همکاری هند و ژاپن برای مقابله با چین
ویراج سولانکی و ماریکو توگاشی در یادداشتی که در وب سایت موسسه بین‌المللی مطالعات راهبردی انگلیس منتشر شد، نوشتند: هند و ژاپن که از حضور منطقه‌ای رو به رشد چین نگران هستند، بعد از ژوئن ۲۰۲۰ و مناقشه مرزی هند و چین به سطح جدیدی از همگرایی راهبردی، رسیده‌اند و تعمیق روابط دو کشور همچنان ادامه خواهد داشت. دو طرف با وجود اختلافاتی که دارند، به تعامل درباره اولویت راهبردی خود یعنی مقابله با نقش چین در منطقه هند و اقیانوس آرام ادامه خواهند داد. این امر در درجه اول از طریق تقویت همکاری‌های دفاعی، امنیتی، اقتصادی و فناوری محقق خواهد شد.
پس از نشست کیشیدا فومیو، نخست وزیر ژاپن و مودی، همتای هندی‌اش در مارس ۲۰۲۲، دو رهبر بر اهمیت «شراکت راهبردی و جهانی» و همچنین تعهد خود به افزایش همکاری در چهارچوب کواد که استرالیا و آمریکا را نیز شامل می‌شود، تاکید کردند. چهار عضو کواد با هدفی مشترک برای تضمین آزاد و باز بودن منطقه ایندوپاسفیک، بر همکاری عملی در حوزه‌هایی مانند واکنش به پاندمی کووید-۱۹، تولید واکسن، زیرساخت، تغییرات اقلیمی، امنیت سایبری و فناوری‌های نوظهور تمرکز کرده‌اند.
تهاجم به اوکراین آشکارکننده اختلافات راهبردی
نشست مارس که تنها چند هفته پس از تهاجم روسیه به اوکراین برگزار شد، تفاوت‌های توکیو و دهلی در واکنش به این بحران را آشکار کرد. در حالی که ژاپن به سایر کشور‌های گروه هفت در محکومیت اقدامات روسیه و اعمال تحریم‌ها پیوست واکنش هند محدود به ابراز نگرانی و محکومیت بود. در طول این نشست، دو طرف «پیامد‌های گسترده‌تر [تهاجم]، به ویژه در منطقه ایندوپاسفیک را ارزیابی کردند» و بدون نام بردن مستقیم از روسیه، خواستار «توقف فوری خشونت» شدند. متعاقباً، کیشیدا گفت که ژاپن و هند این دیدگاه را دارند که «هیچ‌گونه تلاشی برای تغییر یکجانبه وضع موجود با توسل به زور در هیچ منطقه‌ای از جهان قابل تحمل نیست.»
اختلافات دو طرف بار دیگر در آوریل ۲۰۲۲ آشکار شد. ژاپن قصد داشت یک هواپیمای نظامی به هند بفرستد تا کمک‌های بشردوستانه برای پناهندگان اوکراینی را جمع‌آوری کند، اما این طرح‌ها پس از این که دهلی به یک هواپیمای تجاری اجازه جمع‌آوری تدارکات را داد، خنثی شد. دهلی بر این باور بود که دادن اجازه فرود به یک هواپیمای نظامی مسائل امنیتی در بر خواهد داشت.
در حالی که دهلی راهبرد «چند اتحادی» و «خود مختاری راهبردی» خود و تعدیل روابط بین غرب و روسیه را ادامه می‌دهد؛ اما برای پشتیبانی از قابلیت‌های کلیدی نیرو‌های مسلح خود به شدت به مسکو متکی است. برعکس، منافع ژاپن در اتخاذ موضعی متحد علیه روسیه برای دفاع از نظم قانون محور است که یکی از مهم‌ترین ارزش‌های ژاپن در دستیابی به یک منطقه آزاد و باز در ایندوپاسفیک است.
زمینه‌های رو به رشد همکاری
دو کشور با وجود منافع راهبردی متفاوت، به تقویت روابط خود به ویژه در زمینه‌های دفاعی و امنیتی، اقتصادی و فناوری ادامه داده‌اند.
