در مراسم تکریم دعایی و معارفه صالحی چه گذشت؟

مراسم نکوداشت خدمات حجت الاسلام و المسلمین سید محمود دعایی و معارفه سید عباس صالحی پیش از ظهر امروز (۲۳ خرداد ماه) با حضور جمعی از شخصیت‌های سیاسی و فرهنگی و همچنین خانواده مرحوم دعایی، در سالن آمفی تئاتر مؤسسه اطلاعات برگزار شد.

احمد مسجدجامعی در این مراسم طی سخنانی با اشاره به اینکه ویژگی‌های مجموعه‌ای که با آقای دعایی کار کردند را حس کرده است، گفت: در این مدت طولانی آقای دعایی و مجموعه اطلاعات پیکره واحدی شده بودند که ادب، اخلاق و تواضع را در رسانه‌ها بسط داد؛ یعنی فراتر از یک رسانه. این‌ها نسبتشان با قدرت را هم تعریف می‌کردند. یعنی آقای دعایی نسبتش با قدرت را تعریف می‌کرد و در جایگاهی قرار می‌گرفت که به لحاظ عملی و نظری قدرت را نقد کند. این کار چهارچوب داشت و فریاد‌های بلند نمی‌کشید، ولی این روال و رفتار را داشت که منشأ اثر بود.

وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: نسبتی که با قدرت داشت را در خدمت مردم به کار می‌گرفت و این نکته بسیار مهمی بود. ایشان از سال‌های بسیار دور همراه امام بود و به آقای هاشمی و رهبری بسیار نزدیک بود. اما شما هیچ موردی نمی‌بینید که آقای دعایی از رابطه‌ای که با مقامات سیاسی و اجرایی کشور داشته برای خودش استفاده کند. این یک تربیت اخلاقی و مدیون نجف، امیرالمؤمنین (ع) و سنت حوزه‌های قدیم است. تجربه زندگی در کنار مردم محروم، نه ادای زندگی در کنار مردم محروم را در آوردن، چیزی است که در زندگی او بوده و از همه ارتباطی که با قدرت داشت برای حل مشکلات استفاده می‌کرد. قطعا در تاریخ مطبوعات ۴۰ ساله بعد از انقلاب این نشریه اخلاقی که به کسی توهین نکرد، و اگر مسأله‌ای را حق تشخیص می‌داد می‌گفت، اگر ناسزایی به کسی می‌گفتند جبران می‌کرد و اگر در معرض تهمت بوده تهمت زدایی می‌کرد، به عنوان یک نشریه اخلاقی نماد جمهوری اسلامی و بزرگان این نظام خواهند ماند.

مسجدجامعی تأکید کرد: وقتی غرض می‌آید هنر پوشیده نشود و آقای دعایی این را داشت. یعنی نمی‌گذاشت غرض مبنای رفتارش قرار بگیرد. در عین حال که حد و حدود و حریم قدرت و مناسباتش را تعریف می‌کرد، هیچ گاه این را منشأ استفاده شخصی قرار نمی‌داد و منشأ تصمیم گیری‌هایی قرار نمی‌داد که حقی از کسی ضایع شود.

وی افزود: همه ما در کلیات سخنرانی می‌کنیم، ولی رفتار مهم است. آقای دعایی در رفتارش متفاوت عمل می‌کرد. این مهم است که آدم‌ها ماشین نیستند و عاطفه و سلیقه دارند؛ سلیقه‌ها متفاوت است و به این سلیقه‌های متفاوت احترام بگذاریم. هرکس درباره ایران سخن می‌گفت، ایشان می‌نوشت. همه نویسندگان به اندیشه آقای دعایی که اندیشه انقلاب و اسلام بود احترام می‌گذاشتند. آقای دعایی به ذات بشریت و انسانیت احترام می‌گذاشت و همه با صفای باطن ایشان همراه می‌شدند.

جلال رفیع روزنامه نگار، طنزپرداز و نویسنده نیز در این مراسم گفت: در شبکه مجازی دیدم کسی ضمن تصدیق خوبی‌های دعایی نوشته بود صرف این خصلت‌های حسنه راه به جایی نمی‌برد و ما را به توسعه نمی‌رساند. از قضا آقای دعایی از معدود مدیرانی بود که بینش توسعه خواه و توسعه یاب داشت. بعد از جنگ جایگاه مؤسسه را تغییر داد و شبکه مستقل روزنامه، مجله و کتاب را توسعه داد.

