اما و اگر‌های داوری در سی و چهارمین جشنواره تئاتر
جشنواره تئاتر سی و چهارمین جشنواره استان اصفهان از هجدهم آذرماه آغاز شد و هرسه عضو هیئت داورانِ این دوره از جشنواره نیز از میان هنرمندان تئاتر استان اصفهان انتخاب‌شده‌اند، درحالی‌که در دوره‌های قبل، داورانی مانند سعید پورصمیمی، داریوش فرهنگ و قطب‌الدین صادقی به‌عنوان داور ناظر حضور داشتند. این مسئله، سؤالاتی را در خصوص سطح کیفی جشنواره و داوری‌ها مطرح‌کرده و ازاین‌رو ایسنا به بررسی آن پرداخته است.
تصمیم برای استفاده از ظرفیت‌های استانی/ اما و اگرها حاشیه است
کوروش زارعی، دبیر چهل و یکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در گفتوگو با ایسنا و با بیان اینکه وقتی در یک استان، هنرمند و نماینده حضور داشته باشد از همان فرد به‌عنوان داور استفاده می‌شود، گفت: این اتفاق نه‌تنها در استان اصفهان، بلکه در ۱۰ استان انجام‌شده و نماینده ناظرِ اداره کل هنرهای نمایشی در جشنواره تئاتر استان‌ها از همان استان انتخاب‌شده و ملاک ما برای انتخاب نماینده، تحصیلات مرتبط با تئاتر، َسابقه داوری و کارگردانی بوده است.
همچنین حسن رونده، مدیر هماهنگی تئاتر استان‌های اداره کل هنرهای نمایشی دراین‌باره توضیح داد: بر اساس سیاستگذاری که امسال در جشنواره تئاتر استانی انجام‌شده، برای استفاده از بضاعت و توان علمی و هنری استان‌ها در جشنواره تئاتر، تصمیم گرفتیم که از متخصصان همان استان با توجه به پیشینه و سابقه هر استان و توان علمی آن برای جشنواره تئاتر استانی استفاده کنیم.
او ادامه داد: این انتخاب بر اساس توان تئاتر استان اصفهان است که در سال‌های دور و نزدیک در جشنواره تئاتر فجر حرف برای گفتن داشته است؛ بنابراین در شورای سیاستگذاری تئاترهای استانی قرار بر این شد که نماینده اداره کل هنرهای نمایشی از اعضای تئاتر اصفهان باشد که این اتفاق در ۱۰ استان دیگر نیز انجام‌شده تا از توانایی آن‌ها بهره بیشتری برده شود، زیرا استان‌های ما امروز مثل قبل نیستند که دانشگاه، امکانات و شرایط پیشرفت نداشته باشد، بلکه هریک از توان و توسعه خوبی برخوردار هستند که باید از آن بهره برد.
رونده تصریح کرد: مسائلی که در خصوص داوران و اصفهانی یا تهرانی بودن آن‌ها پیش‌آمده حاشیه است، زیرا وقتی‌که فردی به جشنواره وارد می‌شود تمام قواعد آن جشنواره را می‌پذیرد و پیش از ثبت‌نام به نام داوران دقت نمی‌کند، چراکه قاعده بر این است که پیش از ثبت‌نام، نام داوران مشخص نیست. کارگردان، اثر خود را برای دبیرخانه ارسال کرده، پس از بازبینی پذیرفته می‌شود و مثل سایر آثار در جدول قرار می‌گیرد؛ بنابراین اینکه چه کسی آن را داوری می‌کند محلی از اعراب ندارد، زیرا که کسی خود را ازنظر ازلحاظ تکنیکی، محتوایی و قدرت اثر نمایشی آماده کرده باشد ترس و دلهره‌ای ندارد.
او با بیان اینکه همه داوران دارای تحصیلات بالایی در حوزه تئاتر هستند و در این حوزه سابقه دارند، گفت: چیزی به نام سلیقه در این زمینه وجود ندارد بلکه داوری‌ها بر اساس معیارها، ملاک علمی، تکنیک و قواعدِ اعلام‌شده در بخش‌های مختلف اثر نمایشی ازجمله بازیگری، کارگردانی، گریم، صحنه، موسیقی و سایر بخش‌ها انجام می‌شود و به همین دلیل این مسئله، مشکل مهمی در جشنواره تئاتر استانی نخواهد بود.
حضور داور از مرکز، کمک‌کننده است / انتظار حضور داوران جوان‌تر را داشتم
اما ایسنا این موضوع را از نگاه تعدادی از کارگردانانی که آثار نمایشیِ آن‌ها در سی و چهارمین جشنواره تئاتر استان اصفهان حضور دارد نیز بررسی کرده و انتظارت آن‌ها از داوران این دوره از جشنواره را جویا شده است.
