پشت پرده کاهش نرخ بیکاری در دولت رئیسی چیست؟
گزارش جدید مرکز آمار ایران از کاهش نرخ بیکاری تابستان خبر می‌دهد. داده‌های این مرکز از وضعیت اشتغال و بیکاری بیانگر این مطلب است که نرخ بیکاری با ۰.۷ واحد درصد کاهش نسبت به تابستان سال گذشته و ۰.۳ واحد درصد نسبت به بهار سال جاری، به رقم ۸.۹ درصد رسیده است.
با این حال، کارشناسان می‌گویند در بخش داده‌های مرکز آمار از وضعیت اشتغال و بیکاری چالش‌ها و اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد که برای سال‌ها ادامه داشته است. در همین زمینه، حمید حاج‌اسماعیلی- کارشناس حوزه کار- به تجارت‌نیوز می‌گوید: «جمعیت فعال کشور رشد کافی نمی‌کند و کوچک در نظر گرفته می‌شود، به همین دلیل نرخ بیکاری ما بالا نیست. در حالی که طبق برآوردهای ما، نرخ واقعی بیکاری دو رقمی است. با اینحال، مرکز آمار نرخ بیکاری را یک‌رقمی اعلام کرده است.»
در عین حال، با رفع محدودیت‌های کرونایی، انتظار ایجاد یک موج رونق در بخش خدمات می‌رفت که حالا با اعمال فیلترینگ و قطعی اینترنت نگرانی‌های زیادی در این بخش ایجاد شده است. حاج‌اسماعیلی در این باره هم بر این باور است که این شرایط نگران‌کننده باعث از بین رفتن تعداد زیادی مشاغل و افزایش بیکاری می‌شود. به همین دلیل، سازمان‌ها و وزارتخانه‌های مربوطه باید به فکر چاره کار باشند.
ضرورت تناسب پارامترهای داخلی با استانداردهای بین‌المللی
حمید حاج‌اسماعیلی- کارشناس حوزه کار- در بررسی وضعیت بازار کار به تجارت‌نیوز، گفت: بر اساس استانداردهای بین‌المللی، اگر فردی به مدت یک تا دو ساعت در هفته کار کند، شاغل محسوب می‌شود. اما در ایران با چنین تعریفی، فرد شاغل نمی‌تواند نیازهای خود را برطرف کند یا درآمد مکفی داشته باشد. بنابراین، یکی از موارد مورد تاکید ما این است که برخی از معیارها و شاخص‌های داخلی باید با استانداردهای بین‌المللی تناسب داشته باشند.
وی افزود: نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن مبنای اصلی اشتغال و بیکاری در کشور تلقی می‌شود. با اینحال آمارهای سازمان‌هایی مثل سازمان تامین اجتماعی یا وزارت صمت و تشکل‌های کارگری و کارفرمایی با نتایج این سرشماری در بخش نرخ اشتغال و بیکاری هم‌پوشانی ندارد.
اختلاف در ۲ بخش مربوط به جمعیت فعال
حاج‌اسماعیلی گفت: جمعیت فعال نسبت به کل جمعیت کشور رشد چندانی نمی‌کند. این هم یکی از پرسش‌های جدی است که در دو بخش محل اختلاف شده. بخش اول اینکه چرا اصلا این رشد اتفاق نمی‌افتد و در بخش دوم به لحاظ علمی این اختلاف نظر وجود دارد که مرکز آمار ایران افرادی که مشارکت اقتصادی دارند یا کارجو هستند، جزو جمعیت فعال به حساب می‌آورد. در صورتی که اسامی خیلی از افراد مثل زنان که وضعیت‌شان طی سال‌های گذشته به واسطه تغییرات اجتماعی و اقتصادی دچار تغییرات وسیعی شده، ثبت نمی‌شود. یادمان نرود که بروز پدیده‌های نوین مثل بالا رفتن سن اشتغال، آمار بالای طلاق یا مشکلات اقتصادی باعث شده است زنان جزو کارجویان جدی در کشور باشند.
در حال حاضر نرخ بیکاری زنان حدود ۱۷ درصد اعلام شده است. این آمار محل اختلاف است و مورد قبول کارشناسان حوزه کار نیست.
این کارشناس حوزه کار تاکید کرد: جمعیت فعال کشور رشد کافی نمی‌کند و کوچک در نظر گرفته می‌شود، به همین دلیل نرخ بیکاری ما بالا نیست. در حالی که طبق برآوردهای ما، نرخ واقعی بیکاری دو رقمی است. با اینحال، مرکز آمار نرخ بیکاری را یک‌رقمی اعلام کرده است.
حاج‌اسماعیلی گفت: موضوع بعدی، در نظر گرفتن واقعیات اقتصادی و اجتماعی است. الان نرخ بیکاری به‌ویژه در سه بخش جوانان، فارغ‌التحصیلان و زنان بالاست. برآوردها نشان می‌دهد حتی نرخ بیکاری در استان‌های مرزی بالای ۴۰ درصد است. نرخ بیکاری جوانان بالای ۲۵ درصد، فارغ‌التحصیلان بیش از ۴۵ درصد و زنان بالای ۳۵ درصد است. این آمار نشان می‌دهد که متوسط نرخ رشد اقتصادی نباید اینقدر پایین باشد. یعنی داده‌های مربوط به نرخ اشتغال و بیکاری با واقعیات جمعیتی به‌ویژه در سه بخش نام برده شده تناسبی ندارد.
در عین حال، وزارت کار نمی‌تواند ادعا کند که نرخ اشتغال مبتنی بر برنامه‌های اشتغال‌زایی افزایش پیدا کرده است. چون بخشی از علت احیای مشاغل به رفع محدودیت‌های کرونایی در بخش خدمات مربوط می‌شود. همین موضوع موج بزرگی از رونق را دوباره در بخش‌هایی مثل حمل‌ونقل، گردشگری یا خریدوفروش ایجاد کرد.
ضرر هنگفت فیلترینگ به بخش خدمات
وی با اشاره به اینکه با وجود قطعی اینترنت و فیلترینگ، قطعا به بخش خدمات آسیب‌های جدی وارد شده است، تصریح کرد: الان، یکی از فرصت‌های خوب برای رونق اشتغال، استفاده از بستر اینترنت و فضای مجازی است. خیلی از مشاغل در این فضا می‌توانند شکل بگیرند. در عین حال، هزینه‌ها کاهش می‌یابد و بهره‌روی بالا می‌رود. همچنین، در این حوزه می‌توان مشاغل جدید متناسب با علایق جوانان تعریف کرد. اما، به جای تسهیل‌گری و آماده‌سازی زیرساخت‌ها، محدودیت‌هایی اعمال می‌شود که باعث آسیب‌های فراوان به کسب‌وکارهای کوچک و بزرگ شده و به تعطیلی آنها می‌انجمد.
این شرایط، سبب از بین رفتن تعداد زیادی از مشاغل و در نتیجه افزایش نرخ بیکاری می‌شود. با اینحال، وزارتخانه و نهادهای مربوطه مثل وزارت ارتباطات پاسخ یا راهکار مناسبی ارائه نکرده‌اند. قطعا، اگر این وضع ادامه یابد، شاهد آسیب‌های به مراتب جدی‌تری خواهیم بود.
تجارت نیوز
