اثر باد بیشتر از مسئولان است!

برای شما هم این سوال ایجاد شده است که چرا برخلاف سال‌های پیشــین، آسمان و هوای ایران این روز‌ها آلوده است و هر کجا که می‌روی از آلودگی رهایی نداری و حتی تعطیلی‌ها نیز به مدد هوای پاک نمی‌آیند و اتفاق مثمرثمری رخ نمی‌دهد؟ چه اتفاقی در پنهان رخ داده که هر روز هوا آلوده‌تر از دیروز می‌شود و همه در یک مرگ دســته‌جمعی شرکت کرده‌ایم؟ چه کســانی پشت این روز‌های آلودگی ایستاده‌اند؟ آیا با بنزین آلوده و پخش آن در کشور روبه‌رو هستیم؟ آیا با گازوئیل‌ها آلوده روبه‌رو هستیم؟ آیا فقط مازوت‌سوزی است یا اینکه واقعاً ماجرایی درپس این آلودگی مرگبار خوابیده است که هیچ مسئولی درصدد برطرف کردن آن برنمی‌آید؟ آیا نکته‌ای پنهان از ملت وجود دارد که نباید دانست؟ ما فقط می‌دانیم که کمیته‌ای تشکیل شده که قرار است هردروز مدارس را تعطیل کند و نه بیشتر. آن‌ها نیز یا می‌دانند و نمی‌گویند یا نمی‌دانند و بر تعطیلی هر روزه و چنددروزه اصرار می‌کنند. نماینده‌ای به طنز گفته بود ما برای همه‌ی جهان نسخه می‌پیچیم در کار خود مانده‌ایم. این سخن کنایه‌آمیز شاید در خصوص آلودگی‌های این روز‌های اغلب شهر‌های ایران مصداقی داشته باشد که این چه معضل حل نشدنی‌ای است؟

اثر باد بیشتر از اثر مسئولین است!

آلودگی دارد همه را از پا درمی‌آورد، این را هم شاخص کیفیت هوا می‌گوید و هم کارشناسان و با همین دست‌فرمانی که مسئولان دارند، راه فراری از تماشای غم‌انگیز مرگ ۴۵ هزار ایرانی که در سال با هوای آلوده جان می‌دهند، نیســت. این را گفته‌های رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوا تایید می‌کند، به گزارش ایسنا محمدصادق حسنوند گفته اسـت: اثر باد خیلی بیشتر از اقدامات مسئولان در کاهش آلودگی هوا بوده است. همین یک جمله برای پیش‌بینی وضعیت هوا حداقل تا پایان زمستان امسال کافی است؛ بنابراین از پیش معلوم است که با گفتن درباره عوامل آلودگی هوا باید بر این نکته‌هم تاکید کرد که مسئولان راهکاری برای گریز از این هوای آلوده که حالا نه فقط تهران که بسیاری کلانشهر‌ها و حتی شهر‌های کوچک را هم اسیر خود کرده است، ندارند.

دیروز وضعیت آلودگی هوای چهار کلانشهر در محدوده ناسالم برای همه گروه‌ها بود و همچنین گفته شــد در تهران و سه کلانشهر دیگر تا پنجشنبه وضع به همین منوال است و هوایی که از دوشنبه پیش آلوده شده تا آخر هفته هم آلوده خواهد ماند.

پای بنزین آلوده در میان است؟

چند روزی است که ماجرای بنزین و گازوئیل‌های آلوده هم به مســاله مازوت اضافه شده اسـت. با این حال، روزنامه‌سازندگی چندی پیش گزارشی درباره بنزین‌های آلوده نوشــته بود با این حال شرکت پخش و پالایش شرکت نفت درپاسخی به سازندگی موضوع بنزین‌های بی‌کیفیت را رد کرده بود.

جعفر تشکری‌هاشمی، عضو شورای شهر تهران دیروز با بیان اینکه رئیس سازمان محیط زیست اعلام کرد که تنها ۳۸ درصد بنزین ما استاندارد است، گفت:ما مسیر را غلط طراحی کردیم. چراکه حالا به دنبال معاینه فنی موتورخانه‌ها هستیم و اساساً این چقدر در آلودگی هوا سهم دارد؟ در حالی که تاثیر موتورســیکلت، خودرو و سوخت بی‌کیفیت به‌مراتب بیشتر است.

وی با بیان اینکه سوخت‌های بی‌کیفیت آلودگی هوا را تشدید می‌کند و بحث نظارت را هم دست‌کم گرفتند، گفت: این اقدامات پیام مشخصی دارد که مردم همینه که هست، مُردید که مُردید.

