پیامد رفتار اعتراضی بازیگران دامن کدام فیلم‌ها را می‌گیرد؟
کتایون ریاحی- با این که این بازیگر سالیان سال بود که از دنیای سینما و تلویزیون خداحافظی کرده بود- بی‌تردید آسیب چندانی به فیلم‌ها و سریال‌های جدید وارد نخواهد کرد، ولی با این حال حذف او از روی آنتن قطعا و قطعا برای تلویزیون تبعات پرهزینه‌ای به دنبال خواهد داشت.
کتایون ریاحی که صحبت‌هایش در اعتراض به فضای حاکم بر فعالیت‌های سینمایی و تلویزیونی از سوی رسانه‌هایی خاص با استقبال مواجه شده بود، اما، بعد از رفتار و صحبت‌های معترضانه‌اش حدود دو ماه پیش، می‌توان گفت که عملا از عرصه بازیگری خداحافظی کرده است. بازیگری که به رغم دوری چند ساله‌اش، اما، به خاطر بازپخش هر ساله سریال «یوسف پیامبر» و ایفای نقش زلیخا در آن چهره‌ای همواره آشنا و محبوب برای مخاطبان تلویزیون بوده است.
با حذف کتایون ریاحی البته این تنها و تنها سریال «یوسف پیامبر» نیست که عملا از کنداکتور بازپخش شبکه‌هایی مانند آی‌فیلم و تماشا کنار گذاشته می‌شود. این بازیگر حضور در آثار پرشمار مناسبتی و البته ملودرام را در کارنامه دارد- که هم از سوی مردم و هم از سوی صداوسیما مورد استقبال قرار گرفته‌اند و همین هم باعث نمایش تکراری همه ساله آن‌ها شده است.
از سریال مناسبتی «شب دهم» حسن فتحی درباره ممنوعیت عزاداری مذهبی در زمان پهلوی اول، تا سریال‌های ملودرام «پس از باران» سعید سلطانی و «پدر سالار» اکبر خواجویی و البته «پهلوانان نمی‌میرند» حسن فتحی- که از محبوب‌ترین سریال‌های بیست سی سال اخیر هستند و تنبیه کتایون ریاحی تلویزیون را از آن‌ها محروم خواهد کرد!
ترانه علیدوستی با سه فیلم توقیفی، جا مانده از اکران!
ترانه علیدوستی، اما شاید سرشناس‌ترین و البته محبوب‌ترین بازیگر فهرست بازیگران معترض باشد. بازیگری با ده‌ها فیلم و نقش‌آفرینی ماندگار در کارنامه‌اش- از «من ترانه ۱۵ سال دارم» و «پذیرایی ساده» و «کنعان» و «شهر زیبا» و «چهارشنبه‌سوری» و «درباره الی» و البته «برادران لیلا» و «تفریق» تا سریالی مانند «شهرزاد» که شاید با هر متر و معیاری محبوب‌ترین سریال شبکه نمایش خانگی در تمام سالهای حیاتش باشد.
ترانه که تاکنون جوایز پرشماری در مراسم و جشنواره‌های گوناگونی به دست آورده، اما به واسطه رفتار‌های اعتراضی‌اش شاید دشواری‌های ایجادشده برای فیلم‌های «برادران لیلا»ی سعید روستایی، «تفریق» مانی حقیقی را افزون‌تر کرده باشد. دو فیلمی که البته مدت‌ها بود در متن حواشی مختلف قرار داشتند و حتی «برادران لیلا» از نمایش در جشنواره کن به این سو درگیر سانسور و توقیف شده بود.
این بازیگر البته فیلم «اورکا» ساخته سحر مصیبی را هم در نوبت نمایش دارد- که آن هم جزو سینمای مستقل اعتراضی و انتقادی به شمار می‌آید. فیلم‌هایی که بی‌تردید در صورت سکوت ترانه هم کار راحتی برای اکران در شرایط حال حاضر اجتماعی ایران نداشتند…
زمانی نه چندان دور، مهاجرت بازیگران یا رفتار‌ها و پوشش خارج از قوانین جمهوری اسلامی ایران فیلم‌ها و سریال‌های انگشت‌شماری را با حاشیه یا جنجال مواجه می‌کرد- که البته این مشکلات هم در بسیاری از موارد با کدخدامنشی و ریش سفیدی حل و فصل می‌شدند و آن‌هایی هم که حل نمی‌شدند، آن‌قدر کم‌شمار بودند که توقیف یا حذف‌شان به رغم تمام خسرانی که به همراه داشت، اما در روند حرکت سینما و تلویزیون ایران اختلال زیادی ایجاد نمی‌کرد.
