جنگ اوکراین بیشترین آسیب را به برجام زد
حشمت الله فلاحت پیشه گفت: شاید مهم ترین موضوعی که در مناسبات خارجی ایران اثر دارد، برجام است و به نظرم هر قدر که تردیدی در بازگشت به برجام ایجاد شد، میل ایران نیز به نزدیکی با کشورهای غیرغربی بیشتر شد.
وی افزود: بسیاری از تحلیلگران معتقدند که شاید امضای برجام دیگر برای ایران منافع لازم را نداشته باشد، مگر اینکه تضمین هایی داده شود. دلیل اینکه روز به روز تاکید بیشتری روی تضمین برجام صورت می گیرد، نزدیک شدن بایدن به پایان دوره ریاست جمهوری خود است. همچنین ترکیب جدید کنگره آمریکا حداکثر تا سه ماه دیگر شکل می گیرد و می تواند در اجرای برجام محتمل، مانع تراشی کند.
وی ادامه داد: ایران به حق روی موضوع تضمین آمریکا پافشاری می کند، زیرا این آقای ترامپ بود که برجام را در مرحله اجرا لغو کرد. در طرف دیگر، آمریکایی ها نیز ایستادگی می کنند که تضمینی ندهند. برخی از دلایل این سیاست ممکن است ناشی از شرایط داخلی حکومت آمریکا باشد ولی بخش دیگر ناشی از ناتوانی دولت بایدن است.
فلاحت پیشه گفت: دولت بایدن در حوزه های مختلفی دچار انفعال است که برجام هم یکی از آنهاست. لذا وقتی برجام به چنین سرنوشتی دچار می شود، طبیعتاً میل همیشگی در ایران نیز شکل دهی به سازوکارهای خارج از مناسبات با غرب است. موضوع جنگ اوکراین هم در این زمینه بسیار موثر بود. از سوی دیگر، جنگی دائمی با عنوان چالش هژمونی میان غرب و چین وجود دارد و همین اخیرا چندصد میلیارد دلار بودجه در گروه ۷ برای مقابله با چین تخصیص پیدا کرد.
او اظهار کرد: همه می دانیم که در اوکراین چالش جنگ گرم با روسیه شکل گرفته و خود را به مناسبات خارجی غرب تحمیل کرده است. پوشیده نیست که این جنگ بیشترین آسیب را به برجام زد و مذاکرات تحت الشعاع جنگ روسیه و اوکراین قرار گرفتند.
نماینده مجلس دهم گفت: سازوکاری که پس از جنگ روسیه و اوکراین در ایران شکل گرفت این بود که در دنیایی که به سمت دوقطبی شدن و جنگ سرد پیش می رود، ایران بتواند نقش راهبردی خود را ایفا کند. لذا می بینیم که در ایران درخواست ها برای عضویت در گروه بریکس و تلاش برای شکل دهی به یک بلوک ضدتحریمی و... صورت می گیرد.
فلاحت پیشه گفت: مذاکرات برجام فرصتی بود که دیپلمات های ایرانی و آمریکایی از دست دادند و نتوانستند تنش زدایی کنند و بعد از آن بسیاری از تنش هایی که شکل گرفته متاثر از نگاه متفاوت ایران به آمریکا بوده است. ایرانی ها به دنبال این هستند که در بلوک بندی های ضدغربی نقش راهبردی ایفا کنند. فقط یک عامل می تواند در این مسیر وقفه ایجاد کند و آن اینکه آمریکایی ها برجام تازه ای را پیشنهاد دهند که دغدغه های ایران همچون ضمانت پایدار بودن توافقات را در برگیرد. در غیر این صورت ایران در آینده به سمت همکاری های بیشتر با روسیه و چین حرکت می کند.
او اظهار داشت: من در بلندمدت به توازن در سیاست خارجی اعتقاد دارم و معتقدم کشور نباید سیاست خارجی خود را وابسته به چالش قدرت ها کند. قدرت های شرقی و غربی سابقه تبانی بر سر ایران را دارند و از سال ۲۰۰۶ میلادی بدین سو بارها علیه ایران رای داده اند. این قدرت ها زمانی که بر سر منافع کلان خود تبانی می کنند بارها منافع کشورهایی نظیر ایران را زیر پا می گذارند. در کوتاه مدت نیز معتقدم که باید با مصادیق حرکت کرد. اگر آمریکایی ها یک برجام پیشنهاد دهند که منافع ایران در آن دیده شود، ایران می تواند به سمت توازن پیش رود ولی اگر این اتفاق نیفتد، باید مناسبات ایران با شرق را زیر ذره بین قرار داد.
وی بیان کرد: اگر ایران به کمک روسیه و چین در گروه بریکس پذیرفته شود، این گروه ۲۸ درصد تولید ناخالص داخلی دنیا و ۲۴ درصد گردش پولی خارج از حوزه یورو و دلار را خواهد داشت. و اگر در دنیای تحریمی ها، ایران بجای اینکه ظرفیت های دورزدن تحریم های خود را فدای روسیه کند، برای ایجاد یک بلوک ضدتحریمی تلاش کند و این بلوک هرچه سریعتر شکل بگیرد، آن زمان می توان گفت سیاست نزدیکی به شرق، دستاوردهایی برای کشور داشته است. در غیر این صورت، با اینکه عده ای مدام حرف از راهبرد نزدیکی با شرق به زبان می آورند اما هنوز همراهی ملموسی از جانب شرق با ایران دیده نشده است.
وی با اشاره به برخی تحلیل ها نظیر نیاز غرب به نفت و گاز ما در زمستان گفت: به شخصه معتقدم که فرصت ها در روابط خارجی زودگذرند. در همین دو هفته پیش، ۴ غول نفت و انرژی دنیا قراردادهای بزرگی با قطر بستند برای اینکه نیازهای انرژی اروپا را تامین کنند. ضمن اینکه به شدت در خصوص انرژی های جایگزین نیز تلاش می شود. بنابراین نباید سیاست خارجی را معطل چنین پیش بینی هایی کرد. به هر حال هر چه برجام دیرتر امضا شود، اثرگذاری آن کمتر می شود.
همان زمستانی که یک عده به دنبال فرارسیدن آن هستند، مقطعی است که به احتمال زیاد دولت بایدن اکثریت کنگره را در اختیار نخواهد داشت و حتی اگر برجامی هم اجرا شود، به دلخواه ایران نخواهد بود.
او در پایان گفت: هر چه زمان بگذرد، ضمانت برجام بیشتر از بین می رود. من بعد از روی کار آمدن بایدن، از معدود افرادی بودم که از دولت ایران خواستم برجام را فورا با دولت بایدن اجرا کند، حتی به صورت دو مرحله ای. چون به نظرم گذر زمان باعث می شود توافقنامه ها یا معاهدات، ریشه دار شوند. اگر چهار سال ما و دولت بایدن موافقت نامه ای را اجرا می کردیم، ترامپ هم اگر می آمد نمی توانست آن را از بین ببرد ولی هر چه زمان می گذرد، حتی اگر توافقنامه ای هم امضا شود ریشه سستی خواهد داشت و هر دولت دیگری که در آمریکا روی کار بیاید، می تواند آن را قبول نکند.
