سفر "خیام" به فضا از نگاه رسانه‌های خارجی
آژانس فضایی روسیه(روسکاسموس) روز چهارشنبه ۱۲ مرداد اعلام کرد که یک ماهواره ایرانی موسوم به "خیام" را با موشک ماهواره‌بر "سایوز" به مدار زمین پرتاب می‌کند.
این سازمان اعلام کرد که روسیه از طرف ایران، این ماهواره را در تاریخ ۹ اوت(۱۸ مرداد) از پایگاه پرتاب فضایی "بایکونور" در قزاقستان به فضا پرتاب خواهد کرد.
روسکاسموس در آن خبر اعلام کرد که این ماهواره، یک ماهواره سنجش از دور به نام "خیام" است که با موشک روسی "سایوز" به مدار زمین فرستاده خواهد شد.
اما از آن روز تاکنون، آن هم در حالی که هنوز این ماهواره پرتاب نشده بود، حواشی بسیاری حول پرتاب این ماهواره و همکاری میان دو سازمان فضایی ایران و روسیه ایجاد شده است.
رسانه‌های اروپایی و آمریکایی با نزدیک شدن به روز پرتاب ماهواره "خیام"، ادعا کرده‌اند که ایران حداقل در چند ماه نخست پس از عملیاتی شدن این ماهواره، کنترل آن را به روسیه واگذار خواهد کرد تا این کشور از آن برای پیشبرد مقاصد خود در جنگ با اوکراین بهره ببرد! ادعای که به سرعت از طرف سازمان فضایی ایران تکذیب شد.
اکنون با هم به مرور مهم‌ترین اخبار و گزارش‌های رسانه‌های خارجی پیرامون پرتاب این ماهواره ایرانی توسط روسیه می‌پردازیم.
شاید از منظر سیاسی، واکنش رژیم صهیونیستی حائز اهمیت‌ترین جریان حاشیه‌ساز این سوژه خبری باشد به طوری که پایگاه خبری "تایمز آو اسرائیل" فردای انتشار خبر این همکاری نوشت: «یک ماهواره ایرانی قرار است هفته آینده توسط روسیه به فضا پرتاب شود. ماهواره "خیام" با کمک سازمان فضایی روسیه طراحی و ساخته شده است و سه هفته پس از سفر "ولادیمیر پوتین" رئیس جمهور روسیه به ایران، قرار است سه‌شنبه ۹ اوت پرتاب شود.»
این پایگاه خبری به نقل از سازمان فضایی ایران نوشت: «این ماهواره که ظاهراً به نام حکیم "عمر خیام"، شاعر ایرانی قرن یازدهم و دوازدهم نام‌گذاری شده است، با هدف نظارت بر مرزهای کشور(ایران)، افزایش بهره‌وری کشاورزی و نظارت بر منابع آبی و بلایای طبیعی طراحی شده است.«
همچنین این پایگاه خبری رژیم اشغالگر قدس به نقل از سازمان فضایی روسیه نوشت: «در بیانیه این سازمان آمده است که در تاریخ ۹ اوت ۲۰۲۲، قرار است یک موشک "سایوز ۲.۱B" از پایگاه فضایی بایکونور پرتاب شود تا دستگاه سنجش از راه دور "خیام" را به سفارش جمهوری اسلامی ایران در مدار قرار دهد.»
"تایمز آو اسرائیل" در این گزارش مدعی شد که سازمان فضایی روسیه اعلام کرده که ماهواره "خیام" در شرکت‌هایی که بخشی از این سازمان هستند، طراحی و تولید شده است.
این خبرگزاری با اشاره به سفر "پوتین" به ایران در تاریخ ۱۹ ژوئیه و دیدار وی با رهبری جمهوری اسلامی ایران و ابراهیم رئیسی، به گفتگوی رهبر ایران با پوتین اشاره کرد که خواستار تقویت «همکاری بلندمدت» با روسیه شده بود.
"تایمز آو اسرائیل" در ادامه گزارش خود مدعی شد: «ماهواره "خیام" اولین ماهواره ایرانی نیست که توسط روسیه به فضا فرستاده می‌شود. در اکتبر ۲۰۰۵، ماهواره "سینا-۱" که هدف آن مطالعه و رصد زمین بود، توسط فضاپیمای "پلستسک"(Plesetsk) روسیه در مدار مستقر شد.