همکاری‌های دفاعی دوجانبه توسط گفتگو‌های وزیران دفاع و امور خارجه هند و ژاپن «۲+۲»، تسهیل می‌شود که دومین نشست آن در اواسط سال ۲۰۲۲ برگزار می‌شود. دو کشور اولین گفتگوی راهبردی و امنیتی خود را در آوریل ۲۰۲۲ با حضور معاونان مشاوران امنیت ملی خود برگزار کردند.
تعامل دفاعی و امنیتی دو طرف در سپتامبر ۲۰۲۰ و زمانی تقویت شد که هند و ژاپن توافق‌نامه «اکتساب و خدمات متقابل» را برای ارائه متقابل تدارکات و خدمات امضا کردند که چارچوبی را برای همکاری نزدیک‌تر میان نیرو‌های مسلح دو کشور ایجاد کرد. هند یکی از پنج کشوری است که ژاپن چنین توافق‌نامه‌ای را با آن‌ها امضا کرده است. ژاپن این توافق را با استرالیا، کانادا، بریتانیا و آمریکا نیز اجرا کرده است. پشتیبانی لجستیک ارائه شده از طریق این توافق، هند و ژاپن را قادر می‌سازد تا همکاری با کشور‌های ثالث و در نتیجه همکاری امنیتی دریایی را در منطقه ایندوپاسفیک افزایش دهند.
روابط اقتصادی دوجانبه این دو کشور نیز در سال‌های اخیر عمیق‌تر شده است، اگرچه سطح کنونی تجارت در سرمایه‌گذاری در حد متوسط است. سرمایه‌گذاری ۴۲ میلیارد دلاری در هند که در سفر کیشیدا به دهلی اعلام شد به دنبال یک سرمایه‌گذاری دیگر انجام گرفت که در سال ۲۰۱۴ اعلام شده بود. در سال ۲۰۲۰، ژاپن هشتمین سرمایه‌گذار مستقیم خارجی در هند بود. تجارت دوجانبه نیز از فضای قابل توجهی برای رشد برخوردار است.
توکیو همچنان خواستار تجدید نظر هند در پیوستن به مشارکت اقتصادیِ جامعِ منطقه‌ای (RCEP) است که در ژانویه ۲۰۲۲ لازم الاجرا شد. هند این مذاکرات را در سال ۲۰۱۹ ترک کرد. اگرچه بعید است هند به طور رسمی به این شراکت بپیوندد، اما این اقدام فرصت بزرگی را برای گسترش تجارت فراهم می‌کند. فرصت برای گسترش تجارت می‌تواند از طریق «چارچوب اقتصادی ایندوپاسفیک برای رفاه» به رهبری آمریکا که در ۲۳ مه راه اندازی شد، برآورده شود.
همکاری‌های فناوری هم به صورت دوجانبه و هم از طریق کواد افزایش یافته است. فناوری یک ستون مهم کمک‌های توسعه خارجی ژاپن به هند است. در سال ۲۰۲۱، دو کشور برای افزایش همکاری در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)، از جمله G۵، امنیت مخابراتی، کابل‌های فیبر نوری زیردریایی و فناوری‌های شهر هوشمند توافق کردند. همکاری در این زمینه در سال ۲۰۲۱، زمانی که کواد نیز یک گروه کاری برای فناوری حیاتی و نوظهور تأسیس کرد، با تمرکز بر اصول فناوری، توسعه استانداردها، ارتباطات از راه دور، نظارت بر روند‌های فناوری و زنجیره‌های تامین فناوری حیاتی بیشتر تقویت شد.
اگرچه دو طرف اختلافاتی در روابط دوجانبه دارند، اما تمایل دهلی و توکیو برای همکاری به منظور مقابله با نقش و نفوذ منطقه‌ای چین به طور قابل توجهی بر این اختلافات غلبه می‌کند.
منبع: شورای راهبردی روابط خارجی
