جزئیات تازه از مذاکرات ایران و آمریکا
واشنگتن پست نوشت: به گفته مقامات آمریکایی، اروپایی و خاورمیانه که به شرط ناشناس ماندن برای بحث در مورد یک موضوع حساس صحبت کردند، مذاکراتی که از چند ماه پیش آغاز شده است، احیای مذاکرات برجامی نیست.
بحث‌های کنونی تلاشی برای ترسیم خطوط قرمز واضح و معکوس کردن آن چیزی است که تشدید مداوم تنش‌های ایران بوده است که با نحوه رفتار دولت در قبال اعتراض‌ها و ارسال سلاح به روسیه از سوی تهران برای استفاده در اوکراین افزایش یافته است.
مذاکره کنندگان آمریکایی هشدار داده اند که حملات بیشتر در سوریه، که جدیدترین آن‌ها در ماه مارس رخ داد، و ادامه غنی سازی اورانیوم در سطح بالا که به طور خطرناکی به سطح درجه تسلیحات نزدیک شده است، موجب پاسخی- از جمله اقدام نظامی - خواهد داشت که هیچ یک از طرفین نمی‌خواهند.
مقامات دولت بایدن از زمانی که گزارش‌هایی مبنی بر قریب الوقوع بودن توافق جدید آمریکا و ایران برای اولین بار در رسانه‌های اسرائیل در اوایل ماه جاری منتشر شد، تلاش کردند تا دامنه تلاش‌های دیپلماتیک را کم اهمیت جلوه دهند.
گزارش‌های رسانه‌ای منجر به انتقاد صریح دولت اسرائیل از بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل و برخی از قانونگذاران آمریکایی شده است.
مایکل مک کال، رئیس کمیته امور خارجه مجلس نمایندگان آمریکا در نامه‌ای به بایدن گفت که از اینکه دولت در حال تعامل مجدد با تهران است، «عمیقاً ناراحت کننده است» و «نتایج این گفتگو‌ها شامل چراغ سبز به آزادی پول‌های قابل توجهی برای ایران است».
ساعاتی پس از انتشار نامه مک کال، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه به خبرنگاران گفت که «برخی از گزارش‌هایی که در مورد توافق در مورد موضوعات هسته‌ای و بازداشت‌شدگان دیده‌ایم، دقیق نیستند یا درست نیستند».
این گفتگو‌ها بخشی از تلاش‌های دولت برای استفاده از دیپلماسی آرام و سطح بالا برای رسیدگی به مشکلات در خاورمیانه و خلیج فارس است، جایی که چین و روسیه حضور خود را گسترش داده‌اند، زیرا نفوذ و منافع ایالات متحده در حال کاهش است. این تلاش‌ها همچنین شامل افزایش ارتباط با عربستان سعودی برای سوق دادن آن به سمت روابط با اسرائیل و حل و فصل جنگ در یمن است.
یک دیپلمات بلندپایه اروپایی که مدت‌ها در مذاکرات با ایران شرکت داشت، گفت که شرکای اروپایی دولت کاملا نسبت به خطوط کلی مذاکرات فعلی مطمئن نیستند، اما خاطرنشان کرد که «روشن است که آن‌ها آگاه هستند که اگر برنامه هسته‌ای ایران با سرعت تمام ادامه یابد، بحران اجتناب ناپذیر است.»
نمایندگان بریتانیا، فرانسه و آلمان که به همراه روسیه و چین از امضاکنندگان توافق هسته‌ای برجام بودند، هفته گذشته در امارات متحده عربی با علی باقری کنی، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران دیدار کردند.