در ژوئن ۲۰۲۱، پوتین گزارش رسانه‌های آمریکایی مبنی بر اینکه روسیه قرار است یک سامانه ماهواره‌ای پیشرفته را به ایران تحویل دهد که توانایی‌های جاسوسی این کشور را بسیار بهبود می‌بخشد، تکذیب کرد.
ایران تاکید دارد که برنامه فضایی‌اش فقط برای اهداف غیرنظامی و دفاعی است و توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ بین ایران و قدرت‌های جهانی یا هیچ توافق بین‌المللی دیگری را نقض نمی‌کند.
اما دولت‌های غربی نگران هستند که سامانه‌های پرتاب ماهواره، دارای فناوری‌های قابل تعویضی باشند که در موشک‌های بالستیک استفاده می‌شود و قادر به حمل کلاهک هسته‌ای هستند، چیزی که ایران همیشه تمایل به ساخت آن را رد کرده است.
ایران اولین ماهواره نظامی خود را در آوریل ۲۰۲۰ با موفقیت در مدار قرار داد که با انتقاد شدید ایالات متحده مواجه شد و در ماه مارس نیز سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اعلام کرد که با موفقیت یک ماهواره شناسایی نظامی موسوم به "نور-۲" را در مدار قرار داده است.»
این پایگاه خبری سپس در تاریخ ۷ اوت به پوشش خبر تکذیبیه ایران در مورد استفاده و بهره‌برداری روسیه از ماهواره "خیام" پرداخت و نوشت: «ایران گزارش‌ها مبنی بر اینکه مسکو از ماهواره جدید آن در راستای تقویت خود در جنگ با اوکراین استفاده خواهد کرد، تکذیب کرد.
تهران اعلام کرده است که فقط خودش به اطلاعات ماهواره "خیام" که به ادعای این خبرگزاری، ساخته روسیه است، دسترسی خواهد داشت و گفته می‌شود نظارت بیشتر بر اسرائیل را برای ایران فراهم می‌کند.
ایران گفته است که از همان روز اول، کنترل این ماهواره را که قرار است توسط روسیه به فضا پرتاب شود، در اختیار خواهد داشت و گزارش‌ها مبنی بر اینکه ابتدا در جنگ اوکراین به مسکو خدمت خواهد کرد، تکذیب کرد.»
سازمان فضایی ایران در بیانیه‌ای اعلام کرد: تمامی دستورات مربوط به کنترل و بهره‌برداری از این ماهواره از روز اول و بلافاصله پس از پرتاب توسط متخصصان ایرانی مستقر در پایگاه‌های فضایی ایران انجام و صادر خواهد شد.
پایگاه "واشنگتن پست" به نقل از مقامات اطلاعاتی غربی ناشناس، روز پنجشنبه گزارش داد که «روسیه قصد دارد از این ماهواره برای چند ماه یا بیشتر برای کمک به تلاش‌های جنگی خود در مقابل اوکراین، قبل از اینکه به ایران اجازه کنترل آن را بدهد، استفاده کند.»
آنها افزودند «که این ماهواره، قابلیت‌های بی‌سابقه‌ای از جمله نظارت تقریباً مستمر بر تأسیسات حساس در اسرائیل و خلیج [فارس] را در اختیار تهران قرار می‌دهد. اما مسکو ابتدا از این ماهواره برای تقویت نظارت بر اهداف نظامی در درگیری با اوکراین استفاده خواهد کرد.»
این در حالی است که آژانس فضایی ایران این ادعاها را "نادرست" خواند و اعلام کرده که هیچ کشور ثالثی به دلیل الگوریتم رمزگذاری شده، قادر به دسترسی به اطلاعات ارسال شده توسط این ماهواره نیست.
اما خبرگزاری هندی "ایندیا تودی" از زاویه متفاوتی به این پرتاب پرداخت. این خبرگزاری با تیتر "در بحبوحه تحریم‌های آمریکا، روسیه ماهواره ایران را به مدار زمین پرتاب می کند" به پوشش این اتفاق پرداخت و نوشت: «آژانس فضایی روسیه (روسکاسموس) روز چهارشنبه ۳ اوت اعلام کرد روسیه یک ماهواره را از طرف ایران در تاریخ ۹ اوت به فضا پرتاب خواهد کرد. به گفته روسکاسموس، این فضاپیما، یک ماهواره سنجش از دور به نام "خیام" است که با موشک ماهواره‌بر "سایوز" به مدار زمین فرستاده خواهد شد.»
