مهارت‌هایی که برای انتقاد کردن باید بدانیم
علی حسین نصیری در خصوص اهمیت نقد و نقدپذیری در جامعه متمدن، اظهار کرد: نقد کردن از نظر لغوی به معنی سالم‌سازی، جدا کردن صحیح از غلط، سره از ناسره و جدا کردن حق از باطل است، در گذشته کلمه نقد در کشاورزی نیز کاربرد داشت، برای پالایش دانه‌های گندم از کلمه انتقاد استفاده می‌کردند.
این جامعه‌شناس با تاکید بر اینکه انتقاد از دیرباز در جوامع مختلف وجود داشته است، گفت: در دین مبین اسلام نیز به آن تاکید ویژه شده است، امر به معروف و نهی از منکر نیز در جامعه برای نقد کاربرد دارد و می‌تواند در ساختن یک جامعه سالم بسیار مفید باشد.
وی با بیان اینکه در جوامع متمدن و مدرن امروزی نیز بر بهبود فضای نقد و انتقاد حرکت‌های بزرگی صورت گرفته است، توضیح داد: اگر در یک جامعه فضای نقد وجود نداشته باشد، جامعه به سمت دیکتاتوری پیش می‌رود و اگر این مسئله ادامه پیدا کند و فضای نقد بسته شود، آن جامعه خواه یا ناخواه به سمت تغییر و اصلاح حرکت می‌کند.
نصیری در ادامه با اشاره به اینکه جوامع متمدن برای پیشگیری از تحولات اجتماعی معمولا فضای نقد را گسترش می‌دهند، خاطرنشان کرد: نقد رابطه توده جامعه با طبقه نخبگان و حاکمیت است و اگر فضای انتقاد از بین برود، همانند این است که نخ تسبیح پاره شده و وصل کردن این طبقه توده جامعه به حاکمیت کار دشواری خواهد بود.
این جامعه‌شناس ادامه داد: احزاب، نخبگان رسانه‌ها، آموزش و پرورش، مراکز علمی و فضای مجازی در جوامع متمدن نقش موثری در تقویت فضای انتقاد دارند، انتقاد به بهبود وضعیت جامعه کمک بزرگی می‌کند و این مسئله بر کسی پوشیده نیست.
وی در خصوص ویژگی‌های منقد و انتقادشونده، توضیح داد: منتقد باید به دور از حب و بغض انتقاد کند، منتقد باید دارای شرایطی باشد تا نقد او تاثیرگذار باشد، یعنی نقد نقدکننده در راستای تضعیف، عیب‌جویی و تخریب فرد نقدشونده نباشد، دوم اینکه نباید زشتی‌ها را در نقد بزرگنمایی کنیم، یکی از شرایط اصلی نقدکننده این است که فرد شناخت کافی از کم و کیف کار داشته باشد، برای مثال وقتی در خصوص سیستم بهداشت و درمان نقد می‌کنیم باید شناخت کافی از تمامی شرایط مراکز درمانی و سختی کار داشته باشد.
نصیری با بیان اینکه در تصمیم‌گیری‌ها در حوزه مختلف فرد به تنهایی دخیل نیست، گفت: این مسئله باید در نقدها مورد توجه قرار بگیرد، همچنین انتقاد شونده باید بداند که نقد به بهبود عملکرد دستگاه اجرایی کمک می‌کند، انتقادشونده نباید شخصیت خودرایی داشته باشد، این ویژگی موجب می‌شود تا فرد نقد را نپذیرد.
این جامعه‌شناس تاکید کرد: نقدپذیری در آیات و روایات متعدد در دین اسلام مورد تاکید قرار گرفته، هدف نقد اصلاح‌گری در جامعه است و اگر نقدی در راستای برهم زدن آرامش و نظم جامعه باشد، قطعا تاثیرگذار نخواهد بود، نقد سالم باید در راستای حفظ حرمت افراد باشد.
وی با بیان اینکه جبهه‌گیری در برابر نقد به عوامل متعدد بستگی دارد، یادآور شد: معمولا نوع تربیت در خانواده‌ها عامرانه است، یعنی والدین و معلمان نمی‌توانند نقدپذیر باشد و حرف فرزند و دانش‌آموز را نادیده می‌گیرند و این مسئله آسیب‌زننده است.
نصیری افزود: وقتی نقد کارایی خود را در جامعه از دست بدهد، جامعه در مقابل آن نیز واکنش نشان می‌دهد و نه تنها نقد به بهبود کمک نکرده، بلکه آسیب‌هایی را نیز در پی داشته است.
این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه عموما افراد تمایل دارند در حوزه‌های مختلف بدون شناخت اظهار نظر کنند، خاطرنشان کرد: فرد منتقد باید دانش کافی در موضوع مورد نظر داشته باشد، منتقد اگر شناخت کافی در حوزه مورد نقد نداشته باشد، باعث وخیم‌تر شدن اوضاع می‌شود، ساختار جامعه ایران در طول تاریخ به‌گونه‌‍ای بوده که فضای نقد کمرنگ بوده است و مردم به این مسئله عادت کرده‌اند و تمامی مسئولیت‌ها را بر دوش مسئول می‌اندازند و فقط خود را به غر زدن عادت داده‌اند و این مسئله به اصلاح جامعه کمک نمی‌کند.
