عدم‌النفع ۶۰۰ میلیون دلاری ایران از کشتی‌سازی در منطقه
احسان موحدیان درباره امکان ساخت نفتکش برای کشور‌های همسایه اظهار داشت: بعد از آغاز جنگ روسیه و اوکراین شاهد برخی تحولات ژئوپلیتیک در منطقه قفقاز و آسیای میانه هستیم که بی‌توجهی به آن‌ها باعث می‌شود. ایران هم منافع اقتصادی و هم در حوزه‌های سیاسی، امنیتی و اطلاعاتی و روابط با کشور‌های دیگر مزیت‌های رقابتی را از دست بدهد، با آغاز این جنگ مسیر‌های تجاری چین و کشور‌های آسیای میانه از طریق روسیه به اروپا بسته شد بنابراین کشور‌های آسیای میانه و چین برای تجارت با کشور‌های اروپایی باید از راه‌های دیگری استفاده کنند، یکی از مسیر‌ها می‌تواند از ایران عبور کند و از جمهوری آذربایجان و ترکیه به اروپا برسد، اما، چون مسیر‌های ریلی ما از شرق به غرب کشور تکمیل نیست و ریل‌ها قدیمی و ظرفیت حمل بارشان محدود است، بخصوص در مسیر‌های کوهستانی تونل‌ها و زیرساخت‌ها توان حمل بار را ندارند، مثلا مسیر رشت به آستارا تکمیل نیست و از آن سو در استان اردبیل مسیر ریلی کامل‌شده نداریم، از این سو ریل مرز اینچه برون تا گنبدکاووس به مسیر‌ها وصل نمی‌شود، در واقع مسیری برای انتقال کالا از آسیای میانه و چین به اروپا نداریم. اما مسیر جایگزینی که برای حمل کالا و انرژی وجود دارد مسیری است که به بنادر ترکمنستان و یا قزاقستان برسد و از آنجا با شناور، فله‌بر و نفتکش؛ بار، کالا و انرژی را به بندر باکو، گرجستان، ترکیه و اروپا برساند.
وی افزود: در شرایط جدیدی که پیش آمده نیاز به سفارش شناور و نفتکش در کشور‌های همسایه افزایش پیدا کرده، اما ما غفلت کردیم و در بازار‌های این کشور‌ها حضور پیدا نکردیم، در حالی که اکنون باید شرکت‌هایی که در ایران کشتی‌سازی می‌کنند، دفاتری را در این کشور‌ها ثبت و بازاریابی کنند و افراد ذی‌نفوذ را شناسایی و لابی و قرارداد‌هایی را امضا کنند.
معاون دپارتمان مطالعات کریدور‌ها و سیاست‌پژوهی راه اندیشکده جهان معاصر گفت: اکنون کشور‌هایی که همسایه دریای کاسپین هم نیستند از این فرصت استفاده کردند و در بازار‌های جدید حضور پیدا کردند، در چند ماه گذشته قزاقستان قرارداد‌هایی با شرکت‌های اماراتی برای ساخت شناور در آب‌های کم‌عمق امضا کرد چند روز قبل ترکمنستان قرارداد‌هایی برای ساخت کشتی و انواع شناور امضا کرد و از طرفی برای توسعه بنادر و ایجاد زیرساخت تعمیر و ساخت کشتی هم هر دو کشور در حال برنامه‌ریزی هستند، اگر این اتفاق بیفتد و تلاش نکنیم بخشی از بازار این کشور‌ها را بدست بیارویم. درواقع یک بازاری که حداقل ۶۰۰ میلیون دلار ارزش دارد را از دست می‌دهیم و، چون کشتی‌های تجاری متعددی ساخته خواهد شد کشور‌هایی مثل ترکمنستان و قزاقستان برای حفظ امنیت و کنترل سفارش ساخت کشتی نظامی هم بدهند و درواقع دریای کاسپین تبدیل به یک دریای نظامی و امنیتی خواهد شد که این موضوع تبعاتی برای امنیت ملی ایران خواهد داشت، بخصوص اینکه کشور‌های کره‌جنوبی و امارات که با ترکمنستان و قزاقستان همکاری می‌کنند، پیوند‌های نزدیکی با امریکا و رژیم صهیونسیتی دارند. تداوم این وضع حتی می‌تواند به جمع‌آوری اطلاعات از منطقه و آسیب دیدن امنیت ایران منجر شود. حتی ممکن است این کشور‌ها بر روی کشتی‌هایی که برای قزاقستان و ترکمنستان می‌سازند تجهیزاتی نصب کنند که قابلیت شنود و جمع‌آوری اطلاعات داشته باشد.