پایگاه خبری "المانیتور" نیز با تیتر "روسیه در بحبوحه نگرانی‌های مربوط به جنگ اوکراین، ماهواره ایران را پرتاب می‌کند" به استقبال این خبر رفت.
این خبرگزاری نوشت: «روسیه قرار است روز سه‌شنبه یک ماهواره ایرانی را به مدار زمین بفرستد، اما تهران استفاده مسکو از آن در جنگ علیه اوکراین را تکذیب کرده است.
سه هفته پس از دیدار "ولادیمیر پوتین" رئیس‌جمهور روسیه با "ابراهیم رئیسی" همتای ایرانی خود و "آیت‌الله علی خامنه‌ای" رهبر جمهوری اسلامی ایران قرار است ماهواره "خیام" ایران ساعت ۱۰:۲۲ به وقت ایران از پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان به پرواز درآید.
ایران به دنبال این است که سوءظن‌ها را مبنی بر اینکه مسکو می‌تواند از "خیام" برای بهبود نظارت بر اهداف نظامی در اوکراین استفاده کند، برطرف کند.
هفته گذشته، روزنامه آمریکایی واشنگتن پست به نقل از مقامات اطلاعاتی غربی ناشناس مدعی شد که روسیه برنامه دارد از این ماهواره به مدت چند ماه یا بیشتر، قبل از اینکه به ایران اجازه دهد کنترل آن را در دست بگیرد، در راستای تلاش‌های نظامی خود علیه اوکراین استفاده کند. اما آژانس فضایی ایران روز یکشنبه ۷ اوت اعلام کرد که جمهوری اسلامی از همان لحظات اول، ماهواره "خیام" را کنترل خواهد کرد.»
به گفته این پایگاه خبری، با افزایش انزوای بین‌المللی مسکو تحت فشار تحریم‌های غرب بر سر جنگ با اوکراین، "پوتین" به دنبال هدایت روسیه به سمت خاورمیانه، آسیا و آفریقا و یافتن مشتریان جدید برای برنامه فضایی این کشور است.
لازم به ذکر است علی‌رغم این جریان سازی‌های خبری و حواشی ایجاد شده توسط برخی از رسانه‌های خارجی در خصوص ماهواره "خیام"؛ طبق اعلام سازمان فضایی ایران، ماهواره "خیام" که مالکیت آن در اختیار سازمان فضایی ایران است، با سَنجنده‌های دقیق در طیف‌های مختلف، زیر ساختی مناسب برای هوشمند سازی بخش‌های گوناگون کشور خواهد بود. ارتقای بهره‌وری در حوزه کشاورزی، پایش دقیق منابع آبی کشور، مدیریت مخاطرات طبیعی، پایش تغییرات کاربری، ساخت و سازهای غیر مجاز و مقابله با جنگل‌خواری، پایش مخاطرات زیست محیطی، پایش معادن و اکتشافات معدنی، پایش مرزهای کشور و بسیاری از کاربردهای دیگر از جمله کاربردهای داده‌های دریافت شده از این ماهواره خواهد بود.
ماهواره "خیام" یک ماهواره سنجش از دور ۶۰۰ کیلوگرمی با قابلیت تصویربرداری با دقت یک متر است که قرار است در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین مستقر شود.
بنا بر اعلام سازمان فضایی، جمهوری اسلامی ایران هم اکنون توانایی طراحی و ساخت ماهواره‌های سنجشی با دقت تصویربرداری ۵ تا ۱۰ متر را دارد.
سازمان فضایی ایران همچنین گفته است که قرارداد پرتاب ماهواره "خیام" توسط روسیه، پنج سال پیش منعقد شده است.
همچنین در اطلاعیه سازمان فضایی ایران که به تازگی منتشر شده است به صراحت اعلام شده که کشور روسیه دارای فناوری ماهواره‌های سنجشی دقیق است و کشوری که خودش سازنده ماهواره و دارای چرخه کامل فناوری فضایی است، نیازمند به کارگیری ماهواره‌های سایر کشورها نیست.
