حاشیه‌های عجیب خیابان فروشی در تهران؛ جای پارک ساعتی چند؟
«اینجا نباید پارک کنید در این سرما ایستاده‌ام تا خرج زن و بچه‌ام را در بیاورم. اگر می‌خواهی پارک کنی ساعتی صدهزار تومان بده تا جای پارک برایت کنار بگذارم» نیاز نیست راه دوری بروید تا به دلالان فروش جای پارک برخورد کنید. از کله صبح تا آخر شب در معابر پرترافیک و شلوغ می‌ایستند تا گوشه خیابان را با قیمت زیاد به شما بفروشند. یکی دو تا هم نیستند. در هر منطقه تیم می‌شوند و اگر جای پارک‌شان فروش برود جای دیگری را پیشنهاد می‌دهند. حتی می‌ایستند تا پلیس راهنمایی‌ورانندگی هم خودرو‌های پارک شده را جریمه نکند. آن‌ها چند ترفند برای کنارگذاشتن جای پارک دارند آن هم پارک خودرو‌های خود، گذاشتن کله قندی یا ایستادن در جای پارک مذکور؛ نمی‌گذارند هیچ فردی پارک کند. از یکدیگر غافل نمی‌شوند و با هم در ارتباط هستند تا در صورت فروش جای پارک‌شان به سراغ مشتری برای دیگری بروند. «اگر اینجا را نگیری دیگر جای پارک گیرت نمی‌آید. ما هم از صبح اینجا ایستاده‌ایم تا کسی پارک نکند» همان ابتدا باید هزینه جای پارک را پرداخت و به حساب شخصی این دلالان واریز کنی. منتظر نمی‌مانند تا بازگردی. پول را همان ابتدا و نقد می‌گیرند. قیمت جای پارک برای خانم‌ها بیشتر است. بین ۳۰ تا ۱۰۰ هزار تومان قیمت می‌دهند. کافی است هر روز قیمت کنی تا هزینه‌های متفاوتی را اعلام کنند. آنقدر کنار خیابان می‌ایستند تا مشتری پیدا شود و در آخر می‌گویند نمی‌توانی از روی ما که رد شوی. اول پول بده تا بگذاریم توقف کنی. آنقدر تعدادشان بیخ گوش شهرداری تهران زیاد است که تنها کافی است یک دور خیابان بهشت و کوچه‌های اطراف را بزنید تا به دلالان جای پارک بر بخورید. اینجا جای پارک در سایه بی‌تدبیری به فروش می‌رسد.
وضعیت اسفناک جای پارک در تهران
یافتن جای پارک برای حضور در مراکز تجاری، درمانی و خدماتی در خیابان‌های اصلی یا کوچه‌های فرعی در تهران مکافات است. تازه اگر در گوشه کناری جای پارک پیدا شود احتمال سرقت از خودرو وجود دارد. در صورت نبود جای پارک مناسب، درگیری در شهر زیاد می‌شود و شلوغ شدن کوچه‌های قدیمی از دیگر معضلات نبود جای پارک است. افزایش طول سفر، افزایش مصرف سوخت و به تبع آن آلودگی هوا تنها گوشه‌ای از معضل نبود جای پارک در خیابان‌های تهران است. روزانه بیش از ۸ میلیون خودرو در تهران تردد می‌کند و بنزین زیادی به خاطر پیدا کردن جای مناسب هدر می‌رود چراکه در خیابان‌های شلوغ نه پارکینگی پیدا می‌کنید و نه جای پارک مناسب. باید آنقدر در کوچه‌وخیابان بگردی تا فضای مناسب پیدا کنی. برخی از آمار‌ها از منابع رسمی اعلام کرده‌اند که هر فرد به طور میانگین ۱۵ دقیقه از وقتش را صرف پیدا کردن مکانی برای پارک خودروی خود می‌کند. این یعنی اتلاف وقت، اتلاف انرژی و ضرر‌های متحمل دیگر. کارمندان و بازاریان صبح اول وقت خودروی خود را در گوشه‌ای پارک می‌کنند و تا پایان وقت هم خودروی خود را تکان نمی‌دهند و به همین دلیل هیچگاه در مکان‌های اداری و تجاری جای مناسبی پیدا نمی‌شود. حتی ممکن است تنها یک ساعت نیاز به جای پارک داشته باشید، اما باید یک ساعت دنبال پارک