وی یادآور شد: سال ۱۳۷۱ کلنگ ساختمان را زد و سال ۱۳۷۷ کارکنان مؤسسه را به این ساختمان انتقال داد. دستگاه‌های قدیمی را برای موزه نگه داشت و دستگاه‌های مدرن را وارد کرد و مدیران روزنامه را سال ۶۹ به کشور‌های مختلف فرستاد که آخرین تحولات فناوری‌های جهان مدرن را ببینند و برای او سوغات بیاورند. آقای دعایی با دل خونین لب خندان می‌آورد. از جلوه‌های توسعه کیفی ارتباط با نخبگان علمی است. یکی از کار‌های کیفی آقای دعایی دعوت از نخبگان بود. تأسیس مجله سیاسی یا حکمت و معرفت یا مجله ادبستان، اطلاعات جبهه، انتشار بیش از هزار کتاب تألیفی و ترجمه، از دیگر کار‌هایی بود که دعایی توانست نخبگان را به سوی خود جذب کند.

حجت‌الاسلام و المسلمین محمدرضا مهدوی راد پژوهشگر دینی و استاد دانشگاه با اشاره به آیه دهم سوره حدید گفت: دعایی مصداق بسیار روشن این آیه و از معدود کسانی بود که هم قبل و هم بعد از فتح مجاهد و انقلابی بود. معلوم است که بعد از فتح کسانی هستند که پای سفره بنشینند، اما مهم این است که بمانند. دعایی آنچنان که بود، ماند.

وی با اشاره به نگاه انسانی مرحوم دعایی، افزود: آقای صالحی فرهنگ شناس، فرهنگ بان و فرهنگ گستر است و گستره آگاهی حیرت آوری از علوم اسلامی دارد. من ایشان را یک بار با عمامه دیدم و آن هم در جبهه بود. بسیار متواضع، فروتن و برای گسترش آگاهی‌ها دغدغه‌مند هستند. مقاله‌های متعددی از ایشان درباره مسائل مختلف تولید شده است.

محمدمهدی فرقانی، استاد علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، نیز در این مراسم در سخنانی گفت: توسعه آمرانه راه به جایی نمی‌برد و توسعه باید در قاعده جامعه و از پایین به بالا باشد و به همین دلیل نیاز به شهروندان آگاه، پرسشگر و پیگیر دارد؛ دعایی چنین بود. اگر قرار است توسعه از قاعده شکل بگیرد به انسان‌های همچون دعایی نیاز داریم که توسعه یافته و توسعه گرا بود و با رفتارش سعی می‌کرد راه توسعه دیگران را هم باز کند.

وی تأکید کرد: جامعه برای اینکه توسعه پیدا کند نیاز به همگرایی دارد؛ با زبان تند نمی‌شود همگرایی کرد. متأسفانه بخش عمده رسانه‌های ما به تأسی از سیاست زبان سخت دارند در حالی که نرم زبانی لازم است. آقای دعایی یک الگو برای نرم زبان، نرم رفتار و نرم گفتار بود و این چیزی است که امروز به آن نیاز داریم. شهادت می‌دهم آقای صالحی اشبه الناس به دعایی است و روزنامه نگاری صلح را در مؤسسه اطلاعات دنبال می‌کنند.

سید حسین دعایی، فرزند مرحوم دعایی نیز در این مراسم گفت: زوایایی از وجود مبارک مرحوم پدرم آنقدر برای ما عادی شده بود که از اهمیت آن غافل بودیم. نکاتی که رهبری در پیامشان فرمودند و انصافا باعث آرامش خاطر خانواده و دوستان شد، نکات بسیار مهمی بود. پاکدستی، سلامت نفس، اعتقاد راسخ به انقلاب و امام و به نظر من آنچه باعث شد اینگونه از او یاد کنند الگو گرفتن از امام بود و باقی ماندن بر عهدی که با امام و انقلاب بستند.

وی با تأکید بر اینکه حکم رهبری به آقای صالحی را پیام دومی در مورد پدر خودم تلقی می‌کنم، تصریح کرد: به گمانم چه نکته‌ای بالاتر از اینکه رهبر آدم در حکم نفر بعدی از برادر نیکو خصال و مدیریت شایسته او می‌گویند؛ فکر می‌کنم باعث آرامش روح ایشان خواهد بود.