تشدید نگرانی‌ها در مورد زمان "گریز هسته ای"
مقامات آمریکایی تاکید می‌کنند که در ازای پیشرفت در حوزه مذاکرات هسته‌ای و بحث سوریه، به غیر از خودداری از اقدام متقابل و چشم‌انداز گفتگو‌های دیپلماتیک بیشتر، چیزی به ایران ارائه نکرده‌اند. یکی از افراد اگاه گفت که این گفتگو‌ها «به منظور کاهش تنش است. هیچ کس در این دولت نمی‌خواهد اتفاق بدی در یک سال و نیم آینده رخ دهد.»
این فرد با اشاره به توافق ۲۰۱۵ که به عنوان برنامه جامع اقدام مشترک شناخته می‌شود، گفت: همه قبول دارند که برجام آنطور که نوشته شده است، باز نخواهد گشت. ما قرار نیست توافق جدیدی بر اساس زمان گریز هسته‌ای جادویی بدست آوریم. "
از زمان خروج ایالات متحده از برجام، ایران اورانیوم را با خلوص ۶۰ درصد غنی سازی و ذخیره کرده است. اکنون گریزه هسته ای، طی چند هفته تخمین زده می‌شود و بازرسان در فوریه ذراتی را کشف کردند که تا حدود ۸۴ درصد غنی شده بودند، یعنی اندکی کمتر از ۹۰ درصد که میزان درجه مورد نیاز برای تسلیحات هسته‌ای است.
فرد اگاه از مذاکرات گفت: «ما دیگر هرگز سقف غنی‌سازی ۳.۶ درصدی را نخواهیم داشت. این یک فرصت یکباره بود که از آن استفاده کردیم. از طرفی من برای ۶۰ درصد، منطقی نمی‌بینم.... بنابراین خوب است که ببینیم آیا می‌توانیم ۶۰ درصد ... را به ۲۰ یا ۱۹.۹ درصد برسانیم.... من فکر می‌کنم تلاش برای عبور فراتر از آن، فقط یک کار احمقانه است.»
اولی هاینونن، که نظارت بر بازرسی‌های آژانس از برنامه هسته‌ای ایران در دهه ۲۰۰۰ را برعهده داشت، می‌گوید: محدودیت‌هایی که در گزارش‌های خبری اعلام شده از جمله اینکه دولت حاضر است به غنی‌سازی ۶۰ درصد رضایت دهد، به سختی توانایی ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای را کاهش می‌دهد. با ذخایر کنونی تهران و مجموعه‌های زیرزمینی وسیع سانتریفیوژها، جدول زمانی برای انباشت اورانیوم غنی‌شده کافی برای یک سلاح اتمی بسیار کوتاه خواهد بود.
رفت و برگشت خطرناک
مذاکرات چند هفته پس از حمله پهپادی در ۲۳ مارس به نیرو‌های آمریکایی در سوریه که منجر به کشته شدن یک پیمانکار آمریکایی شد، آغاز شد. در عرض چند ساعت، ایالات متحده با حمله هوایی به تاسیسات ایران در سوریه که منجر به کشته شدن تعدادی از جنگجویان نیابتی سوری شد، پاسخ داد. ایران که کانال ارتباط مستقیم خود با آمریکا را از طریق سفیر خود در سازمان ملل و رابرت مالی، مذاکره کننده ارشد ایالات متحده، حفظ کرده بود، سیگنال‌هایی را ارسال کرد که می‌خواهد گفتگو کند.
پس از درگیری نیرو‌های آمریکایی با گروه‌های نیابتی در سوریه، بایدن به ایران هشدار داد.
از آن زمان تاکنون دو دیدار بین مقامات ایرانی و برت مک گورک، مقام ارشد خاورمیانه در شورای امنیت ملی، برگزار شده است که عمان به عنوان محل برگزاری و میانجی و قطر در آن نقش داشته اند.
به گفته افراد آگاه از مذاکرات، مک گورک به تهران گفت در مسیر کنونی که در آن قرار دارد - با غنی‌سازی ۶۰ درصدی و ممانعت بازرسان از انجام وظایف حیاتی - هیچ شانسی برای احیای دیپلماسی وجود ندارد که ممکن است به کاهش تحریم‌ها منجر شود.
