نقش لباس‌شخصی‌ها در اعتراضات؛ از سال ۷۶ تا امروز
مخالفان لباس‌شخصی‌ها، آن‌ها را نیروهای شبه نظامی وابسته به ارگان‌هایی می‌دانند که در اعتراضات، نقش نیروهای خودسر را ایفا می‌کنند، اما موافقانشان، آن‌ها را گروه‌هایی مردمی می‌دانند که برای مقابله با اغتشاشات، وارد عمل می‌شوند.
روزنامه مردم سالاری در ادامه نوشت: سابقه نیروهای لباس شخصی به دهه‌های گذشته بر می‌گردد، اما با تعریف امروزی، سابقه نیروهای فعلی را می‌توان مربوط به سال‌های پس از دوم خرداد ۷۶ و انتخاب سیدمحمد خاتمی به ریاست جمهوری دانست. در آن دوران که فعالیت‌های سیاسی و دانشجویی رونق گرفته بود، گاه شاهد وارد عمل شدن نیروهای لباس شخصی و برخورد با اجتماعات و نشست‌ها بودیم؛ نیرو‌هایی که نیروهای خودسر نام گرفته بودند. در سال‌های پس از ۱۳۷۶، نیروهای لباس شخصی به عنوان نیروهای خودسر و انصار حزب الله هم شناخته می‌شدند و چهره‌های شناخته شده‌ای مثل حسین الله کرم و مسعود ده نمکی (که بعد‌ها کارگردان سینما شد) از نیروهای اصلی آن‌ها بودند. از اقدامات خبرساز این گروه پس از دوم خرداد، حمله به عبدالله نوری وزیر کشور و عطاالله مهاجرانی وزیر ارشاد دولت خاتمی و ضرب و شتم این دو در مراسم نماز جمعه تهران بود. اما رویدادی که موجب شد نام آن‌ها جدی‌تر از گذشته مطرح شود حمله به خوابگاه دانشجویان در کوی دانشگاه تهران در سال ۱۳۷۸ بود که با ضرب و شتم دانشجویان همراه بود.
در اسفند همان سال ترور سعید حجاریان تئوریسین جریان اصلاحات و عضو شورای شهر وقت تهران توسط سعید عسگر یکی از نیروهای لباس شخصی، اقدام دیگری بود که بازتاب گسترده‌ای داشت. چه در دولت اصلاحات و چه در مجلس ششم که اکثریت آن با اصلاح طلبان بود تلاش‌هایی برای مقابله با فعالیت‌های خودسرانه لباس شخصی‌ها صورت گرفت، اما به نتیجه‌ای نرسید و حتی در سال ۱۳۸۲ عده‌ای از لباس شخصی‌ها از جمله سعید عسگر، ضارب سعید حجاریان، به خوابگاه دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی در طرشت حمله کردند. با روی کار امدن دولت محمود احمدی نژاد، فعالیت‌های لباس شخصی‌ها کم شد، اما پس از انتخابات سال ۱۳۸۸ دوباره فعالیت‌های آن‌ها همزمان با اعتراضات به نتایج انتخابات آغاز شد. اما در سال‌های بعد، با فروکش کردن اعتراضات، و همچنین در دولت اول حسن روحانی که اوضاع کشور آرام بود و فعالیت‌های سیاسی هم کاهش یافته بود، فعالیت لباس شخصی‌ها هم کم شد. از دی ماه ۱۳۹۶ که نخستین اعتراضات به وضعیت اقتصادی و معیشتی در مشهد توسط اصولگرایان کلید خورد، اما اختیار آن از دستشان در رفت و به تهران و برخی شهر‌های دیگر رسید، دور تازه‌ای از فعالیت لباس شخصی‌ها برای برخورد با معترضان در کنار نیروهای انتظامی آغاز شد و آن‌ها در اعتراضات آبان ۹۸ و همچنین اعتراضات پراکنده سال ۱۴۰۰ حضور فعالی داشتند.
حالا در اعتراضات یک ماه اخیر در شهر‌های مختلف کشور که با مرگ مهسا امینی در مقر گشت ارشاد آغاز شده، دوباره لباس شخصی‌ها حضور فعالی در برخورد با اعتراضات دارند و فیلم‌های مختلفی از آن‌ها منتشر شده که اسلحه در دست دارند و در خیابان‌ها با معترضان برخورد می‌کنند.
سید مجید میراحمدی معاون امنیتی انتظامی وزارت کشور، پس از آنکه اعتراضاتی مبنی بر ورود نیروهای لباس شخصی به داخل دانشگاه‌ها و مدارس مطرح شد، این موضوع را تکذیب کرد، اما در عین حال تایید کرد که لباس شخصی‌ها، معترضان را شناسایی می‌کنند.
