اما و اگر‌های قوانین برای داشتن هوای پاک
تنفس هوای پاک نه تنها در تهران بلکه در بسیاری از کلانشهر‌های کشور به آرزوی شهروندان تبدیل شده است؛ آرزویی که شرط اصلی برآورده شدن آن توجه به اجرایی شدن قوانین مربوطه است این در حالیست که برخی مسوولان در پی برودت هوا از سویی و افزایش تعداد روز‌های آلوده از سوی دیگر به منظور جلوگیری از تداوم تعطیلات مدارس از تغییر شاخص‌های آلودگی هوا صحبت می‌کنند، به‌طوری‌که ۳ بهمن‌ماه یوسف نوری - وزیر آموزش و پرورش - از تعلیق ملاک شاخص‌های کیفیت هوا در تعطیلی مدارس خبر داد و گفت: اگر شاخص‌های جهانی کیفیت هوا را ببینید، در کشور‌های دیگر شاخص کمتر از ۳۰۰ باشد، تعطیل نمی‌کنند، اما شاخص برای تعطیلی مدارس را برای ما روی ۱۵۰ بستند و تعطیلی‌ها طوری بود که شبیه دوره کرونا شدیم؛ درحالی که شاخص‌های آلایندگی ما زیر ۲۰۰ هستند.
پس از صحبت‌های نوری و در حالی که منتظر واکنش سازمان محیط زیست به تغییر شاخص‌های کیفیت هوا برای جلوگیری از تعطیلی مدارس بودیم، احمد وحیدی - وزیر کشور - اعلام کرد: سازمانی که طرح تغییر شاخص‌ها را ارایه داده سازمان حفاظت محیط زیست است. سازمان محیط زیست هرچند با چند روز تاخیر صحبت‌های وحیدی را رد کرد. علی سلاجقه - رییس سازمان حفاظت محیط زیست- گفت: طرح «تغییر استاندارد‌های شاخص آلودگی هوا» پیشنهاد محیط زیست نیست.
تدوین شاخص‌های مربوط به آلودگی هوا به سال ۷۴ برمی‌گردد. در این سال شاخص‌های آلودگی هوا و دستورالعمل‌های مرتبط با آن توسط هیئت وزیران تصویب شد. در ماده ۷ قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا به دستورالعمل اجرایی وضعیت اضطراری آلودگی هوا به علت کیفیت خاص جوی و پایداری هوا پرداخته شده است. در این دستورالعمل شرایط آلودگی هوا و تشکیل کارگروه شرایط ویژه آلودگی هوا مورد توجه قرار گرفته است علاوه بر آن شاخص‌های آلودگی هوا طبق نظر وزارت بهداشت مشخص شده است. بر این اساس وضعیت هشدار بین ۱۰۱ تا ۲۰۰، وضعیت اضطرار در وضعیت ۲۰۱ تا ۳۰۰ و وضعیت بحران بیش از ۳۰۱ تعیین شده است.
در ادامه این دستورالعمل اجرایی، وضعیت اضطراری آلودگی هوا به علت کیفیت خاص جوی و پایداری هوا، چگونگی تشخیص و اطلاع‌رسانی و اقدامات اجرایی در هر یک از این سه وضعیت با توضیحات بسیار پرداخته شده است.
در این دستورالعمل یکی از نهاد‌هایی که دارای مسئولیت در شرایط آلودگی هوا است سازمان حفاظت محیط زیست است که از نظارت ویژه اقدامات تشدیدی بر عملکرد منابع آلاینده مستقر در محدوده پیرامون شهر تا هماهنگی برای تعطیلی موقت واحد‌های صنعتی، کارخانه‌ها و مراکز موثر در تشدید آلودگی هوا به تشخیص این سازمان را برعهده دارد.
بیشتر بخوانید: زخم کاری «تغییر استاندارد‌های شاخص آلودگی هوا» بر پیکر آدم و هوا
یکی دیگر از قوانین مربوط به آلودگی هوا، قانون هوای پاک است که از سال ۹۶ جایگزین قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا شد. بر اساس ۳۴ ماده خود دستگاه‌های مختلف اجرایی در کشور ازجمله وزارت کشور، وزارت نفت، وزارت نیرو، نیروی انتظامی، شهرداری، صدا و سیما و.. را مکلف کرده است که هر یک به تناسب وظایف خود، اقداماتی را برای کنترل آلودگی هوا در کشور اجرایی کنند.
آیین نامه اجرایی قانون هوای پاک در ۲۱ شهریورماه سال ۹۷ به تصویب هیئت وزیران رسید. در این آیین‌نامه به مواقع اضطرار آلودگی هوا، کارگروه‌های شرایط اضطرار آلودگی هوا و شاخص کیفیت هوا AQI پرداخته شده است و سازمان‌هایی مانند هواشناسی، حفاظت محیط زیست، پلیس راهنمایی و رانندگی، اداره کل بحران و ... دارای وظایفی هستند. در این آیین‌نامه به مواردی مانند به اعمال محدودیت‌ها و صدور مجوز‌ها نیز پرداخته است البته طی این سال‌ها برخی از مفاد این آیین نامه مانند سن فرسودگی خودرو‌ها مورد تجدید نظر قرا گرفته است.
در سال ۱۴۰۰ براساس آیین‌نامه اجرایی ماده ۸ قانون هوای پاک که با رویکرد حفظ حق مالکیت افراد درخصوص وسیله نقلیه و افزایش نظارت بر انجام معاینه فنی به جای تعیین مطلق سن به عنوان معیار فرسودگی خودرو با توجه به کاهش ایمنی و آلایندگی انواع وسایل نقلیه با گذشت زمان در اثر استهلاک و پوسیدگی اجزا و بدنه، شاخص سن مرز فرسودگی بجای سن فرسودگی تعیین شد و خودرو‌های مشمول ملزم به افزایش دفعات سالانه معاینه فنی و افزایش هزینه‌های تردد هستند.
باتوجه به مخالفت‌های صورت گرفته با طرح تغییر استاندار‌های شاخص آلودگی هوا برای جلوگیری از تعطیلی مدارس، بهتر است در این طرح بازنگری شود چراکه باز بودن مدارس در شرایط آلودگی علاوه بر آنکه می‌تواند موجب آسیب رسیدن به سلامت دانش آموزان شود، ممکن است موجب تشدید آلودگی هوا شود.
