چرا گشت ارشاد آمد؟ / چگونه تعطیل شد؟ / بعد از آن چه خواهد شد؟
دادستان کل کشور اعلام کرد که گشت‌های ارشاد تعطیل شده است. حجت الاسلام محمد منتظری در نشست خبری گفت: «گشت ارشاد ربطی به قوه قضائیه ندارد و از همان جایی که در گذشته تاسیس شد، از همانجا نیز تعطیل گردید.»
گمانه‌زنی درباره تعطیلی گشت‌های ارشاد در حالی مطرح شده که هفته گذشته مدیر یکی از بانک‌های قم به دلیل ارائه خدمات بانکی به خانمی بی‌حجاب، برکنار شد. همچنین شهربازی پاساژ الماس در تهرانپارس با دستور مقام قضایی پلمب شد؛ چرا که تصاویری از متصدیانش بدون حجاب منتشر شده بود.
از سوی دیگر نمایندگان مجلس اعلام کرده‌اند که تا دو هفته آینده طرحی تحت عنوان حجاب و عفاف ارائه خواهد شد که هزینه بی‌حجابی را بالا خواهند برد. حسین جلالی عضو کمیسیون فرهنگی مجلس گفته است که روش دعوت به حجاب تغییر می‌کند و تا مرحله‌ای می‌رسد که حساب بانکی افراد مسدود شود. جلالی تأکید کرده است: «تا یکی دو هفته دیگر روسری به سر زنان برمی‌گردد.»
حال پرسشی که مطرح می‌شود این است که قرار است چه برنامه و سیاستی در دستور کار قرار بگیرد و اینکه آیا گشت‌های ارشاد تعطیل می‌شوند یا شکل برخورد‌ها تغییر خواهد کرد.
احمدی نژاد مصوبه امر به معروف و نهی از منکر را تغییر داد
در همین خصوص حسین کنعانی مقدم، عضو سابق ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر در گفتگو با فرارو عنوان کرد: «بر اساس مصوبه که در اوایل دوره ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد در خصوص حجاب و عفاف بود، نیروی انتظامی و برخی سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها به اجرای این مصوبه ملزم شدند که بخش عمده آن مشخصاً بر عهده نیروی انتظامی قرار گرفت و همانطور که مشاهده می‌کردید، افراد حاضر در طرح گشت ارشاد، از این نیرو‌ها بودند؛ بنابراین در شرایط فعلی که آقای دادستان اعلام کرده‌اند گشت‌های ارشاد تعطیل شده‌اند، به نظر من درستش این بود که نیروی انتظامی چنین خبری را اطلاع می‌داد. زیرا بیشتر ضابطین این طرح از نیروی انتظامی بودند.»
وی ادامه داد: «متاسفانه شیوه اجرای این طرح مشکلات بسیاری داشت. ما از همان روز‌های اول هم در ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر بار‌ها به این مسئله اشاره کردیم که نوع اجرای طرح گشت ارشاد ایراداتی دارد و این قطعاً مشکل‌ساز خواهد شد. زیرا به طور کلی از همان روز اول بحث احیای امر به معروف به معنی یک حرکت فرهنگی مطرح بود. اینکه حالا جرم انگاری شود و قانون را به گونه‌ای درباره افراد بدحجاب اجرا کنیم، هیچ وقت مورد نظر نبود. اما متاسفانه این انحراف از ایده نخست، هزینه‌های زیادی برای کشور ایجاد کرد و موجب شد برخی به عنوان یک اعتراض سیاسی و یک نافرمانی مدنی، دست به کشف حجاب بزنند.»
این فعال سیاسی در خصوص اینکه انحراف از ایده اولیه احیای امر به معروف و نهی از منکر از کجا آغاز شد، گفت: «خدا رحمت کند آقای زرگر را که رئیس ستاد احیای امر به معروف بودند و تاکیدشان بر این بود که صرفا در حد یک تذکر لسانی به عنوان یک وظیفه همگانی باشد. یعنی دقیقا همان نکته‌ای که مقام معظم رهبری هم به آن تاکید داشتند. یعنی قرار این بود که صرفا تذکر بدهند و بروند. اصلا قرار این نبود که تذکر بدهند، درگیر شوند، بازداشت کنند و... بنابراین فلسفه اولیه این بود و آقای زرگر هم به دلیل همین مسئله تاکید داشتند که نام ستاد «ستاد اجرایی امر به معروف و نهی از منکر» نباشد و به جای واژه «اجرا»، «احیا» قرار بگیرد.»
او افزود: «اما متاسفانه قانونی که آقای احمدی‌نژاد مصوب و ابلاغ کرد کاملاً با آنچه قرار بود اجرا شود، متفاوت بود. آنچه که آقای احمدی نژاد ابلاغ کردند یک وظیفه مشخص و عمده برای نیروی انتظامی مد نظر قرار داده بود. یعنی اجرای امر به معروف و نهی از منکر را بر عهده پلیس گذاشته بود. آنچه ایشان در ذهن داشتند نوعی برخورد از جنس برخورد با متخلفان رانندگی بود. یعنی ماشین و گواهینامه توقیف شود، دوره آموزش اجباری بگذرانند، تا بتوانند خودرو و گواهینامه خود را پس بگیرند. یعنی یه همچین روندی را آقای احمدی نژاد برای امر به معروف و نهی از منکر مد نظر داشتند. در مجموع دولت آن دوره برخلاف برنامه ستاد، فکر می‌کرد می‌تواند با زور و قدرت مانع از بدحجابی در کشور شود.»