فرزند مرحوم دعایی افزود: پدرم برای آقای صالحی عنوان «عبد صالح» را به کار بردند و هرچه بیشتر ما با ایشان آشنا می‌شویم می‌فهمیم که چه قدر دقیق آقای صالحی را می‌شناختند و خوشحال هستیم که رهبری شخصیتی را به این سمت منصوب کردند که به شایستگی ان شاء الله ادامه دهنده مشی آقای روحانی خواهد بود.

حجت الاسلام و المسلمین عبدالحسین معزی عضو دفتر رهبری نیز در این مراسم مرحوم دعایی را مردی از تبار جوانمردان و سلاله پاکان دانست و گفت: مرحوم دعایی را در سلسله جوانمردان می‌بینیم، که هم در قرآن از آن‌ها نام برده شده و هم پیامبر (ص) امیرالمؤمنین (ع) را به این صفت نامیدند. مروّت و جوانمردی خصلت انسان‌هایی است که در این سلسله قرار دارند.

نماینده رهبری در سازمان هلال احمر تأکید کرد: حقا که وفادار بود و تمام قامت در خدمت امام ایستاده بود و یک لحظه تردید نکرد. یک جوانمرد خلق را عیال خدا و انسان به ما هو انسان را می‌بیند و به او مهر می‌ورزد. یکی دیگر از رفتار جوانمردان حسن خلق است و همه از حسن خلق مرحوم دعایی می‌گویند. همه این‌ها همراه با ایمان و خلوص بود و نکته دیگر اینکه از باور عمیق به امام و رهبری نشأت می‌گرفت.

وی با بیان اینکه دعایی تا روز آخر طلبه بود، تصریح کرد: شش دوره نماینده مجلس و ۴۲ سال میرمسئول روزنامه اطلاعات بود، ولی هیچوقت حقوق نگرفت و اگر به سازمان امور اداری و استخدامی مراجعه کنید هیچ سابقه‌ای از سیدمحمود دعایی نمی‌بینید. کسانی که هرگز مبارزه نکرده بودند و اصلا نمی‌دانستند طاغوت چیست آمدند و ادعا کردند، اما ایشان گفت من طلبه هستم. تلاش ۴۲ ساله او نه تنها در تاریخ مطبوعات بلکه در تاریخ این کشور می‌ماند و فراموش نخواهد شد. مؤسسه اطلاعات امروز یک سرمایه ارجمند برای کشور است که به همت دعایی احیا شد و ارتقا یافت و تریبونی شد برای کسانی که مایل هستند حرفشان را در این روزنامه بزنند و عرصه بروز و ظهور نخبگان را فراهم کرد.

وی با اشاره به اینکه دعایی الگوی اخلاق و مروّت بود و به صدا‌ها پاسخ می‌داد و به احتیاجات می‌رسید، گفت: پس از دعایی گروهی از دوستان وی نگران جانشین وی بودند که آیا این مشی ادامه پیدا می‌کند، و رهبر انقلاب فردی را مأمور کردند که نه تنها نگرانی علاقه‌مندان به اطلاعات را برطرف ساخت، بلکه به این تدبیر نیک و حکیمانه احسنت گفتند.

نماینده، ولی فقیه در هلال احمر با اشاره به سوابق علمی و مدیریتی سید عباس صالحی، اظهار داشت: فاضل فرزانه جناب آقای دکتر عباس صالحی که جانشین مرحوم دعایی شده است با همان سبک و سیره در اخلاقمداری، تواضع و فروتنی و با داشتن شخصیتی معتدل این مؤسسه را اداره خواهد کرد.

وی افزود: صالحی برادر شهید است، ولی بزرگواری وی به گونه‌ای است که تا کنون به آن اشاره نکرده است. صالحی در حوزه نواندیشی دینی از جمله فضلایی اس که در سال ۸۱ نامه‌ای به رهبر انقلاب نوشتند که مورد استقبال مقام معظم رهبری قرار گرفت و از اندیشه ایشان تجلیل کردند. در دوره وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز کار‌هایی انجام دادند که فراموش نخواهد شد.