وی تاکید کرد: رژیم صهیونیستی در جمهوری آذربایجان نفوذ دارد و اخیرا اذعان کرده در مرز‌های این کشور و ایران نیرو‌ها و تاسیسات برای شنود مستقر کند این رویه در بندر باکو هم وجود دارد، تجهیزاتی را نصب کردند، کشتی‌های غیرنظامی هم تلاش می‌کنند برای جاسوسی از ایران مجهز شوند؛ بنابراین در صورت بی‌توجهی ما برای حضور در بازار‌های ترکمنستان و قزاقستان خطر به این کشور‌ها هم سرایت می‌کند، نکته دیگر در بحث اقتصادی این است که وقتی با ساخت شناور، کشتی و نفتکش توسط کشور‌هایی مثل کره جنوبی و قزاقستان مسیر کریدوری از چین به آسیای میانه، دریای خزر و سپس باکو ترکیه تثبیت شود، تلاش برای تغییر مسیر و جلب مشتری جهت عبور کالا و انرژی از مسیر ایران کار دشواری خواهد شد. درواقع اگر این اتفاق بیفتد و سهمی از این بازار نداشته باشیم و همچنین مسیر‌های کریدوری خودمان را از مسیر‌های ریلی و تجهیز بنادر تکمیل نکنیم، ایران از کردیدور‌های مهم انتقال کالا و انرژی حذف خواهد شد و این حذف شدن ضرر‌های اقتصادی دارد و کشور از میلیارد‌ها دلار درآمد سالانه محروم می‌شود و از طرف دیگر ایران به یک کشور کم‌اهمیت تبدیل می‌شود که هیچ بندر و مسیر ریلی مهمی ندارد.
موحدیان خاطرنشان کرد: به خطر انداختن امنیت و ایجاد درگیری نظامی برای کشوری که در معادلات بین‌المللی اقتصادی، امنیتی و سیاسی جای مهمی نداشته باشد، کم‌هزینه خواهد بود و می‌توان اتحاد‌های جدی علیه این کشور تشکیل داد، این مسئله‌ای است که ما باید به آن توجه کنیم و اجازه ندهیم این مسیر‌های کریدروی بدون حضور ایران شکل بگیرند.
وی گفت: ما شاهد هستیم کریدرو‌های مختلفی در کشور‌های همسایه ایران در حال شکل‌گیری است یک مسیر کریدوری از چین و از طریق آسیای میانه و دریای کاسپین به باکو، ترکیه، گرجستان و اروپا می‌رسد، کریدور لاجورد از افغانستان شروع می‌شود و به ترکمنستان، خزر، باکو و ترکیه می‌رسد، مسیر‌های کریدوری از چین و ازبکستان و قزاقستان علیرغم ناامنی افغانستان؛ در مسیر افغانستان، پاکستان و دریای آزاد تعریف می‌شود، از سوی دیگر مسیر‌های کریدوری داریم که از جنوب ایران در حال طراحی هستند و از هند به سواحل امارات می‌رسند، بندر فاو قرار است با سرمایه‌گذاری چند ده میلیارد دلاری توسعه پیدا کند و بار را از مسیر ریلی عراق به ترکیه برساند، در حقیقت تکمیل این مسیر‌های کریدروی باعث حذف ایران از معادلات اقتصادی و امنیتی می‌شود، بنابراین همه کریدور‌ها ما را دور می‌زنند و این مسئله خطرناکی است که باید توجه شود.
معاون دپارتمان مطالعات کریدور‌ها و سیاست‌پژوهی راه اندیشکده جهان معاصر خاطرنشان کرد: هنوز دیر نشده یعنی ما باید تلاش کنیم بخشی از بازار ساخت و تعمیر کشتی کشور‌های آسیای میانه بخصوص قزاقستان و ترکمنستان را در دست بگیریم، می‌توانیم این کشور‌ها را با خودمان وابسته کنیم و باتوجه به همسایگی می‌توانیم با هزینه کمتر نسبت به کشور‌های غیرهمسایه؛ کشتی بسازیم، این دانش فنی در داخل کشور ما وجود دارد، اما باید تلاش برای بازاریابی را بیشتر کنیم تا این بازار از دست ایران خارج نشود و شرکت‌های رقیب که دولت‌هایشان پیوند‌هایی با دشمنان ما مثل اسرائیل و امریکا دارند؛ نتوانند جای پای خود را در آسیای میانه محکم کنند و ما را از نظر اقتصادی امنیتی و اطلاعاتی تهدید کنند، وقتی ما بازار ساخت این کشور‌ها را بدست بیارویم بعد‌ها برای تعمیر و نگهداری این کشتی‌ها هم کشور‌ها به ما نیاز خواهند داشت، بنابراین می‌توانیم حضور آن‌ها را در خزر مدیریت کنیم و از توسعه ناوگان نظامی جلوگیری و تحت‌نظر داشته باشیم و همچنین دغدغه امنیتی در خصوص نصب دستگاه شنود و تجهیزات را هم به حداقل برسانیم.
وی یادآور شد: امید است کشور رویکرد سنتی خود را در قبال کشور‌های آسیاسی میانه کنار بگذارد و به جای اینکه منتظر سفارش باشد، همچون کشور‌هایی مثل کره و امارات که در زمینه اقتصاد دریامحور فعال هستند، در این کشور‌ها حضور پیدا کند و برای ایجاد دفاتر نمایندگی و ارتباط مستقیم تلاش کند و برای ارتباط با این کشور‌ها رفتار انعطاف‌پذیر داشته باشد تا در این بازار‌ها حضور پیدا کند.
