روز بهزيستی و تأمين اجتماعی

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: 25 تیرماه هر سال در کشورمان ایران« روز بهزیستی و روزتامین اجتماعی »نامگذاری شده است. سازمان بهزيستی كشور، به موجب لايحه قانونی سال 1359 در جهت تحقق مفاد اصول ۳، ٢١ و ٢۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ايران و در زمينه تحقق عدالت اجتماعی تشكيل شده است.

اين سازمان به منظور نيل به اهداف خود با اتخاذ تدابير لازم و حمايتهای گوناگون از كودكان نيازمند، زنان و كودكان بی سرپرست، ابن السبيل (در راه ماندگان) و نيز عرضه خدمات توانبخشی به معلولان جسمی و ذهني، مبتلايان به بيماريهای صعب العلاج، معتادان و ناسازگاران اجتماعی و هم چنين پيشگيری از معلوليتها و آسيبهای اجتماعی و غيره با توجه به حفظ ارزشها و كرامات والای انسانی و تكيه بر تعاون و همياری مردم نيكوكار و همكاريهای نزديك روحانيون متعهد و ساير طبقات دلسوز كشور تلاش می كند. 

بی ترديد، سلامت جسم و روان، زيربنايی ترين عامل پيشرفت و تكامل يك جامعه است و امروزه برای دستيابی به اين هدف با اجرای برنامه های پيشرفته بهداشتی و بهزيستی در بسياری از كشورهای توسعه يافته افراد جامعه از دوران شيرخوارگی تا پايان زندگی تحت مراقبت قرار می گيرند و سازمانهای ذی ربط با دقت در مواد غذايی و تغذيه، سالم سازی محيط زندگي، توسعه برنامه های مختلف، پيشگيری و غيره مانع بروز بسياری از امراض و معلوليتها می شوند تا سلامت مردم تأمين شود.


اميرالمؤمنين حضرت علی عليه السلام در نهج البلاغه می فرمايند:
«آگاه باشيد كه از جمله بلاها فقر و ناداری است و سخت تر از ناداری بيماری تن و سخت تر ار بيماری تن بيماری قلبی است».

و در اهميت تندرستی همين بس كه حضرت رسول اكرم صلی الله عليه واله وسلم در پاسخ سؤالی كه اگر شب قدر را درك كرديم چه چيزی از خدای خود طلب كنيم؟

حضرت جواب دادند: عافيت را.

بی شک اگر كسی اين سخن گوهربار امام صادق عليه السلام را بشنود كه فرمودند:

«كل شيءٍ تكون فيه المضرةَ عَلَی اِلاْنسانِ فی بَدَنِهِ فَحَرامٌ اَكْلُهُ اِلا فی حالِ الضُّرورَة »

«خوردن هر چيزی كه برای بدن انسان مضر باشد حرام است مگر در حال ضرورت».

بنابراين با توجه به احاديث و روايات، لازم است برنامه پيشگيری از بيماريهای جسمی و اخلاقی و آسيبهای اجتماعی به منظور حفظ و تأمين بهداشت جسمی و روانی جامعه از دوران شيرخوارگی آغاز شود. با در نظر گرفتن آيه شريفه:

«مَنْ اَحْياها فكانما احيا النّاس جميعاً».

و هر كس كه نفسی را حيات بخشد مثل آن است كه همه مردم را حيات بخشيده است.

می توان به اهميت واقعی پيشگيری پی برد و جان انسانها را قبل از اين كه دچار گرفتاری شوند نجات دهيم.



خدمات بهزيستى در ايران:
با توجه به فرهنگ غنى اسلام و مردم در ايران، از ديربازهمواره طيف وسيعى از خدمات اجتماعى توسط خانواده ها، افراد نيكوكار، روحانيت و مساجد ارائه مى شده و موسسات اجتماعى كوچك و بزرگ با تكيه بر نهاد وقف، نه تنها در حوزه بهزيستى بلكه در ساير امور فرهنگى، اجتماعى و اقتصادى به فعاليت مى پرداخته است. نمونه چنين مراكزى، مكتبخانه ها، مدارس، حوزه هاى علميه، شفاخانه ها، بیمارستانها، كاروانسراها و... كه طى قرون متمادى ساخته و داير شده است مى باشند.