معزی در ادامه حکم رهبری برای سید عباس صالحی را قرائت کرد و با قرائت آن فراز پیام رهبری که «چند وجهی بودن نگاه‌ها و سلایق سیاسی در میان نخبگانی که در اعتقاد راسخ به انقلاب و نظام اسلامی مشترکند، وجود روزنامه‌ای با این خصوصیت را مفید و شاید الزامی میکرده، و اکنون نیز آن‌چنان است»، گفت: این نشان می‌دهد که تک صدایی نمی‌شود.

سید عباس صالحی نیز در این مراسم از اعتماد رهبر انقلاب تشکر کرد و گفت: بخشی از عطر فرد را در محیط اطراف او باید دید. همسر مرحوم دعایی و دختران و پسران وی جزو خانواده‌ای هستند که عطر وجود دعایی را دارند. من روز جمعه برای اجازه، خدمت این عزیزان رسیدم. چون معتقدم اینجا خانه دعایی است.

مدیرمسئول روزنامه اطلاعات افزود: آقای دعایی را از قبل شناخت داشتم، اما در هشت سالی که معاون فرهنگی و بعد وزیر ارشاد بودم بشتر شناختم. ایشان در این هشت سال با سماجت پیگیر گره گشایی از کار مردم بود. او به جای گره زدن گره‌ها را می‌گشود. برای من سخن گفتن سخت است، چون در مؤسسه‌ای می‌آیم که با نام دعایی عجین است و پا گذاشتن در جای پای دعایی کار آسانی نیست. اما امیدوارم با مدد همکاران بتوانیم راه دعایی را ادامه دهیم.

وی اظهار داشت: در فضایی که جهان به دوره جدیدی نزدیک می‌شود، بنگاه بزرگ اطلاعات و رسانه‌های ایران در کجا قرار می‌گیرد؟ در فرصتی مناسب این امر را بررسی خواهیم کرد. اما خوشبختانه رهبر معظم انقلاب در حکم خود افق گشایی و ممشای مرحوم دعایی را تنفیذ کردند. برخی تصور می‌کردند، چون آقای دعایی منصوب امام است در این مسئولیت باقی مانده و برخی تصور می‌کردند رابطه عاطفی برقرار است. اما این حکم نشان داد که این ممشایی است که رهبر انقلاب به آن اعتقاد دارند.

صالحی با اشاره به اینکه ایران ویژگی‌هایی دارد که نمی‌توان آن را تک حزبی و تک صدایی مدیریت کرد، افزود: ایران رنگین کمانی است که با یک صدا نمی‌توان از آن سخن گفت. تنوع قومیت‌ها به ضرورت چندصدایی، اما همگرا، نیاز دارد. حزب رستاخیز و یک سلیقه رسانه‌ای نمی‌تواند ایران را اداره کند. هر مقداری که رسانه رسمی را تک صدا کنیم، رسانه‌های غیر رسمی را رسمی‌تر می‌کنیم. در حالی که رسانه‌های غیر رسمی مرکز نفاق هستند و سونامی درست می‌کنند.

وی با تأکید بر اینکه جامعه ایران قطبی نیست و طیفی است، گفت: امکان ندارد بتوانید با یک طیف حکومت و اقتدار فرهنگی ایجاد کرد. حکم رهبر انقلاب می‌تواند سرفصل یک نگاه عمیق به حکمرانی و رسانه داری باشد که در چهارچوب نظام، انقلاب، منافع ملی، ادب، منطق و اخلاق می‌توان حرف‌های متفاوت زد و با یک سلیقه و در پوشش یک سلیقه حرکت نکرد.

مدیر مسئول روزنامه اطلاعات افزود: مقام معظم رهبری این مشی مرحوم دعایی را تأیید کرده است. کسانی می‌گفتند دعایی در فضای مناسبات رهبری قرار دارد، ولی اکنون می‌فهمیم که در فضای مناسبات استراتژیک قرار دارد و حرکت دعایی و دعایی‌ها می‌تواند در این مناسبات استراتژیک معنا پیدا کند. ان شاء الله با کمک همه عزیزانی که در فضای فرهنگ، رسانه، هنر، ادبیات و همه حوزه‌هایی که به نحوی با این مقولات ارتباط دارند بتوانیم راه این سید جلیل القدر، محبوب الخصایل و کم نظیر را ادامه بدهیم.