چشم انداز بورس در دومین ریزش تاریخی/ چه عواملی منجر به خروج پول از بازار سرمایه شد؟
روز گذشته یکی از عجیب‌ترین روز‌های بازار سرمایه رقم خورد و شاخص کل بورس با بیش از ۱۲۵ هزار واحد ریزش، رکورد تاریخ راه‌اندازی مکانیزم بازار سهام را جابه‌جا کرد. شاخص کل بورس طی معاملات دیروز با کاهش سنگین ۵.۱۵ درصدی معادل ۱۲۶هزار واحدی مواجه شد و در محدوده ۲.۳۱۴ میلیون واحدی قرار گرفت. این مقدار ریزش درصدی در تاریخ بازار سرمایه، رتبه سوم را به خود اختصاص داد. در سمت دیگر شاخص هم‌وزن نیز شرایط نسبتا یکسانی را سپری کرد و با افت ۴.۴ درصدی همراه شد. ارزش معاملات خرد سهام در بازار با افت چشمگیری نسبت به روز‌های گذشته همراه شد و عدد ۱۳۹۷۴ میلیارد تومان را به ثبت رساند که عمده دلیل آن، قفل شدن اکثر نماد‌ها در صف فروش و عدم جمع‌آوری آن‌ها بود. در سمت دیگر، اما خروج پول سنگین همچنان ادامه داشت و ۴۳۸۰ میلیارد تومانی از سمت کد‌های حقیقی خارج شد.
بازار تعطیل نمی‌شود
درباره دلایل این ریزش بی‌سابقه نمی‌توان دلایل خاصی از جنبه‌های سیاسی و اقتصادی پیدا کرد. بسیاری ریزش سنگین امروز شاخص‌های بورسی را به عنوان نقطه پایان رشد سهام و شروع روند نزولی دیگری عنوان کرده‌اند. به نظر می‌رسد همچنان نگرانی از احتمال تکرار اتفاقاتی همچون سه سال گذشته و مشکل حرکت توده‌ای سهامداران، موجب شده است تا عرضه‌های سنگین در تمامی صنایع و نماد‌ها صورت بگیرد.
البته طبق بند ۳ ماده چهار دستورالعمل نحوه تشخیص شرایط اضطراری موضوع ماده ۳۲ قانون بازار اوراق بهادار در صورتی که بازار‌های بورس یا خارج از بورس (بازار پایه) در طول یک روز معاملاتی بیش از ۵ درصد کاهش داشته باشد، سازمان بورس و اوراق بهادار مجاز است با تشخیص شرایط اضطراری موضوع را برای تصمیم‌گیری جهت تعطیلی ۳ روزه بازار سرمایه در شورای عالی بورس مطرح کند، اما مجید عشقی، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار روز گذشته در حاشیه نخستین همایش ملی اقتصاد هوشمند و توسعه مالی در مورد افت ۵ درصدی شاخص کل بورس و بستن بازار اعلام کرد؛ سازمان قصد بستن بازار را ندارد.
چه دلایلی باعث این ریزش‌های تاریخی شدند؟
فرزین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه در مورد رکورد‌های تاریخی ریزش بورس طی دو روز گذشته به «اعتماد» گفت: کمتر از ۱ ماه پیش بسیاری از زیرساخت‌های معاملات از سوی مقام ناظر در هم ریخت به عنوان مثال ترکیب دارایی صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت از ۲۰ درصد به ۱۰ درصد کاهش یافت به این معنی که شرکت‌ها و صندوق‌ها مجبور به فروش سهام‌های خود شدند؛ همچنین ضریب تضمین شرکت‌های کارگزاری که برای اخذ اعتبار استفاده می‌شد را هم پایین آوردند تا دیگر کسی نتواند اعتبار بگیرد و در بورس کار کند.
این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: در این مدت نوید عرضه‌های اولیه هم از سوی مقام ناظر و ارکان بورس داده می‌شد تا حکایت سال ۱۳۹۹ و افزایش تقاضا شرایطی را به وجود نیاورد که قیمت‌ها بیش از اندازه رشد کنند و بعد نتوانند جلوی آن را بگیرند غافل از اینکه مختصات و ویژگی‌های سال ۱۴۰۲ به‌طور بنیادی و اساسی با سال ۹۹ قابل مقایسه نیست، به عنوان مثال یکی از این شاخص‌ها نسبت p/e ttm در سال ۱۳۹۹ است که در آن زمان در محدوده ۳۸ بود و امروز این نسبت ۱۱ است همچنین نسبت P/E فوروارد شرکت‌ها در سال ۱۳۹۹ در محدوده ۱۶ و ۱۵ بود که امروز حدود ۷.۵ است و این مقایسه بین دو سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۲ و اظهارنظر‌ها در این باره اصلا درست نیستند.
