ثروت سوزی‌های میلیارد دلاری در گردشگری
تا ۱۰ سال دیگر ۱۲۶ میلیون شغل جدید به واسطه صنعت گردشگری در جهان ایجاد خواهد شد، اما ما سهم قابل بیانی از آن نخواهیم داشت؛ این یک پیش‌بینی رسمی بین‌المللی است که کام ما را در روز‌هایی که به نام هفته گردشگری نام‌گذاری شده است، تلخ می‌کند.
شعار‌ها و نام‌گذاری‌ها زیباست، اما ...
از دو روز قبل که هفته گردشگری آغاز شده است، دوباره حرف‌هایی را می‌شنویم که خیلی هم تازگی ندارد؛ ظرفیت‌های فرهنگی ما برای توسعه گردشگری، جغرافیا و طبیعت بکر کشورمان، اقوام و اقلیم‌های مختلف و.... استعدادمان هم برای نام‌گذاری‌ها خوب است و از پنج تا ۱۲ مهر را مزین کرده‌ایم به فهرستی از اسامی زیبا: «گردشگری در چهار اقلیم ایران»، «ایران سرای اندیشمندان و مفاخر فرهنگی، ادبی»، «گردشگری در دسترس برای همه گردشگران»، «طبیعت‌گردی و گردشگری روستایی» و.... اما گزارش‌ها نشان می‌دهد سهم ما از بازار بزرگ گردشگری در جهان بسیار ناچیز است و در چشم‌انداز ۱۰ ساله این صنعت هم جایی نداریم. این درحالی است که ایران از لحاظ ابنیه و آثار تاریخی جزو کشور‌های نخست جهان و از لحاظ جاذبه‌های اکوتوریستی در میان ۱۰ کشور برتر دنیا قرار دارد.
نگاهی به گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری
بررسی این‌که تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌های نهاد‌ها و مجامع بین المللی چقدر اهمیت و اعتبار دارد به جای خود؛ اما وقتی در گزارش‌های رسمی خودمان به بخشی از آن‌ها استناد می‌کنیم، طبیعی است که ابعاد مختلف آن را هم جدی بگیریم. صحبت ما درباره گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری است که با تحلیل روند این صنعت در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۱، آمار‌هایی را ارائه کرده و یک پیش‌بینی هم برای دهه پیش رو داشته است.
قرار گرفتن ما در فهرست ۲۰ کشور اول
بخشی از این گزارش برای ما خوشایند است؛ چراکه نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۱، کشور ما توانسته خودش را در جمع ۲۰ کشور اول جهان، از نظر سهم اقتصاد گردشگری در تولید ناخالص داخلی (GDP) قرار دهد و با عدد ۴۸.۱ میلیارد دلار، در رتبه نوزدهم جای گرفته‌ایم. عددی نزدیک به کشور‌هایی مانند ترکیه (۵۹.۳ میلیارد دلار)، عربستان (۵۱.۵ میلیارد دلار)، کره جنوبی (۴۸.۸ میلیارد دلار) و سوئیس (۴۴.۵ میلیارد دلار). البته فاصله‌مان با کشور‌های صدرنشین بسیار زیاد است؛ آمریکا (۱۲۷۱.۲ میلیارد دلار)، چین (۸۱۴.۳ میلیارد دلار)، آلمان (۲۵۱ میلیارد دلار) و ژاپن (۲۰۶ میلیارد دلار). به هر حال این رتبه برای ما ارزشمند است و قابل توجه، اگرچه بررسی دقیق‌تر این گزارش نشان می‌دهد که جابه‌جایی‌های ایجاد شده در این رتبه‌بندی ارتباط مستقیم با دو سال کرونایی داشته وگرنه در سال ۲۰۱۹ و پیش از آغاز کرونا، بیستمین کشور این رتبه‌بندی بیش از ۷۶ میلیارد دلار اقتصاد گردشگری داشته، اما در سال ۲۰۲۱، هفت کشور از فهرست بیست‌تایی، درآمدی کمتر از این عدد داشته‌اند.
