چگونگی تشخیص زودرس سرطان در کودکان

‌انواع مختلف سرطان، علائم، راه‌های درمان و عوارض مختلفی دارند که به نوع سلول و عضو درگیر در بدن بستگی دارد. متاسفانه سرطان فقط بزرگسالان را درگیر نمی‌کند، بلکه کودکان هم به این بیماری مبتلا می‌شوند. سالانه سه تا چهار کودک از هر ۱۰۰ هزار کودک در جهان به انواع سرطان‌ها مبتلا می‌شوند که در این میان سرطان‌های لوسمی، لنفوم و مغز شایع‌ترین آن‌ها هستند. تب مکرر، عفونت‌های پی‌درپی و کم‌خونی از علائمی هستند که پزشک را به فکر بررسی از نظر بروز سرطان می‌اندازد.

خوشبختانه در حال حاضر برای اغلب سرطان‌های کودکان به خصوص لوسمی، درمان وجود دارد و ۷۰ درصد از کودکان مبتلا درمان می‌شوند.

شایع‌ترین بدخیمی در طب اطفال لوسمی یا سرطان خون است که خوشبختانه نزدیک به ۸۰ درصد این بیماری قابل درمان است. البته مشروط بر اینکه علایم بالینی، تشخیص به موقع، درمان بجا و به موقع و بسیاری از عوامل موثر در درمان مانند کنترل پرستاری، وجود دارو و… همه با هم مهیا باشند.

پروتکل درمانی سرطان در ایران به روز و مطابق با کشورهای پیشرفته دنیاست. از نظر پیشرفت‌های علمی، روش‌های درمانی و نوع داروها هم هیچ فاصله‌ای نیست. از نظر مطالعات، روش‌های تحقیقی، کنگره‌های علمی و… نیز از جمله کشورهای به روز هستیم. بنابراین تفاوت زیادی بین روش‌های درمانی در ایران و نتایج حاصل از آن با کشورهای پیشرفته وجود ندارد.

۲ عامل مهم در بروز سرطان

به طور کلی دو عامل بسیار مهم شامل عوامل محیطی و فاکتورهای ژنتیکی در بروز سرطان نقش دارند. در طب بالغین، فاکتورها و عوامل محیطی نقش بسیار مهم و بارزتری در ایجاد سرطان ها دارند، اما از نظر طب کودکان، علاوه بر عوامل محیطی در ایجاد سرطان ها، زمینه ژنتیکی کودک نیز نقش مهمی دارد. بالطبع عوامل خطرساز و زیان‌بار باید برای همه افراد محدود شود. به عنوان نمونه عواملی همچون دود سیگار، اشعه های زیانبار و پرتوهای بسیار قوی، مواد شیمیایی، موادغذایی صنعتی و… نقش مهمی در ایجاد سرطان ها دارند و این عوامل در افرادی مضرتر هستند که سابقه ژنتیکی و خانوادگی سرطان در خانواده آنها وجود دارد. البته منظور از خانواده، خانواده نسبی است و ژن می تواند از ده ها سال پیش به فردی در حال حاضر برسد. به عبارتی فاکتورهایی در بدن افراد وجود دارد که مانع رشد سلول‌های سرطانی می‌شود و این فاکتورها بنا به دلایلی در بعضی از افرادی که ضعیف‌تر هستند، وجود ندارند. حال برخی از عوامل ژنتیکی در کنترل رشد سلول‌ها نقش دارند. این عوامل ژنتیکی ممکن است ظرف چند روز خودشان را نشان ندهند یا از نظر ژنتیکی اشکال داشته باشند. بنابراین همه افراد چه آنها که سابقه ژنتیکی ابتلا به سرطان را دارند و چه آنها که ندارند باید از فاکتورهای خطرساز محیطی و آسیب رسان دوری کنند. زیرا تاثیر این عوامل در افرادی که زمینه ابتلا به سرطان را دارند، بسیار بیشتر خواهد بود.

