وضعیت انرژ‌های تجدیدپذیر در جهان و ایران

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: قائم‌مقام وزیر نیرو گفت: «در سال 2007 بیش از هفتاد و یک میلیارد دلار در بخش افزایش ظرفیت‌ها، ساخت نیروگاه‌ها و تحقیق و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر نو در جهان سرمایه‌گذاری شده است».

به گزارش سرویس اقتصاد وصنعت آفتاب، مهندس چیت‌چیان در سمینار «توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، ضرورت نیل به توسعه پایدار» که توسط گروه مطالعات توسعه پایدار و محیط زیست در مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزار شد، اظهار داشت: «ظرفیت نیروگاه‌های باید و فتوولئائیک در جهان هر سال به ترتیب بیش از 25٪ و 60٪ افزایش می‌یابد. به همین جهت سرعت توسعه کاربرد این فناوری‌ها فقط با فناوری اطلاعات و مخابرات قابل مقایسه است».

وی با بیان ایکه در حداقل 66 کشور جهان، اهداف راهبردی در جهت توسعه انرژی‌های تجدید‌پذیر تدوین و سیاست‌گذاری‌های لازم برای سال‌های 2020-2010 انجام شده است،‌گفت: «در این ر استا کشورهای پیشرو اروپا در کمیسیونی در سال 2007 هدف تامین 20٪ از احتیاجات انرژی خود را از منابع انرژی‌های تجدید‌پذیر تا سال 2020 مقرر نموده‌اند».

چیت‌چیان ادامه داد: «هم‌اکنون سهم انرژ‌های تجدیدپذیر در تامین انرژی موردنیاز قاره اروپا در حدود 5/8 درصد است و این در حالی است که کشور در حال توسعه‌ای مانند هند از لحاظ ظرفیت نصب شده کل انرژ‌های تجدیدپذیر مقام پنجم و از نظر ظرفیت نیروگاه‌های بادی نصب شده مقام چهارم جهان را داراست. به طوری که کل ظرفیت متصل به شبکه نیروگاه‌های تجدیدپذیر حدود 12400 مگاوات و جمع ظرفیتهای خارج از شبکه حدود 230 مگاوات است».

قائم‌مقام وزیر نیرو اضافه کرد:‌«سهم کشور ما در این میان تاکنون کمتر از 100 مگاوات ظرفیت تولید و عمدتا توربین‌های بادی است و اگر نیروگاه‌های آبی متوسط و بزرگ را هم جزو منابع تجدیدپذیر محسوب کنیم، آنگاه این ظرفیت به 7700 مگاوات خواهد رسید».

وی با طرح این پرسش که ایران که مالک دومین منابع بزرگ گاز طبیعی دنیا و همچنین دومین و یا سومین منافع نفت دنیا است چه نیازی به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر دارد؟ افزود: «این سوال در محیط‌های مختلف علمی پاسخ‌های بایسته خود را می‌طلبد و آنچه که مناسب این جلسه می‌باشد به شرح ذیل است:

1- ارتقاء امنیت عرضه انرژی:

بدون تردید یکی از اصلی‌ترین مولفه‌های امنیت ملی تمام کشورها، دسترسی به انرژی موردنیاز است، به وجود آمدن هر اشکالی در سیستم عرضه انرژی، اختلال و آسیب‌های پردامنه‌ای را در تمام بخشهای اقتصادی و اجتماعی برجای خواهد گذاشت. به همین دلیل کشورهای تنوع‌بخش به منابع انرژی را جزو اصلی‌ترین راهبردها خود قرار می‌دهند تا از وابستگی به یک یا دو نوع انرژی به شدت احتراز کرده و آسیب‌پذیری خود را به حداقل ممکن کاهش دهند. دهها واقعه و نمونه چه در سطح ملی و چه در صحنه بین‌المللی این راهبرد را تایید می‌کنند.