او هفته گذشته درباره نقش نیروهای لباس شخصی در ناآرامی‌های اخیر گفت: «حضور لباس شخصی‌ها در مدارس مطلقا کذب است. از درون مدارس کسی دستگیر نشده مگر دانش آموزی در صحنه اغتشاش در خیابان دستگیر شده باشد. دانجشویی در دانشگاه توسط لباس شخصی دستگیر نشده و لباس شخصی هم وارد دانشگاه نشده است. با صراحت اعلام می‌کنیم دستگاه‌های امنیتی در دل اغتشاشگران حضور داشته و مشغول شناسایی آن‌ها هستند. افرادی شناسایی شده اند و در آینده دستگاه اطلاعاتی به سراغ آن‌ها می‌آیند. آن‌ها فکر نکنند کیوسک نیروی انتظامی را آتش زده‌اند و فرار کرده‌اند. عوامل لباس شخصی آن‌ها را شناسایی می‌کنند. آن‌ها در شرایط سخت، شجاعانه مشغول مقابله با عوامل اغتشاش هستند.» «موسی غضنفرآبادی»، نماینده کرمان و رییس کمیسیون حقوقی مجلس یازدهم نیز در گفتگو با «فراز» در پاسخ به این که نیروهای لباس‌شخصی حاضر در خیابان وابسته به کدام نهاد بوده و از کجا دستور می‌گیرند، گفت: «این نیرو‌ها باید خود مردم باشند». رییس کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس در ادامه اضافه کرد که از مسلح مجهز بودن نیروهای لباس‌شخصی در خیابان اطلاعی ندارد. در ادامه گفتگو از این نماینده مجلس پرسیده شد که اگر لباس‌شخصی‌ها به شخص، خودرو و یا دارای افراد آسیب وارد کنند، از منظر حقوقی و قانونی کدام نهاد پاسخگو است و مردم دقیقا باید از کدام مجرای قانونی اقدام به شکایت کنند؟ «غضنفر آبادی» در پاسخ به این پرسش گفت: «حالا شما دنبال چه هستید؟ الان بحث این حرف‌ها نیست. شما فعلا خسارت‌هایی که مردم از آن‌طرف وارد شده را پیگیری کنید. این‌ها بحث بعدی است». این موضوع از این جهت مطرح شد که برخی معتقدند لباس شخصی‌ها به اموال مردم آسیب می‌زنند و حتی برخی اتفاقات همچون تخریب اموال عمومی که به معترضان نسبت داده می‌شود، کار آنهاست. وقتی نیروهای انتظامی، برخورد فیزیکی با مردم را رد می‌کنند، انگشت اتهام بیش از پیش به سمت لباس شخصی‌ها نشانه می‌رود.
گروهبان یکم یگان ضربت سرکلانتری چهارم پلیس پیشگیری پایتخت که یکی از نیرو‌هایی است که در اعتراضات اخیر زخمی شده در گفتگو با خبرگزاری مهر می‌گوید: «ما واقعاً مردم را نمی‌زنیم، مگر می‌شود هموطن خود را کتک بزنیم؟ اصلاً آدم چطور دلش می‌آید که این کار را بکند؟
از مردم خواهش می‌کنم که به حرف‌هایی که در رسانه‌های بیگانه زده می‌شود اهمیت ندهند، پلیس از مردم برای مردم است، خیلی برای پلیس سخت [است]که شبانه روز برای آرامش مردمش کار کند و بعد در آخر بخواهند این طور با پلیس برخورد کنند. ما به هیچ عنوان اسلحه‌های جنگی در چنین ماموریت‌هایی با خود نمی‌بریم. البته این اسلحه‌های جنگی سلاح سازمانی ما است و ما باید در مأموریت‌ها این سلاح‌ها را به دست بگیریم، اما فرماندهان ما اجازه نمی‌دهند که با این سلاح‌ها به میان مردم برویم. ما در این مأموریت‌ها از لباس‌های ضربه گیر استفاده می‌کنیم و نهایتاً یک باتوم به ما می‌دهند و حتی برای امنیت خودمان هم اجازه نمی‌دهند که سلاح به همراه داشته باشیم.» در این میان سخنان علی شکوری‌راد دبیرکل سابق حزب اتحاد ملت، با واکنش شدید روزنامه ارگان دولت مواجه شد.
او گفته بود: «لباس شخصی‌ها وارد جمعیت معترض می‌شوند، شعار‌های زشت سرمی‌دهند، می‌شکنند، تخریب می‌کنند، چادر از سر زنان می‌کشند، قرآن و مسجد آتش می‌زنند و گاهی به‌طور اتفاقی در زمره معترضان کشته می‌شوند، اما شهید تلقی شده، مراسم تشییع آن‌ها در رسانه ملی نمایش داده می‌شود و از آن‌ها تجلیل به عمل می‌آید!»
روزنامه ایران درباره اظهارات شکوری راد نوشت: این اظهارات موهن به گونه‌ای است که در نگاه اول، به نظر می‌رسد نه یک عنصر سیاسی داخلی، بلکه یک عنصر تجزیه‌طلب، آن هم در شبکه سعودی اینترنشنال آن را بر زبان آورده است. گذشته از این، شکوری‌راد، عملاً ضمن نادیده گرفتن خون‌های مدافعان امنیت کشور که از سوی اغتشاشگران بر زمین ریخته شد، صحنه آشوب‌های اخیر را طوری ترسیم کرده است که گویی، جز همین نیروهای لباس شخصی که خودشان می‌آیند و شعار می‌دهند و خودشان هم اغتشاش می‌کنند، دیگر کسی در خیابان‌ها نیست! دراین صورت شکوری‌راد باید پاسخ دهد که پس نگران چیست و چرا از اغتشاش‌ها و آشوب‌ها حمایت می‌کند؟
در مجموع، حضور لباس شخصی‌ها در اعتراضات اخیر در کنار نیروهای انتظامی، تایید شده و نشان می‌دهد آن‌ها پس از نزدیک به سه دهه همچنان بازوی پنهان نیروهای امنیتی و انتظامی در برخورد با اعتراضات و اغتشاشات هستند. هرچند در سایه نامگذاری آن‌ها به عنوان نیروهای مردمی یا نیروهای امنیتی با لباس شخصی، خاستگاه واقعی آن‌ها چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
