چرا جنگ داخلی سودان مهم است؟

درگیری‌های سودان که از هفته گذشته شروع شده و زنگ خطر بین المللی را به صدا در آورده است. دلیل اهمیت سودان چیست؟

جو بایدن روز شنبه اعلام کرد که پرسنل دولت آمریکا از سودان تخلیه شده اند. بایدن در بیانیه‌ای گفت: امروز به دستور من، ارتش ایالات متحده عملیاتی را برای بیرون کشیدن پرسنل دولت آمریکا از خارطوم انجام داد. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا نیز در بیانیه‌ای جداگانه گفت که تمامی پرسنل آمریکایی و خانواده‌هایشان تخلیه شده‌اند و فعالیت سفارت آمریکا در خارطوم به طور موقت به حالت تعلیق درآمده است.

تصمیم برای تخلیه پرسنل آمریکایی پس از یک هفته درگیری شدید بین جناح‌های نظامی رقیب - نیرو‌های مسلح سودان یا SAF و نیرو‌های پشتیبانی سریع یا RSF گرفته شد. این درگیری در ۱۵ آوریل آغاز شد. تنها در چهار روز اول کشمکش‌ها بین نیرو‌های دو ژنرال رقیب سودانی، نزدیک به ۳۰۰ نفر (بیشتر غیرنظامیان) کشته و بیش از ۲۶۰۰ زخمی شدند. بلافاصله بعد از آغاز درگیری‌ها در سودان، کشور‌های مختلف خواستار توقف فوری آن شدند. امارات متحده عربی، مصر و روسیه در بیانیه‌هایی جداگانه خواستار خویشتنداری طرفین شدند. بریتانیا، ایالات متحده و اتحادیه اروپا هم خواستار آتش بس و گفتگو برای حل بحران شده اند. همچنین یک بلوک منطقه‌ای با اعزام سه رئیس جمهور - از کنیا، سودان جنوبی و جیبوتی - به خارطوم موافقت کرد، اما مشخص نیست که آیا آن‌ها می‌توانند این سفر را انجام دهند یا خیر، زیرا هیچ هواپیمایی در داخل یا خارج از کشور پرواز نمی‌کند.

طرف‌های درگیر چه کسانی هستند؟
نیرو‌های مسلح سودان توسط ژنرال محمد فتاح البرهان و نیرو‌های پشتیبانی سریع توسط ژنرال محمد حمدان دقلو، معروف به حمیدتی، رهبری می‌شود. نیرو‌های پشتیبانی سریع گروهی شبه نظامی هستند. این گروه ابتدا عضوی از شبه نظامیان جنجوید بوده که زیر نظر ارتش و سازمان اطلاعات و امنیت سودان بر علیه شورشیان دارفور به کار گرفته شده بودند. عمر البشیر دیکتاتور پیشین سودان برای قدردانی از این نیروها، نیرو‌های پشتیبانی سریع را بخشی رسمی از سرویس‌های امنیتی کشور کرده و از آن‌ها به عنوان وزنه تعادل نظامی برای جلوگیری از کودتای ارتش استفاده می‌کرد. نیرو‌های پشتیبانی سریع به رهبری حمیدتی و نیرو‌های مسلح سودان تحت رهبری برهان برای سرنگونی بشیر در سال ۲۰۱۹ همکاری کردند. در حالی که از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ قدرت بین نظامیان و دولت غیرنظامی عبدالله حمدوک تقسیم شده بود، سال ۲۰۲۱ ارتش و نیرو‌های پشتیبانی سریع با اقدام به کودتا غیرنظامیان را از قدرت محروم کردند.

چرا درگیری آغاز شد؟
هر چند ارتش سودان به رهبری ژنرال عبدالفتاح برهان و نیرو‌های پشتیبانی سریع به رهبری محمد حمدان دقلو سال ۲۰۲۱ در کودتا علیه حکومت انتقالی سودان به صورت مشترک وارد عمل شدند، اما در ماه‌های اخیر میان این دو نیرو با مجموعه‌ای از مذاکرات پرتنش در مورد اصلاح بخش امنیتی کشور و انتقال قدرت به یک دولت غیر نظامی اختلاف رخ داد. در این مذاکرات نیرو‌های SAF و RSF در حال مذاکره در مورد شرایطی بودند که بر اساس آن هر دو نیرو در یک ارتش واحد ملی ادغام می‌شدند. این امر تنش‌های فزاینده‌ای را ایجاد کرد، زیرا جناح‌های تندرو در ارتش در برابر الحاق نیرو‌های پشتیبانی سریع به عنوان یک سرویس امنیتی کمتر حرفه‌ای در ارتش حرفه‌ای مقاومت می‌کنند. در طرف مقابل، فرماندهان نیرو‌های پشتیبانی سریع از این نسبت به این که تحت فرمان افسران ارتش قرار گیرند و درجه و حقوق آن‌ها که مطابق با استاندارد‌های ارتش نباشد، معترض شدند.