زمستان سال 86 را از خاطر نبرده‌ایم، در کشوری که دارنده دومین منابع نفت و گاز طبیعی دنیاست به دلیل سرما نه فقط امکان تامین گاز طبیعی در چند استان از دست رفت، بلکه به دلیل بسته شدن راهها، محدودیت ناوگان حمل و نقل ریلی و جاده‌ای و یخبندان در جاده‌ها تحویل سوخت مایع هم محدود و یا غیرممکن شد. به علاوه چندین نیروگاه به دلیل قطع جریان سوخت فسیلی ناچار به توقف تولید برق شدند و فعالیت بسیاری از کارخانجات،‌ مدارس، ادارات و موسسات به ناچار متوقف شد.

در تابستان سال جاری نیز به دلائل گوناگون و از جمله خشکسالی، حدود 5000 مگاوات از ظرفیت نیروگاه‌های برقابی از حیز انتفاع خارج شد و کشور در گرم‌ترین فصل سال روزانه چندین ساعت خاموشی را تجربه کرد.

در صورتیکه کشور از ظرفیت مناسب نیروگاه‌های بادی و یابیوماس برخوردار بود، چه در شرایط خشکسالی و چه در سرمای شدید. از قابلیت اعتماد و تامین برق بیشتری بهره می‌گرفت.

تنوع‌بخشی به منابع انرژی نه فقط شامل منابع تجدیدپذیر انرژی که در برگیرنده ذغال‌سنگ و انرژی هسته‌ای هم خواهد بود.

برای توجه به اهمیت امر لازم است یادآوری کنم که هزینه عدم‌النفع خاموشی برق، یک صد برابر هزینه تولید آن است. به عبارت ساده‌تر، اگر یک کیلووات ساعت خاموشی داده شود، هشت دلار به اقتصاد ملی آسیب وارد خواهد کرد در حالیکه هزینه تامین آن 8 سنت می‌باشد.

2- تولید پراکنده و کاهش اتکا به شبکه‌های سراسری انتقال انرژی:

وجود شبکه سراسری برق و شبکه‌های گسترده گاز طبیعی و انتقال نفت از بزرگترین سرمایه‌های ملی کشور ما به کشور می‌رود و بخش عمده‌ای از توسعه اقتصادی ملی و رفاه اجتماعی ما مدیون وجود چنین شبکه‌هایی است. در عین حال شبکه‌های طولانی علیرغم تمام محاسنی که دارند، به طور جدی آسیب‌پذیر هستند. وقوع سیل،‌ زلزله، رانش زمین، بارش سنگین برف، طوفان، تهدیدات خصمانه و اشکالات فنی عناصری از فهرست طولانی عوامل تهدیدکننده شبکه‌ها به شمار می‌روند.

این تهدیدها مختص کشورهای ضعیف نیست و کشورهایی که از نظر امنیتی، اقتصادی و فن‌آوری جزو پیشروترین کشورها هستند در معرض آسیب‌دیدگی شبکه‌ها قرار دارند. وقوع خاموشیهای گسترده در آمریکا، اروپا و کشورهای همسایه از جمله ترکیه فقط شواهدی از این واقعیت هستند.

هرچه میزان اتکا به شبکه‌های طولانی افزایش یابد، ضریب امنیت کاهش خواهد یافت، به همین دلیل است که امروزه تولید پراکنده (Distributed Generation) جزو مهمترین راهبردهای صنعت برق کشورهای پیشرفته قرار گرفته است.

تولید پراکنده برق نه تنها از نظر اقتصادی هزینه بیشتری را در بر ندارد بلکه به دلیل کاهش اتلافات شبکه انتقال و توزیع، کاهش نیاز به ظرفیت ذخیره تولید و در صورت اتصال به شبکه،‌ به دلیل افزایش پایداری شبکه، هزینه تمام شده برق را به صورت قابل ملاحظه‌ای کاهش خواهد داد.

مولدهای پراکنده از تنوع بسیاری برخوردارند ولی بهترین نوع تولید پراکنده نیروگاههای بادی، آبی کوچک، زیست توده،‌ زمین گرمائی و خورشیدی هستند که نه فقط از نظر مکان تولید برق بلکه حتی از نظر منابع اولیه هم پراکنده‌اند و نیازمند استفاده از شبکه گاز و یا شبکه‌های انتقال نفت نیستند.

