بازیگری که زیر سایه «دلار» گم شد
امروز، چهاردهم اردیبهشت‌ماه، سالروز درگذشت اسماعیل داورفر، بازیگر تئاتر، تلویزیون و سینماست. به همین مناسبت نگاهی می‌اندازیم به بخشی از فعالیت‌هایی که او در سال‌های دورتر انجام داده که شاید برای بسیاری از ما تازگی داشته باشد.
در نخستین سال‌هایی که حمید سمندریان (کارگردان شناخته‌شده تئاتر کشورمان) از آلمان بازگشته بود، داورفر یکی از بازیگرانی بود که در چند نمایش این هنرمند در کنار بازیگران نامدار دیگری همچون جمیله شیخی، محمدعلی کشاورز، جمشید مشایخی، عزت‌الله انتظامی، عنایت بخشی، پری صابری و ... روی صحنه رفت. این اجرا‌ها با خاطراتی شیرین و تلخ هم همراه بوده است؛ در این‌جا یکی از خاطراتی را که عباس یوسفیانی، یکی از اعضای گروه «پازارگاد» درباره اجرای یکی از این نمایش‌ها در کتاب «این صحنه خانه من است» روایت کرده، می‌خوانیم:
«در هنگام اجرای نمایش «مرده‌های بی‌کفن و دفن» دو اتفاق غیرمنتظره بر روی صحنه پیش آمد که هر دو آن‌ها به خیر گذشت. شب اول هر نمایش معمولا بازیگران و دست‌اندرکاران در حالت اضطراب هستند. به همین خاطر امکان اتفاقی غیرمنتظره همه را در این حالت در طول نمایش نگه می‌دارد و یا سبب بروز حادثه‌ای می‌شود که ناشی از این مطلب است. در دکور پرده دوم چند پایه در وسط سر صحنه قرار داده شده بود که با توجه به کمبود امکانات فنی صحنه، نمی‌توانستند محکم و استوار باشند. به همین خاطر به اسماعیل داورفر قبل از رفتن بر روی صحنه گفته شد که به آن‌ها تکیه ندهد، ولی او آنچنان در نقش خود فرو رفته بود که این موضوع را فراموش کرد و به یکی از آن‌ها تکیه داد. من چند قدم عقب‌تر ایستاده بودم و متوجه شدم که ستونی دارد به طرف من سقوط می‌کند. بدون آنکه از خود عکس‌العملی نشان بدهم، آن را با دو دست گرفته و از صحنه بیرون بردم و دوباره به جای خود در صحنه بازگشتم.
مورد دوم که چند شب بعد اتفاق افتاد، مربوط به صحنه اول نمایش بود. در صحنه اول محمدعلی کشاورز می‌بایست کف صحنه دراز کشیده و در حال خواب باشد. این حالت چند دقیقه می‌بایست ادامه پیدا کند. در طول این مدت صدای موسیقی بلند از پشت صحنه شنیده می‌شد و سایر بازیگران دیالوگ خود را ادامه می‌دادند. با قطع شدن ناگهانی صدای موسیقی، می‌بایست از خواب بیدار می‌شد، ولی آن شب او بیدار نشد. در نتیجه داورفر که پشت او ایستاده بود، با زدن پا به او، او را از خواب بیدار کرد و ادامه داد. بعد معلوم شد که کشاورز آن شب بسیار خسته بوده و قبل از باز شدن پرده روی صحنه خوابش برده بود. بازیگران دیگر هم فکر کرده بودند که دراز کشیده تا به این ترتیب آماده اجرای نقش شود. در هر حال خوشبختانه او پس از نشستن، زود متوجه موقعیت خود روی صحنه شد و تماشاگران به این مطلب پی نبردند.»
بر اساس آنچه در کتاب نام‌برده منتشر شده، ابتدای پاییز سال ۴۱ حمید سمندریان نمایش «اشباح» نوشته هنریک ایبسن را با بازی بازیگرانی، چون جمیله شیخی، عباس مغفوریان، محمدعلی کشاورز، اسماعیل داورفر و ... در تالار فرهنگ روی صحنه آورد.
«مرده‌های بی کفن و دفن» دیگر نمایشی است که سمندریان مدتی بعدتر و از اواخر فروردین سال ۴۲ روی صحنه برد. پری صابری، جمشید مشایخی، محمدعلی کشاورز، منوچهر فرید، محمد حفاظی، عباس یوسفیانی، عنایت بخشی و ... بازیگران این نمایش بودند.
نمایش «آندورا» دیگر همکاری اسماعیل داورفر با حمید سمندریان بوده است.
اسماعیل داورفر دارای دیپلم هنرستان هنرپیشگی بود، هنرستانی که بازیگران بسیاری مانند نصرت کریمی، مصطفی اسکویی، عزت‌الله انتظامی، علی نصیریان و چند نفر دیگر را به دنیای نمایش و بازیگری معرفی کرده است. او همچنین از دانشکده هنر‌های زیبای دانشگاه تهران مدرک لیسانس گرفت و دارای دیپلم مدرسه تئاتر کالیفرنیا و مدرسه الیزابت هالووی بود و مدرک معادل دکترا در رشته بازیگری را از وزارت ارشاد گرفت.
او از سال ۱۳۳۵ فعالیت‌های تئاتری خود را آغاز کرد. داورفر در اوج برنامه‌های تئاتر ملی در نمایشنامه‌هایی که در تالار سنگلج برگزار می‌شد، حضوری فعال و پررنگ داشت و در سال ۱۳۴۸ در فیلم گاو به کارگرانی داریوش مهرجویی بازی کرد و پا به عرصه سینما گذاشت. داورفر با فیلم «آقای هالو» ساخته داریوش مهرجویی در سال ۱۳۴۹ وارد سینما شد و در فیلم‌هایی، چون «صادق کرده» به کارگردانی ناصر تقوایی و «سرایدار» به کارگردانی خسرو هریتاش به ایفای نقش پرداخت. او به خاطر ایفای نقش «دوستعلی خان» در سریال به یادماندنی «دایی جان ناپلئون» ساخته ناصر تقوایی بر اساس رمان ایرج پزشکزاد، همچنین سریال‌های متاخرتری، چون «بازم مدرسه ام دیر شد»، در نقش پدر اکبر عبدی، و «آژانس دوستی» در خاطر مردم مانده است.
او همبازی و هم‌دوره بازیگران پیشکسوتی، چون علی نصیریان، عزت‌الله انتظامی، جمشید مشایخی، جعفر والی و محمدعلی کشاورز بود و از جمله تئاتر‌های او می‌توان به «بازرس»، «چشم‌اندازی از پل»، «سیاه زنگی دایره زنگی»، «مرد فرنگی»، «مرگ در پائیز»، «دشمنان» و «دست بالای دست» اشاره کرد.
اسماعیل داورفر در سال ۱۳۱۱ به دنیا آمد. او که در اداخر عمر مدتی از بیماری رنج می‌برد، ۱۴ اردیبهشت سال ۱۳۸۷ از دنیا رفت و هنگام مرگ ۷۵ سال داشت.