کنعانی مقدم در خصوص جایگزین‌های احتمالی گشت ارشاد تاکید کرد: «به نظر من دو مسئله در این ماجرا است که نباید با یکدیگر قاطی شوند. یکی بحث شرعی حجاب است که برعهده مراجع و علمای دین است و مجلس هم نمی‌تواند به آن ورود کند. موضوع دیگری بحث قانونی است. این بحث باید اصلاح شود. اینکه فکر کنند دوباره با تغییر نام، همین شیوه را ادامه دهند، یک اشتباه بزرگ است. ما تجربه نتیجه این نوع روش‌ها را مشاهده کردیم، بنابراین لزومی ندارد دوباره یک اشتباه را تکرار کنیم و به روش‌های قبلی اصرار داشته باشیم.»
قانون وقتی اشتباه است، باید تغییر کند
همچنین منصور حقیقت‌پور نماینده سابق مجلس نیز در گفتگو با فرارو اظهار کرد: «به طور کلی یک مقوله‌ای وجود دارد تحت عنوان «امر به معروف و نهی از منکر» و قرار بود این به بهترین روش اجرایی شود. اینکه گشت ارشاد مناسب این موضوع بود یا نه یک مسئله جداگانه است. اما آنچه می‌خواهم بگویم این است که امر به معروف یک آداب مشخص و معینی دارد و بر اساس یک اصول مشخص و در چارچوب انجام می‌شود.»
وی تصریح کرد: «مثلا در صحیفه سجادیه درباره این مسئله چندین نکته مشخص گفته شده است. به عنوان مثال آمده: «گاهی فرد نصیحت‌کننده به نیت اصلاح فرد خاطی او را نصیحت می‌کند، ولی شیوه نصیحت او باعث می‌شود تا نتیجه معکوس بگیرد. مثلا او را در حضور دیگران نصیحت می‌کند و یا این که در نصیحت فرد از لحن و کلماتی آزاردهنده استفاده می‌کند و یا حتی در میزان نصیحت و تکرار آن افراط می‌ورزد. این‌ها موجب می‌شود تا نصیحت تبدیل به سرزنش و ملامت شود و به جای آثار سازنده، در بسیاری از موارد، فرد خاطی را دچار عقده و کینه و لجاجت کند.»
او افزود: «واقعیت این است که برخورد‌های تند و سلبی تبعاتی سنگینی دارد. متاسفانه این قبیل رفتار‌ها بعضا منجر به آن می‌شود که افراد دین‌باوری خود را از دست بدهند. ضمن اینکه انسان به طور کلی در برابر تهدید و زور و امثال این‌ها واکنش متقابل نشان می‌دهد. یعنی به این سمت و سو می‌رود که لجبازی کند یا مقابله به مثل کند. صحبت من این است که ما نمی‌توانیم و نباید هم امر به معروف و نهی از منکر را تعطیل کنیم، آنچه باید تعطیل شود و تغییر کند، روش‌هایی است که در دستور کار قرار داده می‌شود.»
این فعال سیاسی اصولگرا عنوان کرد: «مشکلی این است که برخی افراد ناآگاهانه اقدام به تحریک و اعمال خشونت و رفتار‌های ناپسند می‌کنند، اما یک عده دیگر کاملاً عمدی چنین رفتار‌هایی انجام می‌دهند. عقلای ما باید بنشینند و برای این دو گروه فکری کنند و چاره‌ای بیاندیشند. اتفاقات اخیر نشان می‌دهد که ما نیازمند یک بازنگری جدی هستیم. حتی اگر این یک قانون است باید اصلاح شود. لزومی ندارد بر سر یک قانون پافشاری کنیم. وقتی اشتباه است باید تغییر کند.»
حقیقت پور در پایان در خصوص دستاور‌های گشت ارشاد گفت: «متاسفانه آنچه از گشت ارشاد عاید کشور شد صرفاً هزینه بود. همان رفتاری که در قبال ماهواره و ویدئو با مردم شد، اینجا هم در دستور کار قرار گرفت. اما مگه نتیجه آن رفتار‌ها چه شد؟! مردم به داشتن و خریدن ماهواره و ویدئو بیشتر تمایل پیدا کردند. یعنی می‌خواهم بگویم که وقتی رفتار درست انجام نمی‌شود و مردم صرفاً با یک مانع مواجه می‌شوند بیشتر تمایل به انجام عکس آن خواسته پیدا می‌کنند. این مختص مردم ایران هم نیست و یکی از خصوصیت‌های آدم‌ها است؛ بنابراین مادامی که سعی شود با تهدید و برخورد یک موضوع را حل کنیم، نمی‌توانیم دستاوردی داشته باشیم.»
