یک لیوان آب، یک شعله چراغ
در یادداشتی اقتصادی در روزنامه اطلاعات آمده است: «تغییرات اقلیمی اخیر که منجر به بالارفتن دمای هوا و تشدید خشکسالی در فلات ایران شده، حجم ذخایر آب‌های روسطحی و زیرسطحی کشور را به حداقل ۳۵ سال گذشته تقلیل داده و چالشی عظیم در برنامه توسعه اقتصادی و اجتماعی ایران ایجاد کرده است.
تازه‌ترین آمار نشان می‌دهد که از ابتدای سال آبی جاری (اول مهر ۱۴۰۰) تاکنون میانگین بارش‌های جوی کشور نسبت به مدت مشابه پارسال حدود ۲۹درصد کاهش یافته است. این در حالی است که هم در همین بازه زمانی حدود ۲۷درصد کاهش بارندگی داشتیم. دو سال قبل هم در این مقطع زمانی میانگین بارش‌ها حدود ۲۵درصد کمتر شده بود و به همین منوال در سال‌های اخیر روند نزولی بارش‌ها تکرار شده است.
مطابق بررسی‌های علمی، شتاب کاهش بارندگی‌های ایران در ۳۰ سال اخیر حدود چهار برابر بیش از شتاب کاهش بارش‌ها در ۶۰ سال گذشته شده است و این مساله نشان می‌دهد که تمامی استان‌ها با سرعتی زیاد به سمت خشکی مطلق پیش می‌روند.
از طرف دیگر خشکی روان‌آب‌ها باعث شده تا مردم به برداشت بیشتر از چاه‌ها، قنوات و منابع زیرسطحی روی آورده و همین مساله سطح آب‌های زیرزمینی کشور را تا یک سوم ۳۰ سال گذشته پایین برده است. این مساله برای کشوری که ۴۵درصد از مصارف خود را به برداشت از منابع سطحی و ۵۵ درصد دیگر را به منابع زیرسطحی متکی است یک «تنش رو به بحران» تلقی می‌شود.
به موازات این کم‌آبی نگران‌کننده، کاهش حجم ذخایر آب پشت سدها تولید برق از نیروگاه‌های برقابی را غیر ممکن کرده و ظرفیت تولید برق کشور محدود شده است.
بر اساس تازه‌ترین آمارها، حجم ذخایر آب مخازن سدهای کشور اکنون به کمتر از ۲۵میلیارد مترمکعب رسیده که نسبت به پارسال ۱۵درصد کمتر شده است. پارسال هم مخازن سدهای کشور پر نشد و به دلیل کاهش بارش در ارتفاعات اطراف با کمبود حجم ورودی مواجه بود. اکنون بسیاری از سدهای موجود در فلات مرکزی، جنوبی و شرقی ایران در مرز خشکی مخزن قرار دارند و به طور میانگین در کل کشور فقط ۵۰درصد از مخازن سدها آب دارد که این حجم ناچیز هرگز قابلیت چرخش توربین‌ها و تولید برق را ندارد و به همین دلیل ظرفیت تولید برق کشور حدود ۱۵ درصد نسبت به پارسال کاهش یافته است.
طبق گزارش رسمی وزارت نیرو هم‌اینک بالغ بر ۹۰ درصد از تقاضای ۶۶ هزار و ۸۰۰ مگاواتی مصرف برق ایران فقط توسط نیروگاه‌های حرارتی تأمین می‌شود که در حال حاضر ۱۰۰ درصد آنها فعال و داخل مدار هستند.
این شرایط اگر چه میزان آمادگی صنعت برق کشور را برای تأمین انرژی الکتریکی نشان می‌دهد ولی به دلیل فقدان ظرفیت اضطراری، از امنیت بالایی برخوردار نیست و هر آن در صورت خرابی ناگهانی یکی از نیروگاه‌ها بیم خاموشی گسترده در گوشه‌ای از کشور وجود دارد.
در چنین شرایطی از امروز به دوران اوج گرمای تابستان نزدیک می‌شویم و حتی پیش‌بینی شده که میانگین دمای کشور ظرف چند روز آینده رکورد ۱۰ ساله گذشته را خواهد شکست.
به طور معمول در چنین شرایطی میزان مصرف آب در سطح کشور افزایش خواهد یافت. همچنین کارکرد دستگاه‌های سرمایشی و تجهیزات خنک‌کننده در روزهای آتی، کشور را به پیک مصرف برق سوق خواهد داد و در چنین شرایطی که با خطر بی‌آبی و بی‌برقی روبه‌رو هستیم، پیش‌بینی شده تقاضای مصرف برق کشور در همین هفته برای نخستین بار در طول تاریخ از ۶۸ هزار مگاوات فراتر رفته و شرایط ویژه‌ای را برای صنعت برق کشور رقم بزند.
البته با سیاستگذاری اضطراری در وزارت نیرو تا امروز در هیچ نقطه‌ای از کشور جیره‌بندی آب یا خاموشی برنامه‌ریزی‌شده‌ای رخ نداده ولی تداوم این پایداری نیازمند صرفه‌جویی همه مردم در مصرف آب و برق است.
باید دمای دستگاه‌های سرمایشی را بین ۲۴ تا ۲۵ درجه سانتیگراد تنظیم کرده و از کاربرد دستگاه‌های پرمصرف نظیر ماشین لباسشویی، ماشین ظرفشویی و اتو به‌ویژه در ساعات ظهر تا غروب خودداری کنیم.
حداقل در چند روز آینده می‌توان همه اعضای خانواده را تشویق کرد تا شب‌ها در یک اتاق حضور یافته و از روشنایی برق در چند اتاق جلوگیری کنیم. چنان که کاهش جریان خروجی آب از شیرآلات منزل هم می‌تواند به جلوگیری از هدررفت آب کمک کند. ضمن آن که باید از رفتارهایی نظیر شستن خودرو، حیاط و پیاده‌رو حداقل در سه هفته پیش رو جدا خودداری کنیم تا با قطعی آب روبرو نشویم.
همچنین می‌توان هنگام مسواک‌زدن شیر آب را بست تا حدود ۱۵لیتر در دقیقه در مصرف آب صرفه‌جویی کرد. سرویس به موقع کولرهای آبی و جلوگیری از نشت آب در اطراف آنها هم به میزان ۵۰ لیتر در شبانه‌روز مصرف آب هر خانواده را کاهش می‌دهد. در همین حال می‌توان آبیاری باغچه و گلدان‌ها را به ساعات شب موکول کرد تا شدت تبخیر سطحی کاهش یافته و میزان مصرف آب به نحو قابل توجهی کمتر شود.
این مورد به‌ویژه باید از سوی شهرداری‌ها و سازمان‌های خدماتی مورد رعایت قرار گیرد.
اگر هر یک از ما فقط یک لیوان کمتر آب مصرف کنیم یا هر خانواده فقط یکی از لامپ‌های اضافی منزل را خاموش کند، به طور قطع تنش امسال را بدون جیره‌بندی آب و خاموشی طی خواهیم کرد. این تصمیمی است که باید به طور جمعی برای مقابله با بروز یک بحران فراگیر اتخاذ کنیم.»