افزايش مراودات تجارى، سياسى و فرهنگى در قرون اخير با همسايگان و دولتهاى منطقه منجر به بروز تغييراتى در برخى از حوزه هاى اجتماعى و اقتصادى شده است.
در حوزه بهزيستى اولين يتيم خانه ايران به سبك شبانه روزى مستقل در تهران محل انبار گندم سابق) و در دوران ناصرالدين شاه ايجاد شد. از آن زمان به بعد موسسه هاى مختلفى از سوى دولتها يا افراد و گروههاى خير براى حمايت از نابينايان و ناشنوايان، معلولين ذهنى و جسمى و همچنين نيازمندان و بى سرپرستان به وجود آمد كه خدمات آنها عموماً جنبه رفاهى و آموزشى داشته است.

تا پيش از پيروزى انقلاب اسلامى تشكيلات متمركزى براى ارائه خدمات بهزيستى وجود نداشت و خدمات نسبتاً مشابهى به صورت پراكنده توسط دستگاههاى مختلف ارائه مى شد. تعدادى از اين سازمانها عبارت بودند از:



- سازمان ملى رفاه خانواده ايران
- سازمان بهزيستى و آموزش كودكان و نوجوانان
- سازمان ملى بهزيستى ناشنوايان ايران
- سازمان ملى رفاه ناشنوايان ايران
- سازمان ملى رفاه نابينايان ايران
- سازمان زنان
- جمعيت حمايت از اطفال بى سرپرست

پس از پيروزى انقلاب شكوهمند اسلامى ايران سازمان بهزيستى كشور در بيست و چهارم خرداد ماه 1359 براساس مصوبه شوراى عالى انقلاب اسلامى تشكيل شد.
شهيد دكتر محمد على فياض بخش پس از آن كه به پراكندگى سازمانهاى رفاهى و توانبخشى كشور و عدم هماهنگى لازم بين آنها پى برد، با كمك و همفكرى شهيد سيد محمد باقر لواسانى و تنى چند از همفكرانش لايحه تشكيل سازمان بهزيستى كشور را به شوراى انقلاب پيشنهاد كرد و پس از تصويب آن با كار پيگير و مستمر به سازماندهى تشكيلات و برنامه ريزى براى فعاليت نوين سازمان بهزيستى پرداخت و در مدت كوتاهى توانست ارگان دولتى و كار آمدى براى خدمت به محرومان و مستضعفان كشور ايجاد كند. در تاريخ 29/9/59 سازمان تربيتى شهردارى تهران نيز به بهزيستى واگذار شد و در تاريخ 16/10/1363 بر پايه مصوبه مجلس شوراى اسلامى، بار ديگر سازمان بهزيستى در شمار سازمانهاى وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكى قرار گرفت .

اصولاً بهزيستى به مجموعه متشكل از تدابير، خدمات، فعاليتها و حمايتهاى غير بيمه اى اطلاق مى شود كه به منظور بسط رحمت اسلامى در جامعه و حفظ ارزشها و كرامات انسانى، با تكيه بر كمكهاى مردمى و همكارى نزديك سازمانهاى ذى ربط انجام مى شود و گسترش خدمات توانبخشى، حمايتى، بازپرورى و كمك به تامين حداقل نيازهاى اساسى گروههاى محروم و كم در آمد را مد نظر دارد. 

كانون اصلى فعاليتها و برنامه هاى سازمان بهزيستى، پيشگيرى از فرو پاشى زندگى افراد و خانواده هايى است كه به علت مشكلات اقتصادى و ناهنجاريهاى اجتماعى و فرهنگى دچار آسيب پذيرى و ناتوانى هاى محتلف شده اند و يا از معلوليتهاى جسمى و روانى رنج مى برند. بدون ترديد، خدمت رسانى به اين گروهها با كيفيت مطلوب هنگامى امكان پذير خواهد بود كه يك نهاد ويژه برخوردار از توان تخصصى، اقتصادى، اجرايى و سياسى قوى به شكل منسجم جنبه هاى گوناگون خدمات مورد نياز محرومان و مستضعفان را عهده دار شود.


