معنای احیای برجام برای بازار‌های متشنج نفتی جهان چیست؟

"خبرگزاری نیکی" ژاپن در گزارشی، ضمن اشاره به آخرین تحولات مرتبط با احیای برجام و اوج گیری شانس دستیابی به یک توافق در این رابطه در چهارچوب ابتکار اخیر اروپایی ها، به طور خاص سعی کرده به این سوال پاسخ دهد که در صورت احیای برجام، معنای این مساله برای بازارهای متشنج نفتی جهانی چه خواهد بود؟

خبرگزاری نیکی ژاپن در این رابطه می نویسد: «رایزنی های اخیر با ابتکار اروپا و با هدف احیای توافق برجام، بار دیگر امیدها جهت تزریق میلیون ها بشکه نفت جدید به بازارهای متشنج انرژی جهانی را افزایش داده است. مساله‌ای که بسیاری از تحلیلگران نسبت به احتمالِ تحقق آن ابراز خوش بینی می کنند.

تهران به تازگی پاسخ خود را به پیشنهاد اتحادیه اروپا جهت احیای توافق برجام داده است و در شرایط فعلی، اروپایی ها و آمریکا در حال مشورت و رایزنی جهت تنظیم واکنش خود به پاسخ ایران و ایجاد مسیری رو به جلو در قالب معادله اتمی ایران هستند. در این راستا، بسیاری از تحلیلگران، رایزنی های اخیر را آخرین تلاش ها جهت احیای برجام ارزیابی می کنند. توافقی که اگر حاصل شود، در ازای توقفِ پیشرفت های برنامه اتمی ایران و وضعِ نظارت های گوناگون بر آن، برخی تحریم های اقتصادی علیه این کشور(ایران) به ویژه در حوزه فروش نفت را لغو می کند.

اگر یکچنین توافقی عملیاتی شود، تهران در مدت زمان بسیار کمی قادر خواهد بود که میزان عرضه و فروش نفت خود به بازارهای جهانی انرژی را به نحو قابل ملاحظه ای افزایش دهد. این مساله در نوع خود تا حد زیادی فشارها را از بازار جهانی انرژی که در ماه های اخیر به دلیل تحریم انرژی روسیه(در پیِ آغاز جنگ اوکراین)، با بحرانی گسترده رو به رو شده، رفع خواهد کرد.

چشم اندازِ بازگشت سریع نفت ایران به بازارهای جهانی انرژی کمک کرده تا قیمت هر بشکه نفت برنت در ماه جاری همچنان زیر 100 دلار باقی بماند. میزانی که در مقایسه با دوره قبل از آغاز جنگ اوکراین، همچنان بالا و چشمگیر است.

تحلیلگران معتقدند که تحریم نفت روسیه از سوی اتحادیه اروپا که قرار است از تاریخ پنجم ماه دسامبر سال جاری میلادی اجرایی شود، به این بلوکِ قدرت مشوق های قابل توجهی را داده تا هر چه سریع تر زمینه را جهت بهره‌مندی خود از منابع انرژی ایران بواسطه دستیابی به یک توافق اتمی با تهران فراهم کند. در این رابطه حتی برخی به این نکته اشاره می کنند که شاید آمریکا انگیزه های مشابهی با اروپا(در شرایط کنونی) در مساله ایران نداشته باشد.

در این راستا، "هلیما کرافت" رئیس بخش پژوهش در مورد کالاها در نهاد موسوم به RBC Capital Markets می گوید: "ما باید توجه داشته باشیم که اروپایی ها از انگیزه های فراوانی جهت دستیابی به یک توافق با ایران، مخصوصا با توجه به چشم اندازِ کاهش عرضه انرژی از سوی روسیه به این قاره که از ماه دسامبر عملیاتی خواهد شد، برخوردار هستند. در این چهارچوب، تحریم های انرژی اروپا که از پنجم دسامبر علیه روسیه اجرا می شوند به همراهِ محدودیت های داوطلبانه ای که آلمان و لهستان بر واردات انرژی خود از طریق خط لوله از روسیه اِعمال می کنند، عملا موجب خواهد شد تا صادراتِ قریب به دو میلیون بشکه نفت روسیه در روز، بی صاحب و بدون مقصد مشخص شود.

در این رابطه برخی دیگر از تحلیلگران نیز به این نکته اشاره می کنند که اگر اروپا علاوه بر تحریم های پنجم دسامبر بخواهد تحریم های گسترده تری را علیه روسیه عملیاتی کند، عملا با چالش های به مراتب گسترده ای در بحث تامین انرزی خود رو به رو خواهد شد. درست در همین نقطه است که متوجه می شویم چرا اروپایی ها به نحوی فعال در حال میانجی گری میان ایران و آمریکا با هدف احیای برجام هستند. در این چهارچوب، در صورت ورود مجدد ایران به بازارهای انرژی، عرصه حتی یک میلیون بشکه نفت از سوی تهران به کشورهای اروپایی در روز، می تواند تا حد زیادی اقتصادهای اروپایی را تسکین دهد.

با این حال اگر توافق برجام احیا نشود، امکان دارد که اتحادیه اروپا نیز به تعویق انداختن اجرایِ تحریم های انرژی علیه روسیه در تاریخ پنجم دسامبر را در دستورکار قرار دهد و یا امکان دارد که واردات محدود و پُردردسر از چندین منبع مختلفِ دیگر را در دستورکار قرار دهد.

با این همه برخی از ناظران و تحلیلگران هشدار می دهند که حتی اگر توافق اتمی برجام احیا شود، امکانِ اینکه این مساله تسکین کمی را برای واردکنندگان تشنه انرژی ایجاد کند، وجود دارد. در این رابطه ناظران به این نکته اشاره می کنند که باید در ذهن داشت که هیچ کشوری نمی تواند به طور کامل جایگزین روسیه در بازارهای انرژی جهانی شوند. در این راستا اگر توافقی با محوریت احیای برجام حاصل شود، بازگشت ایران به بازارهای انرژی یک تاثیر موقت خواهد داشت زیرا بخشی از نفت ایران از مدت ها قبل نیز در دسترس بازار بوده است.

جدای از این ها باید این نکته را نیز مد نظر قرار داد که در شرایط فعلی، روابط ایران و روسیه در بهترین سطح خود است و ایران بنا ندارد منافعِ روسیه را در بازار جهانی انرژی به چالش بکشد. با این همه، برخی تحلیلگران همچنان دستیابی به یک توافق در قالب برجام را در کوتاه مدت چندان محتمل نمی دانند با این حال برخی دیگر بر این باورند که حصول یک توافق با محوریت برجام، در دسترس است و به محض دستیابی به توافق در این زمینه، صنعت نفت ایران خیلی زود به این مساله واکنش نشان خواهد داد.

از این منظر، تحلیلگران معتقدند که ایران می تواند تا روزانه 900 هزار بشکه نفت را در سه ماهه نخست پس از لغو تحریم ها علیه خود به بازار جهانی تزریق کند و ظرف شش ماه نیز می تواند نزدیک به ظرفیت کاملِ تولید نفت خود یعنی 3.7 میلیون بشکه نفت را به بازارهای جهانی انرژی تزریق کند. در یکچنین شرایطی و با توجه به اینکه تقاضای سوخت پس از پایان تقریبیِ پاندمی کرونا بار دیگر افزایش یافته و در عین حال تحریم های روسیه نیز تشدید می شوند(و البته فصول سرد سال نیز نزدیک می شوند)، بدون تردید بازار جهانی انرژی از تزریق نفت ایران به این بازار استقبال زیادی خواهد کرد.»