احمد دهقان، کارگردان نمایش «بل و اختراع دردسرساز» در این خصوص به ایسنا گفت: با مشاهده فهرست داوران جشنواره متعجب شدم چراکه همواره در جشنواره‌های استانی، یک داور از اداره کل هنرهای نمایشی دارند و به نظر من به‌عنوان یک عضو از تئاتر اصفهان، حضور داور از مرکز می‌تواند کمک کند تا نمایش‌ها با نگاه به آثار کشوری و ملی بررسی شوند.
او ادامه داد: اساتیدی که مسئولیت داوری نمایش‌های این دوره از جشنواره تئاتری استان اصفهان را به عهده‌دارند هرکدام چندین بار آثار ما را دیده‌اند و ذهنیتی از آن دارند؛ علاوه بر این، داوران، آثار را با ذهنیتی که از تئاتر استان دارند قضاوت می‌کنند؛ به همین دلیل انتظار ما این بود که داوری از مرکز در ترکیب داوران این دوره از جشنواره حضورداشته باشد، در این صورت این ترکیب و هم‌فکری می‌توانست مؤثر باشد زیرا هر فرد، تعداد مشخصی از این نمایش‌ها را دیده است و اینکه فردی آثار را از مرکز و با نگاه و رویکرد و پیش‌زمینه ذهنیِ متفاوت تماشا کند، می‌تواند بر کیفیت جشنواره و سطح علمی آن اثرگذار باشد.
دهقان که با نمایش«بل و اختراع دردسرساز» در سی و چهارمین جشنواره تئاتر استان حضور دارد، گفت: بااین‌همه امیدوارم که داوری به‌صورتی باشد که تمام ابعاد نمایش‌ها را در نظر بگیرند، برای مثال در نمایشی که من کارگردانی آن را به‌عهدا دارم یعنی «بل و اختراع دردسرساز» نقش‌های کوتاه اما جذابی وجود دارد که هر بازیگری علاقه به امتحان آن‌ها دارد، گریم‌ها متفاوت و چندکاره است و از صحنه موشن استفاده شده که برای اولین بار در اصفهان اجراشده است و نشانی است از حرکت تئاتر دنیا به سمت دیجیتال شدن، ازاین‌رو امیدوارم داوران این نوآوری‌ها را ببینند.
دهقان با بیان اینکه انتظار حضور داوران جوان‌تر را نیز در جمع هیئت داوران داشته است، گفت: نمایش، هنری است که به‌صورت مداوم به‌روز می‌شود و اساتید و پیشکسوتان علیرغم دانش و تجربه بسیار، ممکن است از فضاهای جدید تئاتر دور باشند، درحالی‌که امروز شکل و شمایل تئاتر دنیا در حال تغییر است و ما هم باید خود را در هنر نمایش به‌روز کنیم.
این کارگردان با اشاره به محدودیت‌های در نظر گرفته‌شده برای ورود به این دوره از جشنواره، گفت: یکی دیگر از مواردی که در این جشنواره مشاهده شد فیلتری بود که نمایش را ملزم می‌کرد حتماً اجرای عموم داشته باشد تا امکان حضور در جشنواره را پیدا کند، درحالی‌که اگر این فیلتر وجود نداشت آثار بیشتری امکان حضور در جشنواره را داشتند؛ ضمن اینکه حضور نمایش در جشنواره و کسب موفقیت در آن می‌تواند راه را برای اجرای عموم نمایش، و درنتیجه، فروش و رونق بیشتر گیشه باز کند.
او افزود: در دوران پسا کرونا تعداد کارگردانان و بازیگران تئاتر ریزش پیداکرد، ضمن اینکه دو سال پیش نمایشی با ۱۰ میلیون تومان اجرا می‌شد درحالی‌که امروز به ۲۵ تا ۳۵ میلیون تومان هزینه نیاز دارد و چنین شرایط اقتصادی، انجام کار هنری ازجمله تئاتر را سخت کرده است. در این زمان جشنواره‌ها می‌توانند به تئاتر اصفهان رونق داده و برای هنرمندان این رشته کمک‌کننده باشند درحالی‌که با اعمال محدودیت‌های مختلف، دایره حضور هنرمندان تنگ‌تر شده است و حالا باید پرسید که در یک سال چند تئاتر اجرای عموم داشته که تنها همان‌ها امکان حضور در جشنواره را داشته باشند؟
دهقان ادامه داد: امروز استفاده از بسیاری کلمات در تئاتر ممنوع است و چنین محدودیت‌هایی مشکلات زیادی برای هنرمندان تئاتر ایجاد کرده است، در حالی است که پیش‌ازاین حساسیت‌ها به این میزان نبود و فضای کارِ بیشتری وجود داشت. در متن آیین‌نامه شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز به‌جز چند خط قرمز مهم و کلی که همه خود را ملزم به رعایت آن میدانستند محدودیت دیگری نبود. اما این اتفاق باعث کاهش کیفیت آثار شده و هنرمندان را نسبت به تئاتر بی‌میل کرده است، به‌طوری‌که بسیاری از هنرمندان کارهای دیگری به‌جز تخصص خود انجام می‌دهند و کارهایی مثل اسنپ، فروشندگی که آن‌ها را از نمایش و مطالعه برای آن دور کرده است.
