دو حادثه مهم به روایت روحانی؛ پاییز ۹۸ در ایران چه گذشت؟

حسن روحانی رئیس‌جمهوری سابق ایران بار‌ها اعلام کرده که ناگفته‌های بسیاری از حوادث مهم کشور دارد؛ حوادثی که سرنوشت ایرانیان را طی سال‌های گذشته رقم‌زده است. در دوران هشت‌ساله ریاست جمهوری حسن روحانی اتفاقات مختلف و مهمی هم در عرصه بین‌المللی و هم در عرصه داخلی برای ایرانیان رخ داد که جنبه‌های زیادی از آن هنوز ناگفته مانده است. در این دورانی بود که برای اولین بار در تاریخ بعد از پیروزی انقلاب اسلامی رئیس‌جمهوری ایران با رئیس‌جمهوری آمریکا به‌صورت تلفنی گفتگو کردند. در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ بااینکه تنش بین تهران و واشنگتن دوباره به اوج رسید، اما روحانی تا یک‌قدمی دیدار با ترامپ پیش رفت. دیداری که می‌توانست حوادث این روز‌های ایران را به‌گونه‌ای دیگر رقم بزند؛ اما به‌هرحال این دیدار انجام نشد و حالا روحانی بخشی از پشت پرده آن مسائل را فاش کرده است.

روحانی برای اولین بار نیتش را فاش می‌کند که امکان دیدار دو رئیس‌جمهور اندازه برقرار بود. راوی این جلسه روایت کرده است که روحانی در این بخش گفته بود: «اگر جای ترامپ، اوباما رئیس‌جمهور بود، قطعاً به آن جلسه می‌رفتم.» به گزارش سایت خبری مدارا؛ سال ۹۲ وقتی حسن روحانی به سینه‌اش کوبید و گفت: «این سینه پر از مسائل فراوان است»، هنوز رئیس‌جمهور نشده بود؛ حالا که ۸سال تجربه ریاست جمهوری را هم دارد، ناگفته‌های او بیشتر و بیشتر هم شده است.

به نوشته همدلی، روحانی در جلسه‌ای محدود که در اواخر دوران ریاست جمهوری‌اش در ساختمان «همراهان» سعدآباد برگزارشده بود، گفته بود: «واقعیت این است که همیشه یک نفر باید مخالف حرف بزند که من تحریک شوم و حرف بزنم.»

بخش‌هایی از این جلسه اخیراً در کتاب «جنگ بدون آتش و دود» به قلم سه نویسنده که یکی از آن‌ها در جلسه مذکور حضور داشت روایت‌شده است. کتاب توسط بهراد مهرجو، ولی خلیلی و آرش پورابراهیمی نوشته شده.

نویسنده روایت می‌کند که روحانی در آن جلسه به سه مقطعی که پرونده احیای برجام در حال حل شدن بود، اشاره کرده و گفته بود: «ما سه مقطع در میانه جنگ اقتصادی داشتیم که کار به سمت صلح می‌رفت. مقطع اول اروپایی‌ها با محوریت مکرون واسطه شدند. مقطع دوم میانجیگری ژاپن بود و مقطع سوم مربوط به سفر نیویورک است.»

روحانی در مورد سفر مهرماه ۹۸ به نیویورک توضیح می‌دهد: «وقتی اعلام کردیم که من به نیویورک می‌روم، اعضای ۵ بعلاوه یک هم آمدند. مرکل که کمتر به نیویورک سفر می‌کرد، آمد. جانسون درحالی‌که وسط درگیری‌های داخلی سیاسی بود، به نیویورک آمد و وزرای خارجی چین و روسیه هم در نیویورک مانده بودند.»
روحانی دقایق پایانی سفر را که همه منتظر دیدار او و ترامپ بودند، این‌گونه نقل می‌کند: «اینجا واسطه‌گری رخ می‌داد که موضوع میان ایران و امریکا حل شود. همه‌چیز آماده مذاکرات مستقیم بود. طرف آمریکایی ابراز می‌کرد که ترامپ بی‌صبرانه علاقه‌مند به دیدار است؛ اما احساس کردم که یک جای کار به‌شدت لنگ می‌زند. ترامپ تأکید داشت که او باید خبر دیدار را اعلام کند و بعد دیدار انجام شود. برای من روشن بود که ترامپ بازیگر است. او آدم عادی نبود. هرلحظه بازی می‌کرد. یک هنرپیشه قابل بود. نگران بودم که خبر دیدار را منتشر کند و بعد بازی را به هم بزند.»