بگردی تا فضایی پیدا شود. استاندارد‌های جهانی می‌گوید در ازای هر کیلومترمربع باید ۱۰ مجتمع پارکینگی با ظرفیت هرکدام ۳۰۰ واحد پارکینگ وجود داشته باشد، اما در تهران برخلاف سایر کلانشهر‌ها با فقر شدید مجتمع‌های پارکینگی مواجهیم. به طوری که در ازای هر کیلومتر به جای ۱۰ مجتمع فقط ۳ مجتمع پارکینگی وجود دارد که اگر آن را در مقیاس استاندارد‌ها ببریم به عدد ۵ هزار مجتمع پارکینگی می‌رسیم که اگر هر کدام ۳۰۰ واحد پارکینگ گنجایش داشته باشند یعنی ما یک میلیون و ۵۰۰ هزار واحد پارکینگ در تهران کم داریم. گفته می‌شود تهران یک میلیون جای پارک کم دارد و با این اوصاف شهرداری باید به فکر فروش هوشمند جای پارک بیفتد. جای پارکی که می‌توان به عنوان درآمد پایدار شهری به آن توجه کرد و علاوه بر آن دست دلالان جای پارک هم با این روش کوتاه خواهد شد. شهرداری تهران در دوره جدید پیش‌بینی کرده که ۵۰۰ میلیارد تومان از راه‌اندازی پارک حاشیه‌ای کسب درآمد کند و مصوبه پارک حاشیه‌ای شورای شهر، شهرداری را موظف به سازماندهی ۱۲۰ هزار جای پارک در شهر می‌کند.
مشکل پارکینگ در ساختمان‌های شهر و سیل نیاز پارک خودرو در خیابان
سیدجعفر تشکری هاشمی، رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران در این خصوص در گفتگو با فارس عنوان می‌کند: «بسیاری از بنا‌ها کسری پارکینگ دارد و علاوه بر کسری موجود ممکن است بنا به شرایط باز هم تعداد بیشتری از بنا‌ها با مسأله کسری پارکینگ مواجه شوند: «در چند سال گذشته مطرح می‌شد که ۴۵۰ هزار کمبود جای پارک در تهران داریم، ولی اخیرا در گزارشی دیدم که یک میلیون کمبود مطرح شده که به نظرم باید کار کارشناسی دقیقی در این زمینه انجام گیرد و آمار به صورت دقیق احصاء شود.»
او ادامه می‌دهد: «هر مالک یا هر خودرو باید در مبدأ و مقصد، پارکینگ یا جای پارک داشته باشد چراکه در غیر این صورت سرریز شدن تردد خودرو‌ها را در تهران و به عبارتی ترافیک بیشتر را شاهد خواهیم بود.»
کمبود جای پارک در تهران، مدیران شهری را به فکر یک ایده قدیمی، اما هوشمند انداخت. فروش جای پارک در خیابان تحت‌عنوان پارک حاشیه‌ای. البته بناست آسیب‌های پارک حاشیه‌ای که در گذشته شاهد آن بودیم نیز در این طرح برطرف شده و با هوشمندسازی مشکل پارک کنار خیابان و حضور دلالان خیابانی نیز رفع شود.
وقتی شهرداری انگیزه برای ایجاد پارکومتر ندارد؛ پای مجلس و دولت در میان است
شهرداری‌ها در همه ادوار به فکر ساماندهی پارک حاشیه‌ای برآمده‌اند، اما هرگز این طرح‌ها به نتیجه نرسیده و بعد از مدتی رها شده‌اند. محمد علیخانی، رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر دوره پنجم از مشکلات عدم اجرای پارکومتر یا پارک حاشیه‌ای در دوران گذشته می‌گوید: «باید بحث جای پارک و پارکومتر به صورت ریشه‌ای حل شود و یکسری عوامل باعث شده شهرداری برای اجرای آن انگیزه لازم نداشته باشد.»
او ادامه می‌دهد: «شهرداری برای طرح ترافیک تلاش می‌کند، ولی پارک حاشیه‌ای را به اجبار انجام می‌دهد چرا شهرداری برای اجرای پارکومتر باید هزینه کند، ولی درآمد آن را به خزانه دولت بریزد و بعد از آن باید از دولت این مبالغ را پس بگیرد.»