او تأکید کرد: رسالت هنر و به‌ویژه نمایش، آرام کردن مخاطب و بیان دغدغه‌ها و مسائل او با زبان لطیف هنر است. اگر مردم ما عادت به هنر داشته باشند کمتر شاهد ناآرامی‌های اجتماعی نیز خواهیم بود؛ بنابراین باید به انجام کارها و آثار مرتبط با اوضاع جامعه بیشتر توجه شود تا هم مردم و هم مسئولین چنین آثاری را ببینند.
اظهارنظر درباره داوری اشتباه است/ ضرورت مرتفع‌شدن نقاظ ضعف
پویان عطایی، کارگردان نمایش «میشو سوزوکی» یکی دیگر از کارگردانان حاضر در سی و چهارمین جشنواره تئاتر استان اصفهان نیز با بیان اینکه قضاوت درباره داوری در جشنواره را باید به اختتامیه موکول کرد، گفت: در حال حاضر اظهارنظر درباره داوری را اشتباه می‌دانم و اعتقاد دارم که داوری‌ها را باید بعد از پایان جشنواره بررسی کرد.
او افزود: در ابتدا قرار بود یک داور از مرکز به‌عنوان ناظر در ترکیب جشنواره حاضر باشد، اما با توجه به اعتمادی که وجود داشت اداره کل هنرهای نمایشی یک عضو از اصفهان را برای این مسئولیت انتخاب کرد و در حال حاضر هیئت داوران این دوره از جشنواره شامل پیشکسوتان تئاتر استان هستند و معتقدم که قضاوت‌های زودهنگام به افراد و جامعه هنری ضربه می‌زند.
عطایی ادامه داد: این جشنواره یکی از باسابقه‌ترین جشنواره‌های استان در حوزه نمایش است و ویترین نمایش اصفهان محسوب می‌شود، ویترینی که افراد خوبی را به تئاتر کشور معرفی کرده و با استقبال هنرمندان مواجه بوده است؛ البته در سال‌های اخیر در حوزه هزینه و پرداخت به گروه‌ها کم‌کاری شده که آن‌هم می‌تواند با برنامه‌ریزیِ درست نسبت به زمان، شیوه و زمان‌بندی دقیق حل شود. هر جشنواره نقاط ضعف و کاستی‌هایی دارد که در صورت تکرار مداوم باید برای آن فکر اساسی کرد.
این کارگردان افزود: موضوع دیگر این است که ابتدا مطرح شد جشنواره به‌صورت غیرحضوری برگزار می‌شود و بعد تصمیم به برگزاریِ حضوری جشنواره گرفته شد، درحالی‌که در تصمیم‌ها باید گروه‌های نمایش نیز در نظر گرفته شود که این موضوع نیاز به برنامه‌ریزی، تمرین و زمان دارند. ضمن اینکه مسائل اخیر اجتماعی نیز جشنواره امسال را تحت تأثیر قرار داد اما بااین‌وجود سی و چهارمین دوره از جشنواره تئاتر استان اصفهان برگزار شد و امیدواریم اتفاقات خوبی را برای تئاتر استان رقم بزند.
به گزارش ایسنا، قطعاً جشنواره‌های تئاتر استانی در رونق فضای نمایش در میان جامعه و از سوی دیگر، معرفی آثار به جشنواره فجر نقش موثری دارند، این در حالی است که سومین روز از سی و چهارمین جشنواره تئاتر استان اصفهان در جریان است اما شهر خالی از هرگونه نشانه‌ای در این خصوص است؛ از سوی دیگر به‌نظر می‌رسد نگاه کشوری به جشنواره‌های تئاتر استانی که پیش از این و با انتخاب داورانی از سوی اداره کل هنرهای نمایشی همراه می‌شد در افزایش سطح کیفی جشنواره و آثار ارائه‌شده به آن کمک‌کننده بود. حال باید دید که نگاه صرفاً استانیِ هیئت داوران به سی و چهارمین جشنواره تئاتر استان اصفهان در روند برگزاری این جشنواره و تولیدات آینده‌ی آثار نمایشی چه تأثیری خواهدداشت.