فاجعه انسانی
تخمین زده می‌شود که ۱۵.۸ میلیون نفر در سودان- حدود یک سوم جمعیت- قبل از شروع درگیری به کمک‌های بشردوستانه نیاز داشتند و این تعداد احتمالاً با ادامه درگیری‌ها افزایش می‌یابد. با بسته شدن فرودگاه بین‌المللی و اکثر جاده‌های اصلی به دلیل جنگ، این احتمال که بخش وسیعی از کشور به زودی با کمبود منابع حیاتی مواجه شود، افزایش می‌یابد. با ادامه جنگ در شهر‌ها و با تخریب بیشتر زیرساخت‌های غیرنظامی مانند بیمارستان‌ها، ایستگاه‌های پمپاژ آب و نیروگاه‌ها، ساکنان مناطق شهری و روستایی تحت فشار قرار خواهند گرفت.

چرا سودان مهم است؟
درگیری‌های سودان که از هفته گذشته شروع شده است، زنگ خطر بین المللی را به صدا در آورده است. دلیل اهمیت سودان چیست؟ سودان نه تنها کشوری پهناور است - سومین کشور بزرگ آفریقا - بلکه در یک منطقه ناپایدار و از نظر ژئوپلیتیکی حیاتی قرار دارد. سودان در قسمت میانی رودخانه نیل قرار گرفته است. پایین دست نیل مصر و بالادست آن اتیوپی قرار دارد. هرگونه ناآرامی در سودان به احتمال زیاد فشار‌های خارطوم و قاهره به اتیوپی در مورد ترتیبات آبی رود نیل را مختل می‌کند.

سودان در منطقه دارفور در غرب خود با چاد همسایه است، به گفته سازمان ملل متحد، چاد که حدود ۴۰۰ هزار سودانی آواره از درگیری‌های قبلی را پذیرفته است، از زمان آغاز آخرین درگیری‌ها شاهد ورود حدود ۲۰ هزار پناهجوی دیگر از سودان بوده است. چاد نگران سرایت بحران از مرز به مناطقی است که پناهندگان در آن زندگی می‌کنند

سودان در جنوب شرقی خود با منطقه تیگری اتیوپی هم مرز است و هرگونه ناآرامی در سودان می‌تواند باعث سرایت ناآرامی به این مناطق شود. سودان در جنوب با سودان جنوبی همسایه است که از سال ۲۰۱۱ مستقل شده است. سودان جنوبی تولیدات نفت خود را که ۱۷۰ هزار بشکه در روز می‌شود با خط لوله از طریق همسایه شمالی خود صادر می‌کند. تحلیلگران می‌گویند که هیچ یک از طرفین درگیری سودان منفعتی در ایجاد اختلال در جریان صدور نفت سودان جنوبی ندارند، اما دولت سودان جنوبی این هفته گفت که درگیری‌ها ارتباطات لجستیکی و حمل و نقل بین میادین نفتی و بندر سودان را با مشکل مواجه کرده است.

سودان به لحاظ ژئوپلیتیکی برای برخی کشور‌های غیر همسایه هم بسیار مهم است. سعودی‌ها و امارات انتقال قدرت در سودان را فرصتی برای عقب راندن نفوذ اسلام گرایان در منطقه می‌دانند. همچنین سرمایه گذاران هر دو کشور در طیف وسیعی از پروژه‌ها در سودان سرمایه گذاری کرده اند و با این حساب ثبات و امنیت در داخل سودان برای آن‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد. قدرت‌های غربی نیز از پتانسیل استقرار پایگاه روسیه در سواحل دریای سرخ در سودان که رهبران نظامی این کشور نسبت به آن ابراز تمایل کرده اند، بیم دارند. هر کشوری که پایگاه دریایی در دریای سرخ داشته باشد می‌تواند کنترل تنگه باب المندب را به دست گیرد، که از طریق آن نفت از کشور‌های حوزه خلیج فارس به ایالات متحده و اتحادیه اروپا منتقل می‌شود.