6- اشتغال‌زائی و توسعه نواحی دور افتاده:

آمارهای منتشر شده نشان می‌دهد توسعه نیروگاهای تجدیدپذیر در مقایسه با نیروگاههای سنتی، فرصتهای اشتغال بیشتری را ایجاد می‌کند. حتی تجربیات کشورهایی همچون آلمان که از سطح فن‌آوری بالاتری برخوردار هستند، این نظر را تایید می‌کند.

به علاوه با توجه به ماهیت پراکندگی منابع تجدیدشونده، در صورت احداث نیروگاههایی برای بهره‌گیری از این منابع‌، فن‌آوری‌های نوین به نقاط دورافتاده نیز نفوذ خواهد کرد و باعث خواهد شد سطح دانش و تکنولوژی در نقاط دورافتاده ارتقاء یابد.

7- حل معضل ضایعات شهری:

افزایش جمعیت و توسعه شهرها، مدیریت ضایعات شهری را به یکی از بزرگترین معظلات شهرها تبدیل کرده است. این مشکل در شهرهای شمالی کشور از شدت زیادی برخوردار است. استفاده از ضایعات شهری برای تولید برق و یا حرارات- که نوعی از نیروگاههای زیست توده محسوب می‌گردد- البته با توجه به استانداردهای زیست محیطی مربوطه، یکی از بهترین راه‌حلها برای مقابله با این مشکل به شمار می‌رود.

مواردی که شمرده شد بدون ادعای استقصای کامل، به روشنی این پاسخ را در بر دارد که ایران هرچند یکی از بزرگترین دارندگان ذخایر سوخت فسیلی است، لکن توسعه کاربرد منابع تجدیدپذیر انرژی به ویژه برای تولید برق یکی از ضروری‌ترین و مهمترین راهبردهای بخش انرژی است.

عمده‌ترین چالش پیش‌رو در توسعه کاربرد انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران، یارانه‌ای بودن تعرفه‌های برق و انواع سوختهای فسیلی است. نظام فعلی یارانه انرژی،‌ گمراه‌کننده‌ترین علامت را به مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان برق و سایر انواع انرژی می‌دهند که هم بیشتر مصرف کنند و هم به جای منابع تجدید شونده از منابع تمام شدنی استفاده کنند.

در مراتب بعدی چالشهایی همچون عدم برنامه جامع و مدون در خصوص کاربرد منابع تجدیدپذیر، فقدان زیرساختهای لازم و تجربه برای مشارکت بخش خصوصی و مقاومت سنتی عرضه‌کننده، انرژی در برابر تغییر را می‌توان نام برد.

خوشبختانه در ماه گذشته یکی از شجاعانه‌‌ترین و مناسبترین تصمیمات در جهت حمایت از کاربرد انرژی‌های نو در دولت اتخاذ گردید. بر اساس پیشنهاد وزارت نیرو این مصوبه قیمت خرید تضمینی هر کیلووات ساعت برق تولیدی از منابع تجدیدپذیر را در ساعات اوج و عادی بار 1300 ریال و در ساعات کم باری 900 ریال تعیین نموده است. این رقم حدود شش برابر متوسط قیمت فروش برق به مصرف‌کنندگان است.

به این ترتیب بزرگترین مشوق برای سرمایه‌گذاران بخش‌های غیر دولتی فراهم شده است.

در عین حال ضروری است راه کارها و اقدامات لازم در چهار حوزه استراتژیک
- ابزارهای مالی
- ابزارهای قانونی
- توسعه تکنولوژی
- و ارتقاء آگاهی،‌ ظرفیت‌سازی و آموزش

برای تحقق این هدف یعنی توسعه کاربرد منابع تجدیدپذیر انرژی تدوین شود و به اجرا گذاشته شود. وزارت نیرو در این مسیر اصلی‌ترین مسئولیت را به عهده دارد و قطعا در این مسیر نیازمند همکاری‌ سایر دستگاه‌های اجرایی و حضور مشارکت کارآفرینان است.