روشهاى موجود براى ارائه خدمات بهزيستى:
خدمات بهزيستى در سه بخش به نيازمندان و مددجويان ارائه مى شود:
- امور فرهنگى و پيشگيرى
- امور اجتماعى
- امور توانبخشى


در بخش امور فرهنگى و پيشگيرى، دفاتر زير خدمات لازم را انجام مى دهند:
- دفتر آموزش و پروهش: وظيفه تحقيق و پروهش پيرامون علل بروز معلوليتها و دريافت عوامل اصلى ايجاد آسيبهاى اجتماعى را بر عهده دار دارد. همچنين تربيت نيروهاى انسانى مورد نياز و بازآموزى نيروهاى موجود متناسب با تغييرات جامعه از وظايف اين دفتر است .

دفتر پيشگيرى از معلوليتها و آسيبهاى اجتماعى:
وظيفه ارائه آموزش هاى مناسب به جامعه با بهره گيرى از روشهاى منطقى و تكيه بر دستاوردهاى پژوهشى را بر عهده دارد.
در بخش امور اجتماعى كار از پيچيدگى فراوانى برخوردار است. بازآموزى و بازپرورى گروهاى چون معتادان، متكديان، زنان ويژه، فرزندان بدون سرپرست، زنان بى سرپرست و مانند اينها نيازمند مشاركت عمومى و يارى همه جانبه است. به اين منظور بايد مربيان، روانشناسان و مددكاران اجتماعى ورزيده به كار گرفته شوند.
همچنين تفكر جامعه نسبت به اين گروهها بايد دگرگون شود و روشهاى صحيح ارائه كمك به افراد جامعه آموزش داده شود. از سوى ديگر بايد زمينه اجتماعى مناسب براى پذيرش افراد پس از طى دوره بازآموزى و بازپرورى فراهم شود. روشن است كه اين همه، نيازمند عزمى ملى و كار و تلاش شبانه روزى و خستگى ناپذير است.


در بخش امور اجتماعى خدمات لازم از طريق سه دفتر ارائه مى شود:
- دفتر امور كودكان و نوجوانان
- دفتر امور خانواده هاى بى سرپرست و نيازمند
- دفتر امور آسيب ديدگان اجتماعى
دفتر امور كودكان و نوجوانان مسئوليت پرداختن به امور مربوط به كودكان سرراهى، كودكان خانواده هاى از هم گسيخته، فرزندان والدين زندانى، فرزندان والدين متوارى، فرزندان والدين بدون صلاحيت و مانند اينها را بر عهده دارد.

ارائه خدمات شير خوارگاهى سازمان براى نگهدارى تربيت و آموزش ‍ كودكان و به فرزند خواندگى دادن برخى كودكان مجهول الهويه به خانواده هاى داراى صلاحيت در قالب برنامه شبه خانواده از ديگر اقدامات و وظايف اين دفتر به شمار مى رود.
مركز اجرايى تحت نظارت اين دفتر، وظيفه نگهدارى، تربيت و آموزش ‍كودكان تحت سرپرستى خود را تا مرحله اجتماعى شدن، ازدواج، اشتغال بازتوانى و ترخيص به عهده دارد. همچنين مهد كودك هاى سازمان بهزيستى، وزارتخانه ها و ديگر سازمانها و نيز مهد كودك هاى خصوصى در سراسر كشور با نظارت اين دفتر فعاليت مى كنند.
دفتر امور خانواده هاى نيازمند و بى سرپرست، وظيفه بررسى مسائل و مشكلات و برنامه ريزى بازتوانى مادى و معنوى خانواده هاى زير پوشش را به عهده دارد.
دفتر امور آسيب ديدگان اجتماعى به امور معتادان، زنان ويژه و متكديان از طريق بررسى مسائل و مشكلات فردى، گروهى، اجتماعى، خانوادگى و نيز شناسايى راههاى بازپرورى آنان مى پردازد.


خدمات امور توانبخشى:
سازمان بهزيستى از طريق دفاتر توانبخشى و امور اجتماعى معلولين، توانبخشى حرفه اى و دفتر توانپزشكى و وسايل توانبخشى به معلولين جسمى و ذهنى، خدمات توانبخشى ارائه مى كند. دريافت كنندگان خدمات از اين بخش، نابينايان، ناشنوايان و معلولان جسمى-حركتى هستند. افراد داراى معلولين ذهنى با توجه به بهره هوشى به سه گروه عميق (ايزوله )، تربيت پذير و آموزش پذير تقسيم مى شوند. همچنين معلولين جسمى و ذهنى توام كه از بدترين نوع معلوليتها است، زير پوشش اين بخش هستند.