در واقع معضل رفتار‌های خارج از قوانین حاکم کشور، اگر چه یک معضل دیرینه و حتی چند ده ساله است، ولی هیچ‌گاه اختلال قابل ذکری در روند حرکت سینما و تلویزیون جمهوری اسلامی به وجود نیاورده بوده؛ و این امر حتی در موارد مربوط به بازیگران مطرح و شناخته‌شده‌ای، چون گلشیفته فراهانی و ریحانه پارسا و حتی پردیس افکاری و چکامه چمن‌ماه و مینا لاکانی هم تا حد زیادی صادق بوده است.
در واقع جز ریحانه پارسا که بعد از مهاجرتش فیلم‌های «رقصنده» بهمن گودرزی، «کوسه» علی عطشانی و «گشت ۳» سعید سهیلی دچار مشکل شدند- که البته در این بین «گشت ۳» توانست مشکلات موجود را حل کند- بعد از مهاجرت و تغییر پوشش دیگر بازیگران، شاید به دلیل زمان‌بندی مناسب این اتفاق یا هر دلیل دیگری اتفاق چندانی برای آثار آن‌ها رخ نداده، و در بدترین شرایط تنها و تنها سریال‌هایی با بازی آن‌ها از فهرست بازپخش‌های صداوسیما خارج شده است.
دور جدید رفتار‌های اعتراضی بازیگران- و به خصوص بازیگران زن از جمله کتایون ریاحی، فاطمه معتمدآریا، شبنم فرشادجو، مریم بوبانی، دنیا مدنی، سحر ذکریا، شراره دولت‌آبادی، لادن طباطبایی، پگاه آهنگرانی، آناهیتا همتی، خزر معصومی، شقایق دهقان و البته ترانه علیدوستی و این اواخر هم کتانه افشاری-، اما تبعات قابل ذکری برای سینما و به خصوص تلویزیون جمهوری اسلامی به دنبال خواهد داشت.
در حقیقت این اعتراضات که در حدود دو ماه اخیر و در واکنش به شرایط سیاسی و اجتماعی کشور به نمایش گذاشته شده، به نظر می‌رسد که فیلم‌ها و سریال‌های زیادی را از دور نمایش و حتی بازنمایش خارج خواهد کرد- که در میان‌شان فیلم‌های کنجکاوی برانگیزی، چون «برادران لیلا» و سریال‌های پربازدیدی، چون «یوسف پیامبر» نیز وجود دارند.
این مطلب می‌کوشد نگاهی داشته باشد به فیلم‌ها و سریال‌هایی که بعد از رفتار‌های اعتراضی بازیگران در دو ماه گذشته به احتمال زیاد از کنداکتور سینما و تلویزیون کنار گذاشته خواهند شد…
و، اما ماجرای دیگر بازیگران معترض
در فهرست دیگر بازیگران معترض شاید فاطمه معتمدآریا معروف‌ترین و حتی معتبرترین‌شان باشد. بازیگر شصت سالهای با بی‌شمار جایزه سینمایی از جمله چهار سیمرغ بلورین جشنواره فیلم فجر- و انبوهی فیلم درجه یک و متفاوت که حالا بعد از اکران «مجبوریم» رضا درمیشیان در ابتدای امسال، تنها فیلم‌های «روزی روزگاری آبادان» حمیدرضا آذرنگ و «عامه‌پسند» سهیل بیرقی را در صف اکران داشت- که حالا شاید به واسطه اعتراضات این بازیگر از اکران عمومی بازبمانند. بگذریم از این که خود این فیلم‌ها در یکی دو سال اخیر درگیر مشکلات بی‌پایانی بودند و نمی‌توان تمام معضلات آن‌ها را به معتمدآریا مربوط کرد.
خداحافظی اعتراضی مریم بوبانی هفتاد ساله- که فیلم «برای مرجان» حمید زرگرنژاد را در نوبت اکران دارد- با فعالیت در سینما و تلویزیون، اما می‌تواند مانع پخش و بازپخش سریال‌هایی، چون «کلبه‌ای در مه» ساخته حسن لفافیان، «ترور خاموش» احمد معظمی، «رهایم نکن» محمدمهدی عسگرپور، «زیر پای مادر» بهرنگ توفیقی و «مدینه» سیروس مقدم شود. مهم‌ترین سریال‌های این بازیگر البته «کلاه پهلوی» ضیاالدین دری و «مختارنامه» داود میرباقری هستند- که جزو سریال‌های پرتکرار هم به شمار می‌آیند.