بر همین اساس معصومه ابتکار، رئیس اسبق سازمان محیط زیست چند روز پیش درباره آلوده‌بودن سوخت خودرو‌ها به خبرآنلاین گفته بـود: در دولت یازدهم با همکاری که وزارت نفت، وضعیت گازوئیل اصلاح شد و ۵۰۰۰ پی‌پی‌ام یا همان ۵۰۰۰ قسمت در میلیون بود که این میـزان را به ۵۰ پی‌پی‌ام رساندیم، ولی الان مجدداً بالا رفته و گزارش‌هایی که امروز هم وجود دارد، بسیار ظاهراً نگران‌کننده است. به‌همین دلیل است که مساله بودجه و نوسازی فرآیند پالایشگاه‌ها و بهبود عملکرد‌ها مهم است.

براسـاس مصوبات دولت، ورود اتوبوس‌های دیزلی به شهر ممنوعیت وجوددارد؛ سوخت مصرفی این اتوبوس گازوئیل است و سـوزاندن گازوئیل، موجب آلودگی در سطوح گسترده و آزادسازی ذرات و آلاینده‌های دیگر می‌شود. با این حال و براساس آمار‌های سال گذشته، هر شب حدود ۱۰هزار کامیون وارد شهر تهران می‌شود. در این میان هم گفته می‌شود گازوئیلی که برای خارج از شهر تهران استفاده می‌شود، معمولاً از استاندارد‌های لازم برخوردار نیست. با استناد بر داده‌های منبع تخصصی IQAir درخصوص پایش کیفیت هوای تهران صرف‌نظر از دلایل ژئوپلیتیکی دخیل در این موضوع، تحریم‌های بین‌المللی شــرایطی را به وجود آورده که پالایشگاه‌های ایران را به استفاده از سوخت‌هایی باکیفیت پایینتر از حدنصابِ بین‌المللی وا داشته است.

حسین شهیدی، مدیرعامل سابق شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، نیز پیشتر در همین‌باره و در گفتگو با خبرآنلاین گفته بود: مسئولان می‌گویند در تهران از سوخت مازوت استفاده نمی‌شود، اما اثرات منفی گازوئیلی که استفاده می‌کنند، کمتر از مازوت نیست. گازوئیلی که در حال حاضر برای خارج از شهر تهران استفاده می‌شود معمولاً استاندارد‌های لازم را ندارد.

مازوت در صدر متهمان

مازوت، البته یکی از مهمترین متهمان عوامل آلودگی سراسری در کشور است. چندی پیش گل علیزاده، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست به مازوت‌سوزی ۱۴ نیروگاه بخاری کشور از ۱۶ نیروگاه اشاره کرده بود.

در این میان دولت از مدیریت بحران می‌گوید و هرروز بخشی از شهر‌های کشور به دلیل آلودگی هوا تعطیل می‌شوند و دانش‌آموزان در خانه می‌مانند. با این حال یکی از کارشناسان محیط زیست معتقد است که دولت‌ها مسـئول آلودگی هــوا هستند و اقداماتی که برای کنتــرل آن انجام می‌دهند نه برای رفع ریشه‌ای هوای ناپاک، بلکه حتی مقطعی هم‌هوا را پاک نخواهند کرد. حســین آخانی، کارشناس محیط زیست و عضو هیات‌علمی دانشگاه دانشکده زیست‌شناسی دانشگاه تهران درباره تاثیر مازوت بر آلودگی هوا به سازندگی می‌گوید: در کشور ما تا زمانی که پژوهش دقیق علمی درباره منابع آلودگی وجود نداشته باشد نمی‌توانیم درباره منابع آلوده‌کننده هوا صحبت کرد. زیرا باید درباره این موضوع پژوهش شود و اظهارنظر دقیق کار سختی است؛ منتها براساس اطلاعات ناقصی که منتشر شده می‌توانیم بگوییم حدود ۷۰درصد آلودگی تهران از وسایل آلوده متحرک است و طبیعی است که در زمان‌های مختلف درصد‌ها تغییر کند که یکی از آن‌ها مازوت و گازوئیل است. آخانی ادامه می‌دهد: قبل از اینکه بخواهیم حدس و گمان بزنیم که عوامل آلوده کننده هوا چه مواردی هستند باید به این نکته توجه کرد که مازوت در واقع محصول بنزین است. در ایران وزارت نفت سال ۱۳۹۸ اعلام کرده که چیزی حدود ۶۰ میلیون لیتر در روز توسط پالایشگاه‌هایی که بنزین تولید می‌کنند، مازوت تولید می‌شود و طبیعی است که میزان تولید مازوت در این سال‌ها افزایش پیدا کرده است.