چگونگی تشخیص زودرس سرطان در کودکان

آنچه که در این بین خیلی مهم است، تشخیص زودرس بیماری است. به همین دلیل به والدین و خانواده‌ها توصیه می‌شود به محض اینکه به علامتی در کودک مشکوک شدند هر چه سریع‌تر او را نزد پزشک ببرند تا بررسی‌های لازم در خصوص وی انجام شود.

در طب اطفال، سرطان به دو شاخه تقسیم می‌شود؛ یکی سرطان‌هایی که در خون به وجود می‌آیند و از این طریق به همه جای بدن منتشر می‌شوند. هر چه سرطان خون زودتر تشخیص داده شود عوارضش حین درمان و پس از آن کمتر خواهد شد. یعنی هم روند درمان به خوبی انجام می‌شود هم پاسخ به درمان و علایم کمتر می‌شود. دوم سرطان‌هایی هستند که از ارگان خاصی مانند عضلات، استخوان، چشم، مغز، کلیه، دستگاه گوارش و… منشا می‌گیرند. این سرطان‌ها یک عضو را درگیر می‌کنند. در این حالت سرطان در ابتدا خودش را با برخی علایم بالینی خاص نشان می‌دهد. به عبارتی کودک دچار عوارضی می‌شود که خانواده‌ها باید نسبت به آنها بسیار حساس باشند. اولین عوارض معمولا عبارتند از سردرد، تهوع و استفراغ، اختلال بینایی، عدم تعادل که تومورهای مغزی نامیده می‌شوند و… به عنوان نمونه اگر سرطان در استخوان وجود داشته باشد خودش را با تب، تورم محل ابتلا، محدودیت در حرکت، شکستگی در ناحیه ابتلا و… نشان می‌دهد. یا علایم سرطان در ناحیه چشم، خودش را فقط و فقط با یک برق‌زدگی در تاریکی مانند برق‌ زدن چشم گربه یا اختلال در بینایی، برافروختگی چشم، پرخونی ملتحمه و… نشان می‌دهد.

این موارد علایمی هستند که والدین باید نسبت به آنها هوشیار باشند. به عبارتی والدین باید هر علامت بالینی را که به صورت غیرطبیعی در کودک سالمی که به طور طبیعی در حال رشد است، دیده می‌شود جدی بگیرند. مثلاً اگر دیدید یک سرماخوردگی ساده که در عرض سه تا چهار روز بهبود پیدا می‌کند، دو هفته طول کشید، باید کودک را را نزد پزشک برده تا مورد معاینه قرار گیرد. اگر دیدید کودکی که کاملا سالم بوده ولی چند روزی است از سردردهای صبحگاهی، سرگیجه و استفراغ‌های صبحگاهی، بی‌اشتهایی و… شکایت می‌کند آن را جدی بگیرید و کودک را به پزشک متخصص ببرید و پیگیر باشید. البته این علایم در بسیاری از بیماری‌ها مشترک است. این مربوط به زمانی است که بیماری خاصی وجود ندارد، علایم ادامه‌دار است و به درمان‌های مرسوم پاسخ نمی‌دهد. آن زمان است که همین علایم ساده در تشخیص و درمان سرطان بسیار مهم هستند.

بنابر اعلام پایگاه اطلاع‌رسانی بیمارستان محک، کودکان مبتلا به سرطان از نظر سیستم ایمنی ضعیف هستند. بنابراین اگر فردی آنها را در آغوش بگیرد یا ببوسد به راحتی ویروس‌ها و باکتری‌هایی را که با خود دارد به کودک منتقل می‌کند. این است که ملاقات این قبیل کودکان باید محدود باشد و به ملاقات کنندگان و خانواده‌ها هم توصیه می‌شود از بوسیدن کودکان مبتلا به سرطان جدا خودداری کنند.