حسن روحانی حتی حاضر می‌شود بپذیرید که خبر دیدار در میانه دیدار دو رئیس‌جمهور پخش شود، اما این اتفاق هم رخ نمی‌دهد. روحانی می‌گوید: «ما می‌گفتیم که اول دیدار انجام شود و بعد خبرش منتشر شود و خلاصه کار به‌جایی رسید که گفتند دیدار انجام شود و وسط جلسه خبرش هم اعلام شود؛ اما پیش از جلسه بازهم تیم ما به گفتگو و مشورت مشغول شدند و در نهایت به این جمع‌بندی رسیدیم که با ترامپ امکان گفت‌وگوی برابر و صادقانه وجود ندارد. طرف‌های خارجی هم این را می‌دانستند.»

روحانی برای اولین بار نیتش را فاش می‌کند که امکان دیدار دو رئیس‌جمهور تا چه اندازه برقرار بود. راوی این جلسه روایت کرده است که روحانی در این بخش گفته بود: «اگر جای ترامپ، اوباما رئیس‌جمهور بود، قطعاً به آن جلسه می‌رفتم.»

آشوب بنزین

گسترش اعتراضات سراسری در ایران از جمله حوادث مهم داخلی بود که در دوران دولت دوم حسن روحانی رخ داد. تا کنون مقامات زیادی درباره پشت پرده این حوادث در ایران سخن گفته‌اند، اما هنوز ابعاد زیادی از این حوادث پنهان مانده است.

در روز‌هایی که دولت روحانی مشغول یافتن راهی برای بازگرداندن آمریکا به تعهداتش در برجام بود، اتفاقی غیرمنتظره در داخل رخ داد؛ اعتراضات گسترده به گران شدن بنزین در آبان ۹۸، خیلی زود تبدیل به مهم‌ترین چالش سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دولت شد. روحانی روایت می‌کند که «قصد داشتیم بنزین و گازوئیل را در بازار بفروشیم و برای دولت تأمین مالی کنیم؛ اما بدون اینکه به مردم فشار مضاعف وارد شود. یارانه ۴۵هزارتومانی پاسخگو نبود؛ بنابراین باید یارانه جدیدی تعریف می‌شد؛ بنابراین به ۶۰ میلیون نفر یارانه سوخت دادیم.» او در ادامه، اما از عدم همراهی دو قوه دیگر در طرح افزایش قیمت بنزین خبر می‌دهد: «سه قوه در مورداجرای این طرح توافق کردیم، ولی وقتی زمان اجرا رسید، در کاسه ما گذاشتند.»

او اشاره به‌روز‌هایی دارد که انتشار خبر افزایش قیمت بنزین، کشور را در التهاب بزرگی فرو برد. حوادثی که چندین هفته به طول انجامید و به یکی از مناقشات بزرگ سیاسی تبدیل شد. مرور این اتفاقات هنوز هم او را عصبانی می‌کند. او می‌گوید: «برای سفر استانی به کرمانشاه رفته بودم. به من خبر دادند که خبرگزاری فارس اعلام کرده که آخر هفته قرار است بنزین گران شود. مردم به خیابان ریختند، صف تشکیل شد، پمپ‌بنزین آتش زدند. درحالی‌که در آن مقطع اصلاً قصد این کار را نداشتیم. بااین‌حال گفتم که برای چند ماه آینده را هم لغو کنید. هر روز یک داستان جدید پیش می‌آمد.» نکته مهم اینجاست که روحانی خبر از دستگیری و بازجویی برخی افراد را می‌دهد. گویی روزی باید منتظر باز شدن دوباره مخزن‌الاسرار روحانی باشیم. او درباره روز اول افزایش قیمت بنزین گفته است: «غروب جمعه عده‌ای تصمیم گرفتند، دولت را زمین بزنند. بعد‌ها افراد اصلی دستگیر شدند. بازجویی‌های آن‌ها موجود است که می‌گویند از چه کسانی دستور گرفته بودند.»

