رشد ۱۴۰۰ زیر ذره بین
گزارش مرکز آمار ایران از رشد اقتصادی سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که حجم اقتصاد کشور ۳/ ۴ درصد افزایش پیدا کرده است. این رقم بدون احتساب نفت ۵/ ۳ درصد ثبت شده است. بررسی دقیق گزارش منتشرشده حاکی از آن است که حجم اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۰ بر اساس سال پایه ۱۳۹۰، به بیش از ۷۵۶ هزار میلیارد تومان رسیده است. با کسر کردن تولید بخش نفت از این عدد تولید ناخالص داخلی کشور به ۶۵۱ هزار میلیارد تومان می‌رسد. اما یکی از نکات هشدار‌دهنده گزارش مرکز آمار ایران افول رشد زمستانی نسبت به سایر فصول سال ۱۴۰۰ است. بر اساس آمار‌ها رشد فصلی زمستان ۱۴۰۰ به میزان ۳/ ۲ درصد گزارش شده است. همچنین رشد بدون نفت زمستان ۱۴۰۰ نیز ۶/ ۲ درصد بوده است. این موضوع نشان می‌دهد که اگر اقتصاد ایران نیاز دارد که مسیر افزایشی رشد اقتصادی را در سال ۱۴۰۱ ادامه دهد، باید یک گشایش اقتصادی روی دهد، در غیر این صورت، آمار رشد یک حرکت زیگزاگی و کم‌رمق خواهد داشت.
عصر روز گذشته، مرکز آمار ایران آمار رشد اقتصادی را منتشر کرد، اما پیش‌تر سخنگوی دولت در توییتر آمار‌های رشد اقتصادی در سال ۱۴۰۰ را اعلام کرد. پس از انتشار گزارش مرکز آمار ایران مشخص شد که آمار‌های منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران، با آمار‌های اعلامی در توییت سخنگو متفاوت بود. علی بهادری جهرمی، اعلام کرد که رشد اقتصادی در زمستان سال ۱۴۰۰ به رقم ۷/ ۵ درصد رسیده و رشد بدون نفت نیز در زمستان ۱۴۰۰ به رقم ۳/ ۶ درصد رسیده است. آمار‌های اعلام‌شده او، حتی با آمار‌های پیشین بانک مرکزی به عنوان دیگر نهاد ارائه‌دهنده رشد اقتصادی نیز مطابقت نداشت. اما گزارش مرکز آمار ایران، جزئیات رشد اقتصادی سال ۱۴۰۰ را برای مخاطبان به تصویر کشیده است. این گزارش شامل نکات مثبت و البته نکات هشدارآمیز برای اقتصاد ۱۴۰۱ است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد رشد اقتصادی ایران در سال ۱۴۰۰ دومین رشد متوالی مثبت اقتصاد را ثبت کرد. در سال ۱۳۹۹ نیز آمار رشد اقتصادی مثبت بود. آمار‌ها نشان می‌دهد که رشد اقتصادی در سال ۱۳۹۹ تنها یک درصد گزارش شد؛ بنابراین آمار سال ۱۴۰۰ رشد بهتری را ثبت کرده است. اما چرا آمار رشد اقتصادی سال ۱۴۰۰ نسبت به سال قبل بهتر بود. به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین عوامل، خوش‌بینی نسبت به آینده اقتصاد و ثبات نسبی قیمت‌ها در سال گذشته بود. در سال گذشته، روند مثبت از مذاکرات وین باعث شد که امیدواری نسبت به لغو تحریم‌ها افزایش یابد، هر چند که این خوش‌بینی با توقف مذاکرات وین در پایان سال گذشته کمرنگ‌تر شد. البته نکته قابل‌توجه اینکه در سال‌های ۹۶ و ۹۷ در مجموع اقتصاد ایران حدود ۱۰ درصد کوچک شد و در دو سال گذشته، این وضعیت هنوز ترمیم نشده است؛ بنابراین اگرچه در دو سال ۹۹ و ۱۴۰۰ رشد اقتصادی مثبتی در اقتصاد حکمفرما شده است، اما نمی‌توان گفت که وضعیت نیم‌دهه گذشته اقتصادی، یک مسیر رو به رشد را طی کرده است.