این کارشناس محیط زیست می‌گوید: در واقع، هرچه قدر بنزین بیشتری تولید و مصرف شود برابر است با افزایش تولید مازوت و وقتی جایی برای فروش مازوت نباشــد، کارخانه‌ها از آن استفاده می‌کنند؛ بنابراین اگر می‌خواهیم راه درستی‌برای کنترل آلودگی داشته باشیم باید تعداد خودرو‌ها کاهش پیدا کند و این در حالی است که دولت‌ها نمی‌توانند ایران‌خودرو و ســایپا را تعطیل کنند، زیرا در آن ذینفع هستند.

فرسودگی حمل‌ونقل عمومی

گسترش حمل‌ونقل عمومی می‌تواند به‌کاهش استفاده از خودرو و موتورسیکلت‌ها منجر شود، همین موضوع می‌تواند در کاهش آلودگی هوا موثر باشد. این مساله جز وظایف شهرداری‌ها است، اما به‌رغم وعده‌های فراوانی که درباره افزایش تعداد اتوبوس‌های تندرو و خطوط مترو، تعداد واگن‌های قطار شهری داده می‌شود هنوز اتفاق امیدوارکننده‌ای در این زمینه نیفتاده است.

علیرضـا زاکانی همین چند ماه پیش دربــاره راه‌اندازی تراموا در تهران گفته‌بود، اما با وجودگذشت چهار ماه از این اظهارات تاکنون اتفاقی در این مورد نیفتاده است. البته در این زمینه وعده‌ها کم نیستند و قرار بود حتی اتوبوس‌های دســت‌دوم از اروپا وارد کشــور شوند و بخشی از بار ترافیکی شهر تهران را کاهش دهند، اما به نظر می‌رسد که این وعده هم در حد شعار باقیمانده است. در این میان هفته پیش علیرضا زاکانی، شهردار تهران گفت: در حمل‌ونقل عمومی تهران، ون‌ها حدوداً ۱۰۰ درصد و تاکسی‌ها بیش از ۶۰ درصد فرسـوده‌اند و در اتوبوس هم با ضریب بالایی فرسودگی داریم که نیاز به نوسازی بازسازی را به امری جدی بدل می‌کند.

نتیجه فرسودگی خودرو‌های کهنه‌هم آلایندگی بالاست. اما این موضوع فقط مختص تهران نیست و ناوگان حمل‌ونقل عمومی کشور در همه شهر‌ها با فرســودگی همراه است. البته چند سالی می‌شــود که دولت‌های مختلف قول داده‌اند به شــهرداری‌ها برای خرید و نوسـازی حمل‌ونقل عمومی کمک کنند که این موضوع همچنان اتفاق نیفتاده است.

در این میان هم دیروز ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران گفت: براســاس برآورد‌ها حدود ۶۰ درصد عامل آلودگی هوا وسایل نقلیه متحرک هستند.

تعطیلی‌های بی‌فایده

اما از آن‌سو، با اینکه آلودگی هوا متهمان مهمی دارد، اما این مردم هستند که باید هزینه‌های آن را بپردازند. از یک‌سو مدارس پشت سر هم تعطیل شوند و از دیگر سو هوای به‌شدت آلوده‌ای را تنفس کنند دریغ از اینکه کسی به فکر آن‌ها باشد. مدارس تعطیل می‌شود، اما هوا صاف نمی‌شود. ترافیک کمتر می‌شود، اما هوا سالم نمی‌شود. نه‌فقط سالمندان، بلکه بسیاری از مردم از خانه‌ها بیرون نمی‌آیند، اما باز هوا صاف نمی‌شود. به نظر می‌رسد باید جای دیگری را تعطیل کرد. باید کسان دیگری را احضار کرد و با شدت بیشتری با آن‌ها که جان مردم را می‌گیرند برخورد کرد. چرا از هر ۱۶ کارخانه‌ی تولیدی ما ۱۴ کارخانه مازوت می‌سوزانند، اما هیچ کس به آن‌ها ایراد نمی‌گیرد؟ چرا بنزین بی‌کیفیت عرضه می‌شود؟ چرا باید گازوئیل بی‌کیفیت عرضه شود؟ متهمان این موضوعات چه کسانی هستند؟