علیخانی معتقد است «شهرداری و پلیس برای اینکه جریمه‌ها را باید به حساب خزانه دولت واریز کنند همواره چندان رغبت برای پیشبرد این طرح نداشته‌اند. پارک حاشیه‌ای و حمل‌ونقل ممکن است برای شهرداری جزو اولویت‌ها باشد، ولی از نگاه دولت اولویت ندارد. همه دولت‌ها اولویت‌شان ترافیک نیست بلکه مسائل اقتصادی، حل کردن برجام و دادن حقوق و… است. تنها ترافیک و آلودگی هوا در مدیریت شهری جزو اولویت‌هاست. گرچه دولت‌ها اشتباه می‌کنند، ولی نگاه‌ها یکی نیست. باید نگاه دولت و مدیریت شهری یکی باشد وگرنه قطعا این مشکلات حل نمی‌شود.»
عضو شورای شهر سابق با اشاره به اینکه مجلس باید این مسأله را حل کند، می‌گوید: «دولت باید لایحه بدهد یا نمایندگان طرح دهند. شهرداری هم باید این مورد را دنبال کند. خاصیت شهردار در هیأت دولت همین است. باید با استفاده از آن مشکلات و گره‌ها را حل کند و حق شهر را بگیرد.»
علیخانی از لزوم نگاه مشترک دولت، مدیریت شهری و مجلس در امر ترافیک می‌گوید: «باید این مشکل از طریق شورای عالی استان‌ها برای همیشه حل شود. ابتدا باید مشکل را بشناسند و در مورد آن تصمیم بگیرند. بحث‌های درآمدی مهم است. شهرداری زحمت می‌کشد و این مبلغ باید در درآمد شهرداری لحاظ شود.»
این متخصص حوزه ترافیک عنوان می‌کند: «باید از پارک حاشیه‌ای حمایت کرد. اگر ساماندهی شود به نفع پارکینگ عمومی می‌شود و پارک حاشیه‌ای و پارکینگ عمومی مکمل هم هستند. به این وسیله ترافیک، مدیریت خواهد شد. اهمیت پارک حاشیه‌ای زیاد است و متاسفانه تا الان بدان توجه نشده و یکسری مشکلات قانونی دارد که باید پیگیری شود. باید درآمد‌ها به حساب شهرداری بیاید. ما حتی در دوره گذشته پیش‌بینی کردیم از محل درآمد پارک حاشیه‌ای ۵ درصد درآمد به پلیس داده شود تا آن‌ها هم انگیزه همکاری در بحث اعمال قانون داشته باشند.»
پارک حاشیه‌ای هوشمند وعده شهرداری به شهروندان؛ شهرداری جای پارک خواهد فروخت
شهرداری تهران در پی افزایش درآمد خود بوده و علاوه بر آن همزمان به دنبال ساخت پارکینگ است. علیرضا زاکانی از نهضت پارکینگ‌سازی خبر داده، اما این روز‌ها شهرداری به دنبال ایجاد پارک حاشیه‌ای هوشمند است تا علاوه بر کاهش مشکل پیدا کردن پارک خودرو، دست دلالان را نیز کوتاه کند.
پارک حاشیه‌ای خودرو که به آن پارک هوشمند حاشیه‌ای هم می‌گویند، قسمت‌هایی از کنار خیابان‌های مختلف است که برای پارک خودرو با تابلو متمایز و مشخص هستند.
عمار سعیدیان‌فر، معاون بهره‌برداری از سیستم‌های حمل‌ونقل و محدوده‌های ترافیکی سازمان حمل‌ونقل و ترافیک با اشاره به جزئیات اجرایی پارک حاشیه‌ای پایتخت در گفتگو با میزان عنوان کرده است که در حال حاضر روند برگزاری مزایده‌های مدیریت پارک حاشیه‌ای تهران با مدل‌های جدید فنی و هوشمند در ۱۴ منطقه تهران در حال انجام است. نهایتا تا پایان دی ماه ۱۴۰۱ با نصب تجهیزات ترافیکی و بهره‌برداری مجموعا ۷۰ هزار فضای پارک حاشیه‌ای آغاز به کار خواهد شد و سایر مناطق شهرداری تهران هم تا پایان امسال به نتیجه می‌رسد. هدف اصلی مدیریت پارک حاشیه‌ای، ساماندهی ترافیک معابر و روان‌سازی جریان ترافیک و مدیریت تقاضای سفر است.
