطلاعات بداند، زيرا در آن زمان جوامع به لحاظ اقتصادی و فکری به جامعه های کاغذ مدار تبديل شده بود، امّا پايه های اين باور پس از چندی به لرزه درآمد و باظهور رايانه، رشد سريع تکنولوژی اطلاعات، تلويزيون، استفاده های گوناگون از فيلم ويدئو، ميکرو فيلم، ميکروفيش و ابزارهای الکتريکی، برتری بلا رقيب کاغذ و قلم به طور جدی به مبارزه طلبيده شده است. و اگر چه هنوز کتابخانه الکترونيکی و اداره بدون کاغذ و قلم و جامعة بدون کتاب نيامده است، اما موقعيت ابزار و مواد نوشتنی از بنياد دگرگون شده است. بدين ترتيب فرهنگ حقيقی که از طريق تأثير قلم برکاغذ شکل می گرفت به فرهنگ مجازی يعنی ضربات نوری و صفحات مجازی رايانه تبديل می شود و با تمام اين دگرگونی ها هر روز بر رسالت مهم قلم؛ يعنی زبان آزادگی ما انسان ها افزوده می شود.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید