آفتابنیوز : 
خاتمی در جمع نمايندگان گروههاي اجتماعي ، انجمنها و نهادهاي مدني ، سياسي و علمي و اهل فرهنگ و هنر که برای بدرقه وی در مراسم سلام خاتمی در تالار بزرگ كشور حضور یافته بودند به بیان ویژگی های دو گرایش اسلامی پرداخت و گفت : به ياري خدا نفس اسلام متحجر به شماره افتاده است . پس از دوم خرداد آن اسلام خشونت گرا، بيپرواتر و خشونت بارتر از قبل به صحنه آمد و توسل به زور و ترور و مرگ را در دستور كار خود قرار داد اما به شدت اين اسلام در جامعه ما منزوي است .
رئیس جمهور حركت اصلاحي هشت ساله را در انزواي اين اسلام موثر خواند و اظهار داشت: هر فكري كه در حال نابودي است به زور متوسل ميشود و فكري كه به زور متوسل شد، نفس او به شماره افتاده است . از روزي كه انقلاب اسلامي پيروز شد، يك مبارزه سختي در گرفت براي اينكه كدام اسلام و بينش در اين نظام استيلا داشته باشد .
وي خاطرنشان كرد: آنچه فهميديم بنا بود در سايه اسلام و انقلاب ما از همه دستاوردهاي تمدن بشري استفاده كنيم و اسلام را چنان بفهميم و پياده كنيم كه در دنياي پيچيده امروز متهم به ناتواني در اداره زندگي بشر نشويم .
خاتمي تصريح كرد: بنا بود اسلامي داشته باشيم كه با تفكر، خلاقيت و زيبايي و مهرباني بيگانه نباشد و منشا امنيت ما باشد و نه سرچشمه تهديد ما . بنا بود در سايه اين اسلام خودباوري و اعتماد به نفس را تقويت كنيم و براساس آن كشور خود را بسازيم و اسلامي باشد كه زمان و مكان دو عنصر تعيين كننده در اجتهاد آن باشد و به مقتضيات زمان حرفها و راههاي نو نشان دهد.
وي اضافه كرد: بنا بود هر انديشهاي ولو متناقض با انديشه سياسي در اين نظام، در بيانش آزاد باشد مگر آنگاه كه منجر به عمل براندازي شود .
رييس جمهوري گفت: اما اين فقط اسلامي نبود كه وجود داشت حتي مخالفين هم بعد از انقلاب روي كار آمدند و خواستند بينش تاريك خود را به نام بينش اسلامي بر انقلاب تحمل كنند .
وي درباره اسلام دوم افزود: اين اسلام آزادي را در عين ولنگاري، دموكراسي را شرك و مخالف را برانداز ميدانست و براي برخورد با برانداز هر عملي را مجاز ميدانست و تحمل و مدارا را ضد دين ميدانست و با تحريم متدينان و تئوريزه كردن خشونت حتي جوانان مومن را به نابود كردن رقيب خود دعوت ميكرد .
خاتمي با بيان اينكه اين دو اسلام بوده و هست، گفت: حضرت امام (ره) در دوسال آخر عمرش شديدترين حملات را بهتفكر ارتجاعي و تحجر اسلامي انجام داد.
وي اظهار داشت، يك نوع اسلام را حضرت امام در آخر عمرش بيان كرد و نوع ديگر آن نمونه بارزش در طالبان و القاعده بود.
رييس جمهوري تاكيد كرد: تلاش كرديم از موضع دين از آزادي دفاع كنيم و گفتمان جامعه و جهاني كه سازگار با اين عقايد باشد را تحت تاثير قرار دهيم لذا معتقدم كه حركت اصلاحي شما مردم موفق بوده است .
وي با بيان اينكه جنبشي جديد پيدا شده كه كه از يك سو از اسلام خشونت گرا و از سوي ديگر از حكومتهاي خودگامه ناراضي است، گفت: امروز زمينه اسلام انقلابي در ايران و جهان بيش از ديروز وجود دارد .
رييس جمهوري با اشاره به موفقيتها گفت: ايران كشوري است كه اولا در موعد مقرر، قدرت حداقل در بخشهاي مهم آن جابجا ميشود و ثانيا هيچ عاملي براي قدرت جز راي مردم به رسميت شناخته نشده است كه اين دستاورد بزرگي است .
خاتمی افزود: ما تلاش كرديم مردم باور كنند كه ميزان راي مردم است و قدرت ، امر زميني است و مشروعيت قدرت ، منوط به حضور و رضايت و راي مردم است كه امروز اين مساله در ميان همه طبقات جا افتاده است .
وي ادامه داد: امروز در عرصههاي علمي ، تحقيقاتي و فرهنگي شاهد تحولات بزرگي هستيم كه آينده كشور را متحول ميكند .
رييس جمهوري گفت: امروز يك گام بزرگي برداشتهايم و آن استقلال بيشتر دانشگاهها، امنيت و حرمت بيشتر مديريتها و سپردن سرنوشت دانشگاهها و مراكز پژوهشي به دست هياتهاي امناي دانشگاهها و كم كردن دخالت دولت و حاكميت در دانشگاههاست .
وي با بيان اينكه در آموزش و پرورش كه مشكلات بزرگي بود چند كار انجام شد و بايد ادامه يابد ، اظهار داشت : تلاش شد آموزش و پرورش را از يك كارگاه حفظ محور به كارگاه تفكر محور تبديل كنيم و همچنين معلمان و مربيان در مديريت آموزش و پرورش نقش داشته باشند .
خاتمي گفت: در عرصه فرهنگ تلاش براي امنيت اهل فرهنگ و هنر بود هر چند هنوز آن امنيت لازم براي آنها نيست اما در اين جهت حركت كرديم .
وي افزود: امروز دست هنرمندان را در مديريت هنر باز گذاشتهايم و رييس جمهوري با اشاره به مشكلات عرصه مطبوعات گفت : خيلي از عزيزان به ناحق گرفتار شدند، خيليها به جرم بيان و گفتن محكوم شدند و برخي خبرنگاران جوان به خاطر تعطيلي مطبوعات دچار مشكل شدند، اما باز در اين عرصه پيشرفتهاي خوبي داشتيم و بذري كاشته شده كه به صورت درخت ميشود.
خاتمي با بيان اينكه در ايران و جهان سانسور است ، گفت : در عرصه كتاب سانسور معقولتر شده است .
وي افزود: امروز دولت آمريكا با كمال پررويي از درج مقالات علمي دانشمندان ايران در مجلات علمي آن كشور جلوگيري ميكند و امروز اگر مطلبي يا كتابي خوشايند صهيونيستها نباشد در غرب ممنوع ميشود و كانالهاي تلويزيوني را كه نميپسندند ، قطع ميكنند .
رييس جمهوري گفت: ما كوشيديم سانسور را ضابطهمند كرده و سليقهها را در اعمال منع به حداقل برسانيم و با تعيين روشها حدود را مشخص كنيم .
وي خاطرنشان كرد: در امر صنعت از واردكننده كالا به صادركننده خدمات تبديل شديم .
رييس جمهوري گفت: اولين خودرو در ايران طراحي و ساخته شد و در ساختن سد و سيلو ۱۰۰درصد خودكفا و در ساخت نيروگاه آبي و گازي بيش از ۷۵درصد خودكفا شديم و در كشاورزي هم تحول كيفي صورت گرفت و در توليد گندم خودكفا شديم .
رييس جمهوري گفت: در زمينه روابط خارجي در ۸سال گذشته، نگرش نسبت به ايران عوض شد و به اين علت چه تهديداتي كه از نظام جمهوري اسلامي رفع شد .
سيد محمد خاتمي با بيان اينكه در اين مدت چند مشكل نيز وجود داشت، افزود: در اين مدت تبليغات وسيع رسانههاي فراگير و منبرها و تريبونهاي عمومي نوعا مقدس، همگي عليه دولت بود .
وي افزود: همه رسانههاي موجود در جمهوري اسلامي انتقاد ميكردند، ما تخريب توسط تريبونهايي به صورت يك نواخت، حسنهاي ما را عيب جلوه ميدادند كه كار كردن در اين عرصه دشوار بود و بسياري از كساني كه حتي منتقد ما بودند و در مسير مردم گام بر ميداشتند دچار حبس و توقيف ميشدند .
رييس جمهوري گفت: هيچيك از مديران من نبود كه در معرض اتهام نباشد و تا در زندان پيش نرفته باشد و هر آن انتظار داشتم كه به وزير و مديرم اخطار داده شود و سانسورچي ما به خاطر دفاع از موازين بركنار شد.
وي ادامه داد: هيچ وقت نبود كه به سفري نروم كه با يك حادثه روبرو نشوم كه تمام فكر مرا مشغول به خود نكند.
خاتمي تاكيد كرد: براي اولين بار در دوران اصلاحات افتخاري كه جمهوري اسلامي داشت و در دوران حضرت امام در اوج خودش بود اينكه هيچكس را به جرم عقيدهاش محكوم نشد، يك انسان مسلمان و معتقد را به حكم ارتداد به اعدام محكوم كردند .
وي افزود: كدام مرتدي بود كه تا قبل از اين حكم به جرم اعتقاد، ارتداد و الحادش محكوم به اعدام شده باشد، چرا چنين كردند .
اگر تلاش ما نبود و عنايت رهبر انقلاب و پيگيري و حسن نظر رييس قوه قضاييه، امروز به خاطر اجراي آن هم بايد هزينه سنگين ميپرداختيم .
خاتمي در ادامه گفت: بخشهايي از اصلاحات اصلا وضعيت تاريخي را درك نكردند و دچار شعار زدگي افراطي شدند و روح قهرمان پرستي را دامن زده و توقعات مردم را بالا بردند . بسياري از اصلاح طلبان ميگفتند ما شعار مي دهيم برويد بجنگيد بعد كه مشكلات رفع شد ما به عرصه ميآييم .
وي اضافه كرد: بخشهايي از اصلاحات از جامعه ديني دور شدند و مخالفان از اين مساله استفاده كردند. وقتي من گفتم كه جامعه مدني ريشه در مدينه- النبي دارد، روشنفكران مرا مرتد اعلام كردند .
در اين هنگام كسي در بين جمعيت فرياد زد براي گنجي چه كار ميكني ؟ خاتمي گفت : هيچي . دوباره كسي فرياد زد گنجي . خاتمي جواب داد: بيشتر مشكلات از ناحيه خود اين آقاست .
رييس جمهوري با بيان اينكه ايران در مرحله گذر رو به تعالي است، گفت:
معتقدم كه تلاش كردم بر اساس بينش خودم در مسير خاص تاريخي مردم حركت كنم .
سيد محمد خاتمي با تشريح حضور خود در عرصه رياست جمهوري افزود: يك اصل حضور مرا توجيه كرد اينكه بنده و دوستانم صاحب گرايشي بوديم كه در اثر تدبير و تامل و نگاه به وضعيت گذشته، حال و آينده به اين جمع بندي رسيديم .
وي انتخاب خود را در سال ۷۶غافلگيرانه خواند و گفت: به همين دليل با روي كار آمدن با مشكلات اجرايي روبرو شدم .
رييس جمهوري گفت: خواستم در جهت خواست ملت ايران كه اوج آن در انقلاب اسلامي متبلور بود، حركت كنم .
وي افزود: اصلاحاتي كه آغاز شد همچنان ادامه دارد و ادامه مييابد چون از عمق وجود جامعه برمي آيد پايدار است .
خاتمي با بيان اينكه با خواستههاي متعددي روبرو بودم ، اظهار داشت:
خواست تاريخي ملت ما در سه عنوان آزادي، استقلال و پيشرفت خلاصه ميشود و اين خواست همچنان ادامه دارد و به هرمرحله از آزادي ، استقلال و پيشرفت برسيم باز اين خواست وجود دارد .
وي تاكيد كرد: حركت اصلاحي ما به سوي استقلال، آزادي و پيشرفت با نگاه به سه عامل دين ، عدالت و آزاديخواهي به سرانجام ميرسد.
رييس جمهوري بزرگترين مشكل در راه اصلاح طلبي را استبداد زدگي خواند و گفت: استبداد زدگي از خود استبداد خطرناك تر است .
وي افزود: مشكل دوم اينكه توجه به مساله عدالت موجب غفلت از اصل آزادي شود در حالي كه بايد آزادي و عدالت با هم باشند و جامعه ما هم عدالت و هم آزادي را ميخواهد و هنر اين است كه تضاد اين دو را برداريم .
خاتمي گفت: مشكل سوم در راه اصلاحات قهرمان پرستي است كه حاصل استبداد زدگي است . در حالي كه براي تداوم اصلاحات بايد مردم خود را باور كرد و خود را قهرمان بدانيم و مسوولان، خدمتگزاران مردم و نه قهرمانان به حساب آيند .
رييس جمهوري گفت: كسي كه مسووليت دارد علاوه بر خواستهاي سياسي آن هم بخشي از آنها، صدها وظيفه ديگر هم دارد كه يك لحظه نميتواند از آن غفلت كند.
وي در پایان افزود: در كنار برخي مسايل و ناكاميها در اين ۸سال موفقيتهاي بزرگي نيز داشتهايم .