در همه دنیا دخل و تصرف در نظام عرضه و تقاضا تخلف است
آقابزرگی تصریح کرد: هیچ جای دنیا و در هیچ بازار مالی مقام ناظر و ارکان بورس در خصوص تغییرات قیمت و کنترل عرضه و تقاضا کاری انجام نمی‌دهد، نه تنها کاری نمی‌کنند بلکه اینگونه رفتار‌ها تخلف شناخته می‌شود و حتی کمیسیون اوراق بهادار امریکا در صورتی که دخل و تصرفی در نظام عرضه و تقاضا صورت گیرد و اظهارنظری در مورد ارزندگی و غیر ارزنده بودن سهام شود افراد را به عنوان متخلف شناسایی می‌کنند.
او ادامه داد: در فدرال رزرو که یکی از الگو‌های کشور‌های پیشرفته در بازار‌های مالی و اقتصادی شناخته می‌شود اگر بخواهد در مورد افزایش یا کاهش نرخ بهره بانکی اظهارنظری بکند از قبل همه مطلع می‌شوند که به عنوان مثال ۲۵ فوریه در فلان ساعت فدرال رزرو قصد تغییراتی در نظام سیاست‌های پولی دارد که اثرات آن ممکن است سیاست‌های امریکا و دنیا را تحت‌تاثیر قرار دهد ضمن آنکه در همه مقاطع سال این کار را نمی‌کند.
اعتماد به دست آمده در ۴ ماه گذشته مخدوش شد
این کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان کرد: این در حالی است که در ایران مسوولانی هستند که هیچ‌گونه مسوولیتی هم در این حوزه ندارند، اما اظهارنظر‌های عجیبی می‌کنند، به عنوان مثال چند روز پیش یکی از سیاستمداران هشدار داد که باید مراقب بود تا شرایط بورس شبیه سال ۱۳۹۹ نشود!
او افزود: در کنار این موارد شاهد فشار از بالا به نهاد‌های مختلف و بازارگردان‌ها برای عرضه بیشتر سهام هم هستیم تا بازار کنترل شود و همه این موارد باعث می‌شود اعتمادی که به مرور و در عرض ۴ ماه به وجود آمده بود به راحتی مخدوش شود و این مساله نتیجه و عاقبت رفتار‌های دستوری در بازار است.
دخالت داور در وسط بازی باعث این ریزش‌ها شد
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه گفت: هر چند اصلاح بازار سرمایه جزو ذات بازار است و با فراز و نشیب‌هایی هم همراه است، اما آنچه طی دو روز گذشته رخ داد اسمش دیگر اصلاح نیست بلکه ریزش بازار است زیرا حتی در زمان ترور سردار سلیمانی تنها یک روز بازار به این شکل درآمد و آن‌هم به دلیل جو روانی به وجود آمده در بازار بود، اما بی‌اعتمادی که در این دو روز به وجود آمده اصلا تناسبی با متغیر‌های کلان و مولفه‌های اثرگذار اقتصادی ندارد و تنها حکم دخالت داور بازی در وسط بازی است.
آقابزرگی گفت: بنا به دستوراتی که از بالا داده شده که غیرکارشناسی هم هست و ثباتی هم ندارد این ریزش‌ها به وجود آمده و پیش‌بینی اینکه این ریزش‌ها تا کجا ادامه دارد هم اصلا مشخص نیست و، چون دلیل وقوع آن‌هم معلوم نیست مطمئنا از همین امروز برعکس رفتاری که ارکان بورس برای عرضه سهام داشتند به دنبال نهاد‌های مالی می‌روند و می‌گویند تزریق منابع کنید و سهام بخرید و با یکسری تصمیمات متناقض دیگر روبرو می‌شویم.
حمایت از بازار‌های موازی منجر به سرکوب بورس شد
او در پاسخ به این پرسش که آیا باز شدن سایت‌های فروش خودرو باعث خروج سرمایه‌ها از بورس شدند نیز گفت: بنده اعتقاد دارم آن نهاد یا سازمانی که حمایت مطلق از بازار‌های خودرو و مسکن دارد آنقدر قدرت دارد که بورس را به‌شدت زمین بزند و منابع را از سمت بازار‌های خودرو و مسکن به سمت بورس نبرد، این در حالی است که همه مردم می‌دانند که قیمت خودرو در ایران ۸ برابر قیمت در کشور‌های منطقه است، اما کماکان شرکت‌هایی که به دولت وصل هستند منابع مالی مردم را می‌گیرند و خودرو‌ها را پیش‌فروش می‌کنند و یکی از دلایل اصلی سرکوب بازار سرمایه حمایت از بازار‌های موازی مانند بازار خودرو و مسکن است.
او افزود: این در حالی است که حباب‌های به وجود آمده در بازار‌های خودرو و مسکن نباید این اجازه را بدهد که منابع از بورس به سمت خودرو حرکت کند، اما به گونه‌ای سیاست‌ها تنظیم شده که نقشه راه را به این سمت برده‌اند و بعد شاهد آنیم که ۱۷ اردیبهشت ماه ۴ هزار میلیارد تومان پول حقیقی از بورس خارج می‌شود یا سکه‌ای که با دلار ۷۵ هزار تومانی معامله می‌شود مثبت است، اما اوراق بهادار و سهام ارزشی ندارند و به راحتی بازار را به سمت بازار‌های سفته‌بازی هدایت کرده‌اند.