روزنامه اعتماد نیز نوشت: بسیاری معتقدند «پاییز ۹۸» را می‌توان یکی از حساس‌ترین برهه‌های تاریخ معاصر ایران در نظر گرفت. هنگامه‌ای که در آن ۱ سال پس از خروج ترامپ از برجام و بازگشت تحریم‌های دامنه‌دار اقتصادی از یک طرف تلاش برای دیدار «روحانی با ترامپ» در مجمع عمومی سازمان ملل با هماهنگی رهبران جهانی (آلمان، فرانسه، انگلیس و...) برنامه‌ریزی شد و از سوی دیگر، یک تصمیم دولت برای جبران کسری بودجه در آبان ماه ۹۸، منجر به بروز یکی از شدیدترین اعتراضات عمومی کشور شد. ضمن اینکه مدتی بعد و پس از ردصلاحیت گسترده چهره‌های میانه‌رو و اصلاح‌طلب، مجلس ایران در یکی از کم‌مشارکت‌ترین دوره‌های خود، در اختیار طیف اصولگرا قرار گرفت.

روحانی در اظهاراتش، روایتی از ماجرای اعتراضات آبان ۹۸ و همچنین تلاش قدرت‌های جهانی برای شکل دهی به دیدار ترامپ-روحانی ارایه می‌کند که از طریق کنار هم قرار دادن آن‌ها می‌توان تصویری از چرایی وقوع حوادث به دست آورد. اما در بطن تحلیل‌های مرتبط با این حوادث نقطه پنهانی وجود دارد که رمزگشایی از آن‌ها کمک شایان‌توجهی به درک کلی موضوع می‌کند. مقطع زمانی برنامه‌ریزی برای دیدار روحانی با ترامپ «مهرماه ۹۸» است؛ موعدی که روحانی برای حضور در مجمع عمومی سازمان ملل، راهی نیویورک می‌شود. در داخل، اما شنیدن زمزمه‌هایی در خصوص احتمال دیدار روحانی و رییس‌جمهوری امریکا، سر و صدای زیادی به پا کرده است. گروه‌های مخالف دولت با اشاره به اینکه دولت به دنبال احیای روابط با امریکاست از هر فرصتی برای نواختن دولت و شخص رییس‌جمهوری استفاده می‌کنند. انتقاداتی که ردپای آن بعد از پایان سفر روحانی به نیویورک، نیز ادامه دارد. ۱ ماه پس از پایان سفر روحانی به امریکاست که مشخص می‌شود ایران برای مواجهه با تحریم‌های داخلی، ناچار است بر ظرفیت‌های داخلی‌اش تکیه کند. یکی از مهم‌ترین مسیر‌ها برای جبران کسری بودجه ۹۸، افزایش قیمت بنزین از ۱۵۰۰ به ۳ هزار تومان است. هرچند این تصمیم ضروری است، اما نه مجلس دهم و نه هیچکدام از ارگان‌های دیگر موافق این تصمیم نیستند. اینجاست که ظرفیت شورای هماهنگی سران قوا به کار گرفته می‌شود تا این برنامه عملیاتی شود. گرانی بنزین، اما فرصت ویژه‌ای را در اختیار منتقدان دولت قرار می‌دهد تا فشار را بر دولت افزایش دهند.

روحانی اثرگذاری این افراد و جریانات را در روز نخست افزایش قیمت بنزین آن‌گونه شرح می‌دهد: «غروب جمعه عده‌ای تصمیم گرفتند، دولت را زمین بزنند. بعد‌ها افراد اصلی دستگیر شدند. بازجویی‌های آن‌ها موجود است که می‌گویند از چه کسانی دستور گرفته بودند.» عبارتی که هرچند کاملا روشن بیان نشده است، اما مرزگشایی از آن‌ها مشخص می‌کند کدام جریانات به دنبال زمین زدن دولت به بهانه قیمت بنزین بوده‌اند. باید دید، قسمت‌های بعدی روایت‌های رییس دولت‌های یازدهم و دوازدهم از مقاطع خاص کشور چه اسرار مگوی دیگری را فاش می‌کند. اسراری که آگاهی از آن‌ها به افکار عمومی کمک می‌کند تا دوستان ملت را از دشمنان ملت تشخیص دهند.