اعتراض پگاه آهنگرانی نیز- که همین چند ماه پیش برای بازی در «بدون قرار قبلی» طرفدارانی کاملا متفاوت از هواداران امروزش را داشت- شاید باعث ایجاد مشکل برای فیلم‌های «برای مرجان» حمید زرگرنژاد، «زنبور کارگر» افشین صادقی و «شیرجه بزرگ» کریم لک‌زاده شود.
شبنم فرشادجو، اما با رفتار اعتراضی‌اش بازپخش سریال‌هایی مانند «در حاشیه»، «آب‌پریا» و به خصوص «بانوی عمارت» را با مانع مواجه کرده است. شقایق دهقان نیز بازپخش سریال‌های کمدی مختلف از قبیل «نون خ ۳»، «دزد و پلیس»، «ساختمان پزشکان» و البته «پژمان» را.
در این میان دنیا مدنی، لادن طباطبایی، شیوا ابراهیمی، نیوشا مدبر، شیرین صمدی و سمیرا سیاح دیگر بازیگرانی هستند که در روز‌های اخیر اعتراضات آن‌ها خبرساز شده است.
تنبیه بازیگران از گذشته تا هنوز خداحافظ پدر!
پرونده‌های قبلی مهاجرت بازیگران و تغییر پوشش آن‌ها حتی در شرایطی که جنجال‌ها و حواشی عظیمی را نیز به بار نیاورده باشند، اما همواره به حذف آثار آن‌ها از پرده سینما و آنتن تلویزیون منجر شده است.
به این دلیل هم هست که گفته می‌شود تبعات رفتار‌های بازیگران زن حتی اگر در مورد بازیگری، چون ریحانه پارسا و مواردی در آن حد و اندازه برای سینما و تلویزیون جمهوری اسلامی چندان پرهزینه نبوده- و به عنوان مثال تنها به دور ماندن سریال «پدر» از بازپخش‌های مختلفش انجامیده است-، اما اعتراضات دو ماه اخیر برای سینما و تلویزیون دشواری‌های زیادی را موجب خواهد شد.
در حقیقت در شرایطی که تاکنون صداوسیما در قبال مهاجرت بازیگران زن و به خصوص کشف حجاب آن‌ها سیاست مشخصی داشته و در صورت وقوع چنین اتفاقی آثار آن بازیگر را به بایگانی سپرده است؛ به نظر می‌رسد عمل به این سیاست این‌بار ممکن نخواهد بود- به خصوص از آن‌جا که تاکنون این سیاست حتی شامل آثار بار‌ها و بار‌ها بازپخش شده هم بوده، و حالا تکرار این روند می‌تواند به دوری آثاری از آنتن منجر شود که در تمام سالهای اخیر بار‌ها و بار‌ها در مناسبت‌های گوناگون روی آنتن رفته و در واقع کمبود‌های برنامه‌سازی تلویزیون را پوشش داده‌اند!
در این زمینه علاوه بر همین سریال «پدر» ساخته بهرنگ توفیقی و حامد عنقا می‌توان به مواردی، چون سریال‌های «ترانه مادری» و «نرگس» نیز اشاره کرد- که بعد از حواشی و مهاجرت بازیگران‌شان از دور پخش و بازپخش خارج شدند.
تاکنون ماجرا به این شکل بوده که انتشار تصاویری دور از عرف مورد پسند صداوسیما از بازیگران همواره باعث حذف آن بازیگران از تلویزیون و سینما شده است. ماجرایی که برای سری اول سریال پربیننده «زیر آسمان شهر» به خاطر مهاجرت کامران ملک‌مطیعی، برای سریال‌های «آخرین گناه» و «ترانه مادری» به خاطر مهاجرت مینا لاکانی، برای سریال‌های «رستگاران»، «سقوط آزاد» و چند کار دیگر به خاطر ماجرا‌های روناک یونسی و البته برای سریال «نرگس» برای ماجرای دردناک زهرا امیرابراهیمی رخ داده است. «روز‌های اعتراض» و «آسمان من» نیز دیگر سریال‌هایی بوده‌اند که به خاطر حضور بازیگرانی خاص تا مدت نامعلومی کنار گذاشته شدند.