تجربه پارک حاشیه‌ای در گذشته چندان موفق نبوده است و به دلیل وجود رابطه مالی میان مامور شهرداری و شهروند با درگیری‌های زیادی همراه بوده است.
سعیدیان‌فر در این رابطه با بیان اینکه ارتباط مستقیم مالی نیروی انسانی با شهروندان در مدیریت هوشمند پارک حاشیه‌ای وجود ندارد، می‌گوید: «در سیستم مدیریت هوشمند پارک حاشیه‌ای که از انسان، خودرو یا روش‌های نوین استفاده می‌شود، برداشت پلاک خودرو از طریق سامانه تهران من ثبت می‌شود و کاربران می‌توانند بهای پارک حاشیه‌ای خود را از سامانه مذکور پرداخت کنند. تراکنش مالی میان سیستم برداشت پلاک خودرو و شهروندان نخواهیم داشت و همه تراکنش‌ها از طریق سامانه تهران من صورت می‌گیرد و هیچ ارتباط مستقیم مالی میان شهروندان و نیروی انسانی و سیستم هوشمندی که مسئولیت برداشت پلاک خودرو را دارند، صورت نمی‌گیرد.»
سعیدیان‌فر در رابطه با توجه به اجاره جای پارک توسط افراد متفرقه در شهر تهران عنوان می‌کند: «زمانی که مدیریت پارک حاشیه‌ای به صورت کامل در شهر تهران اجرایی شود، قطعا اقدام به اجاره جای پارک توسط افراد متفرقه از حیظ انتفاع خارج خواهد شد. در منطقه ۲ شهرداری تهران که مدیریت پارک حاشیه‌ای به صورت پایلوت اجرا شد، آمار اجاره جای پارک حاشیه‌ای توسط افراد متفرقه به شدت کاهش یافت. در صورت اجرای کامل مدیریت پارک حاشیه‌ای در شهر تهران و افزایش آگاهی شهروندان، شاهد اجاره دادن غیرقانونی فضای پارک حاشیه‌ای با مبلغ‌های گزاف توسط افراد متفرقه نخواهیم بود.»
وقتی شهرداری انگیزه برای ایجاد پارکومتر ندارد؛ پای مجلس و دولت در میان است
شهرداری‌ها در همه ادوار به فکر ساماندهی پارک حاشیه‌ای برآمده‌اند، اما هرگز این طرح‌ها به نتیجه نرسیده و بعد از مدتی رها شده‌اند. محمد علیخانی، رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر دوره پنجم از مشکلات عدم اجرای پارکومتر یا پارک حاشیه‌ای در دوران گذشته می‌گوید: «باید بحث جای پارک و پارکومتر به صورت ریشه‌ای حل شود و یکسری عوامل باعث شده شهرداری برای اجرای آن انگیزه لازم نداشته باشد.»
او ادامه می‌دهد: «شهرداری برای طرح ترافیک تلاش می‌کند، ولی پارک حاشیه‌ای را به اجبار انجام می‌دهد چرا شهرداری برای اجرای پارکومتر باید هزینه کند، ولی درآمد آن را به خزانه دولت بریزد و بعد از آن باید از دولت این مبالغ را پس بگیرد.»
علیخانی معتقد است «شهرداری و پلیس برای اینکه جریمه‌ها را باید به حساب خزانه دولت واریز کنند همواره چندان رغبت برای پیشبرد این طرح نداشته‌اند. پارک حاشیه‌ای و حمل‌ونقل ممکن است برای شهرداری جزو اولویت‌ها باشد، ولی از نگاه دولت اولویت ندارد. همه دولت‌ها اولویت‌شان ترافیک نیست بلکه مسائل اقتصادی، حل کردن برجام و دادن حقوق و… است. تنها ترافیک و آلودگی هوا در مدیریت شهری جزو اولویت‌هاست. گرچه دولت‌ها اشتباه می‌کنند، ولی نگاه‌ها یکی نیست. باید نگاه دولت و مدیریت شهری یکی باشد وگرنه قطعا این مشکلات حل نمی‌شود.»