ضرورت توجه به گردشگری داخلی
در خصوص آمار ۴۸ میلیارد دلاری مورد اشاره شورای جهانی سفر و گردشگری که عدد قابل توجهی است، ۲ نکته قابل اشاره است اولا این که مبنای محاسبه این رقم برای دلار ۴۲۰۰ بوده یا دلار بازار آزاد که هرکدام از این ۲ مبنا می‌تواند در رقم نهایی موثر باشد و نکته دوم این که احتمالا این عدد شامل گردش مالی حوزه گردشگری داخلی نیز می‌باشد و به معنی آورده ۴۸ میلیارد دلاری گردشگران خارجی به کشور نیست. گردشگری داخلی یکی از حوزه‌هایی است که می‌تواند
آورده زیادی برای صنعت گردشگری داشته باشد و حتی در مواردی ضرورت توجه به آن اولویت بیشتری بر جذب گردشگر خارجی دارد.
یک پیش بینی مهم و البته تلخ
در کنار این نگاه به گذشته، آن‌چه در گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری باید برای ما مهم باشد، پیش‌بینی ۱۰ سال آینده این صنعت است. طبق این گزارش، تا سال ۲۰۳۲ میلادی، سهم صنعت گردشگری از تولید ناخالص داخلی در کل جهان هر سال ۵.۸ درصد رشد خواهد داشت، یعنی دو برابر نرخ رشد متوسط سالانه. مهم‌تر این‌که طی یک دهه آینده، ۱۲۶ میلیون شغل جدید به واسطه گردشگری در جهان ایجاد خواهد شد که نگرانی ما در همین جاست، چراکه سهم قابل بیانی از آن نداریم و تقسیم آن، به این شکل پیش‌بینی شده است:
* ۶۴.۸ درصد از ۱۲۶ میلیون شغل جدید در آسیا و اقیانوسیه، ۱۱.۸ درصد در آفریقا، ۸ درصد در آمریکای شمالی، ۶.۹ درصد در اروپا، ۴.۷ درصد در آمریکای لاتین و فقط ۳.۱ درصد آن در خاورمیانه خواهد بود.
* در بررسی سهم کشور‌ها نیز، ۲۵.۵ درصد این مشاغل جدید در چین، ۲۰.۴ درصد در هند، ۵.۳ درصد در آمریکا، ۴.۲ درصد در اندونزی، ۲.۸ درصد در تایلند، ۲.۵ درصد در فیلیپین و ۲.۳ درصد در مکزیک خواهد بود و سهم همه کشور‌های دیگر روی هم ۳۷ درصد پیش‌بینی شده که به دلیل کوچک بودن اعداد مربوط به هر یک از آن‌ها، در گزارش جهانی درج نشده است. هرچند در این حوزه موضوعاتی مانند نسبت جمعیت، وضعیت سیاسی و فرهنگی خاورمیانه و کارشکنی‌ها در توسعه گردشگری این منطقه، به ویژه ایران، اثرگذار است، اما به هر حال با این آمار و ارقام جهانی، تردیدی نیست که باید نگران آینده صنعت گردشگری بود؛ صنعتی که می‌تواند بخشی از اقتصاد نفتی ما را پوشش دهد و به درآمدی پایدار برای کشور تبدیل شود، اگر نگاهی جدی و راهبردی به آن داشته باشیم.
نیازمند اصلاح زیرساخت‌ها و فرایند‌ها هستیم
«روح ا... حسین زاده» مدیر عامل شرکت مادر تخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی در این باره می‌گوید: تا زمانی که زیرساخت‌های داخلی را تقویت نکنیم و فرایند‌های موجود در حوزه گردشگری اصلاح نشود، نمی‌توانیم منتظر تغییر وضعیت این صنعت در کشور باشیم. حسین‌زاده که با حکم وزیر میراث فرهنگی مدیریت این شرکت را عهده‌دار شده، می‌افزاید: توجه ویژه به زیرساخت‌ها، ایجاد مشوق برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی و استفاده از الگو‌های موفق صنعت گردشگری در جهان از جمله اقداماتی است که باید مدنظر قرار بگیرد تا با استفاده از آن‌ها بتوانیم این صنعت را در کشور توسعه دهیم. او می‌افزاید: با توسعه گردشگری بسیاری از صنوف و صنایع دیگر نیز پویا خواهد شد و طبیعتا اشتغال‌زایی مناسبی را هم با خود به همراه خواهد داشت.