در حال حاضر با توجه به افزایش قیمت نفت و محصولات نفتی، یک فرصت استثنایی برای حصول درآمد‌های نفتی برای اقتصاد ایران حاصل شده است. این موضوع می‌تواند به پیشرفت رشد اقتصادی در سال‌های آینده کمک کند. اما در این خصوص مانع تحریم‌ها و همچنین جنگ روسیه باعث شده حصول درآمد‌های نفتی اقتصاد ایران با، اما و اگر روبرو شود. در این خصوص به نظر می‌رسد با توجه به وضعیت کاهش بارندگی در فصول اخیر، نمی‌توان به افزایش قابل‌توجه رشد محصولات کشاورزی امیدوار بود. همچنین محدودیت در مصرف گاز و برق در صنایع نیز یکی از عوامل محدودشونده رشد بخش صنعت شده است. کاهش تشکیل سرمایه و سبقت استهلاک از این متغیر، در سال‌های اخیر در اقتصاد نیز باعث شد رشد اقتصادی فرصتی برای جهش نداشته باشد. حال به نظر می‌رسد رشد اقتصادی سال ۱۴۰۱ در یک دوراهی قرار دارد. یا اینکه گشایش جدیدی در اقتصاد کشور ایجاد خواهد شد و روند بهبود رشد اقتصادی ادامه خواهد یافت، یا اینکه رشد اقتصادی با تداوم محدودیت‌ها و تحریم‌ها، در یک مدار زیگزاگی نوسان خواهد کرد.
یکی از نکاتی که می‌توان نسبت به آینده رشد اقتصادی هشدار داد این است که مسیر رشد اقتصادی فصلی در سال ۱۴۰۰ به شکل پله‌ای کاهش یافته است. رشد اقتصادی در بهار ۹/ ۶ درصد ثبت شد که یک جهش قابل‌توجه در آمار بود. این رقم در تابستان به ۴/ ۴ رسید. در پاییز نیز آمار رشد اقتصادی به ۱/ ۴ درصد رسید که نسبت به بهار و تابستان کمتر بود. آخرین آمار رشد اقتصادی در زمستان بسیار کمتر از سه فصل نخست است. رشد اقتصادی زمستان به رقم ۳/ ۲ درصد رسیده است. رشد اقتصادی بدون نفت نیز رقم ۶/ ۲ درصدی را ثبت کرده است. این آمار‌ها تاکید می‌کند برای بهبود رشد اقتصادی در فصول سال ۱۴۰۱ نیاز است اقتصاد روز‌های بهتری را سپری کند. به نظر نمی‌رسد در بهار سال جاری، رشد اقتصادی وضعیت بسیار بهتری را ثبت کرده باشد. اما اگر با آغاز تابستان گشایش جدیدی در اقتصاد ایران به وجود آید، می‌توان امیدوار بود در سومین سال متوالی نیز رشد اقتصادی مثبت حاصل شود. همان‌طور که کارشناسان تاکید دارند بهبود رشد اقتصادی یک برنامه بلندمدت است که در فضای ثبات اقتصادی، بهبود فضای کسب‌و‌کار و جذب سرمایه داخلی و خارجی مهیا خواهد شد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال ۱۴۰۰ رشد ارزش افزوده بخش کشاورزی منفی بوده است. سطح تولید محصولات کشاورزی در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال قبل ۷/ ۳ درصد کاهش یافته است. این در حالی است که رشد بخش کشاورزی در سال ۹۹ مثبت بود. به نظر می‌رسد کاهش تولید بخش کشاورزی بیشتر به دلیل کاهش میزان بارندگی در سال گذشته بوده است. در سال ۱۴۰۰ رشد بخش گروه صنعت مثبت ۱/ ۳ درصد ثبت شده است. این رقم در سال ۱۳۹۹ به میزان ۸/ ۱ درصد بوده است. استخراج نفت و گاز طبیعی نیز رشد قابل‌توجه ۷/ ۹ درصدی را ثبت کرده است. اما نکته قابل‌توجه این است که در زمستان رشد نفت به ۵/ ۰ درصد کاهش یافته، اما در فصل بهار این رقم ۴/ ۲۷ درصد بوده است. رشد بخش ساختمان در سال ۱۴۰۰ به رقم ۹/ ۳ درصد رسیده است. این رقم نسبت به سال قبل کاهش داشته است. در فصل زمستان نیز رشد بخش ساختمان منفی ۴/ ۳ درصد بوده است. این آمار‌ها تایید می‌کند اگرچه در کل سال ۱۴۰۰ کارنامه رشد اقتصادی مثبت بوده، اما در زمستان از شدت رشد گروه‌ها کاسته شده است و برای بهبود رشد اقتصادی در سال ۱۴۰۱ اقتصاد ایران نیاز به یک گشایش سیاسی و تغییر مسیر خواهد داشت.