عضو شورای شهر سابق با اشاره به اینکه مجلس باید این مسأله را حل کند، می‌گوید: «دولت باید لایحه بدهد یا نمایندگان طرح دهند. شهرداری هم باید این مورد را دنبال کند. خاصیت شهردار در هیأت دولت همین است. باید با استفاده از آن مشکلات و گره‌ها را حل کند و حق شهر را بگیرد.»
علیخانی از لزوم نگاه مشترک دولت، مدیریت شهری و مجلس در امر ترافیک می‌گوید: «باید این مشکل از طریق شورای عالی استان‌ها برای همیشه حل شود. ابتدا باید مشکل را بشناسند و در مورد آن تصمیم بگیرند. بحث‌های درآمدی مهم است. شهرداری زحمت می‌کشد و این مبلغ باید در درآمد شهرداری لحاظ شود.»
این متخصص حوزه ترافیک عنوان می‌کند: «باید از پارک حاشیه‌ای حمایت کرد. اگر ساماندهی شود به نفع پارکینگ عمومی می‌شود و پارک حاشیه‌ای و پارکینگ عمومی مکمل هم هستند. به این وسیله ترافیک، مدیریت خواهد شد. اهمیت پارک حاشیه‌ای زیاد است و متاسفانه تا الان بدان توجه نشده و یکسری مشکلات قانونی دارد که باید پیگیری شود. باید درآمد‌ها به حساب شهرداری بیاید. ما حتی در دوره گذشته پیش‌بینی کردیم از محل درآمد پارک حاشیه‌ای ۵ درصد درآمد به پلیس داده شود تا آن‌ها هم انگیزه همکاری در بحث اعمال قانون داشته باشند.»
قیمت پارک حاشیه‌ای چقدر است؟
در بودجه ۱۴۰۱ شاهد افزایش ۲۵ تا ۲۸ درصدی عوارض نرخ پارک حاشیه‌ای هستیم که بر اساس مدت زمان توقف نیم‌ساعت اول رایگان و تا دوساعت توقف برای خودرو‌های سواری و وانت‌بار از ۱۲۵۰ تومان در سال جاری به ۱۶۰۰ تومان و بعد از دوساعت از ۱۶۰۰ به ۲هزار تومان افزایش نرخ خواهیم داشت و برای کامیون و مینی‌بوس نیز این نرخ ۲۵ تا ۲۸ درصد افزایش می‌یابد. شهرداری مکلف شده تا در سال ۱۴۰۱ نسبت به مکانیزه کردن ۱۲۰ هزار فضای پارک اقدام کند که سال گذشته۲۰ هزار فضای پارک را ساماندهی و ابراز امیدواری کرده است که سال آینده بتواند تنها ۶۰ هزار فضای پارک را ساماندهی کند.
چه زمانی پارک حاشیه‌ای به تهران می‌آید؟
شهرداری تهران وعده داده است که تا پایان امسال بیش از ۱۴ منطقه مجهز به پارک حاشیه‌ای شوند. مناطق ۱، ۲، ۳، ۴، ۵، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۴، ۱۷، ۲۱، ۲۲ از آن جمله هستند و در این میان با هوشمندسازی حتی امکان رزرو جای پارک نیز فراهم شود. در این میان مزایده‌های زیادی در مناطق برگزار شده تا پیمانکاران این عرصه را در دست بگیرند و با خط‌کشی و تابلوکوبی دست به فروش جای پارک خیابان بزنند. بناست تا همه پیمانکاران اطلاعات خودرو‌ها را به سامانه تهران من ارسال کنند و این سامانه در مورد میزان بدهی خودرو‌ها اطلاعات لازم را نمایش دهد و شهروندان از این طریق بتوانند جای پارک در گوشه خیابان پیدا کنند. حال باید ببینیم شهرداری تهران می‌تواند تا پایان ۱۴۰۱ دست دلالان خیابانی را کوتاه کند یا آنکه مانند بسیاری از طرح‌ها و لوایح این اقدام به تاریخ می‌پیوندد.