مذاکرات بر سر بازداشت شدگان- عماد شرقی، مراد طاهباز و سیامک نمازی - که به اتهام جاسوسی زندانی شده اند، از نظر فنی مجزا است و از طریق مقامات سوئیسی انجام می‌شود.
اما مک گورک موضع دیرینه دولت را تکرار کرده است که تا زمانی که زندانیان آزاد نشوند و ایران درمورد ناپدید شدن رابرت لوینسون، مامور بازنشسته اف‌بی‌آی و پیمانکار سیا، که گمان می‌رود مرده، پاسخگو باشد، نمی‌تواند پیشرفت واقعی را در سایر موضوعات متصور شود.
در مورد موضوع بازداشت شدگان است که مقامات و گزارش‌های منطقه حاکی از پیشرفت‌هایی است.
سید بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان در مصاحبه‌ای با المانیتور گفت: «می توانم بگویم که آن‌ها به توافق نزدیک هستند.» او افزود:
او تنها یک روز پس از آن صحبت کرد که احسان خاندوزی، وزیر دارایی ایران گفت که طبق گزارش رسانه‌های ایران، حداقل مقداری پول «در هفته‌های آینده» آزاد خواهد شد. خاندوزی هیچ اشاره‌ای به آزادی زندانی نکرد.
بمب ساعتی سیاسی
صدور اجازه برای آزادسازی دارایی‌های بلوکه شده ایران به ویژه از نظر سیاسی پر مسئله است. آزادسازی میلیارد‌ها دلار پول‌های ایران همزمان با آزادی زندانی‌های آمریکایی و اجرای برجام در ژانویه ۲۰۱۶، انتقادات شدیدی را برای دولت اوباما به همراه داشت.
پول مورد مذاکره اکنون همان حدود ۷ میلیارد دلاری ست که در دو بانک کره جنوبی نگهداری می‌شود.
بر اساس مقررات فعلی، این پول می‌تواند برای پرداخت به اشخاص ثالث برای مصارف بشردوستانه که مشمول تحریم نیستند، مانند غذا و دارو، آزاد شود. اما بانک‌های کره‌جنوبی از آزادسازی هر یک از این پول‌ها بدون توافق صریح ایالات متحده که تاکنون انجام نشده است، خودداری کرده‌اند.
اگرچه تصور می‌شود که از توافق ماه‌ها دور هستیم، اما اگر حتی بتوان به آن دست یافت، وزارت خزانه‌داری در حال مطالعه مواردی است که بر اساس آن پول از کره جنوبی به یک حساب تحت نظارت ایالات متحده در یک کشور ثالث منتقل می‌شود. ایران درخواست خواهد کرد که وجوه مستقیماً به یک سازمان بشردوستانه داده شود و هر تراکنش فردی توسط دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه داری تأیید شود. هیچ یک از این پول‌ها از مسیر سیستم‌های مالی ایالات متحده یا ایران عبور نمی‌کند.
اما در حالی که بایدن می‌توانست با آزادی زندانی ها، امتیازی در داخل بدست آورد، اما آزادسازی پول‌ها موجب جنجال‌های شدید سیاسی، هم در داخل و هم در اسرائیل می‌شود.
از زمانی که رسانه‌ها شروع به انتشار گزارش‌هایی کردند، نهاد امنیتی اسرائیل برای اعلام توافق آمریکا با ایران آماده شده است. نتانیاهو که ترامپ را تشویق به خروج از توافق برجام در سال ۲۰۱۸ کرد و هشدار داد که احیای این توافق می‌تواند اسرائیل را مجبور به اقدام نظامی علیه ایران کند، در روز‌های اخیر این هشدار‌ها را تکرار کرده است.
نتانیاهو با اشاره به تماس تلفنی اخیر با بلینکن، هفته گذشته به کابینه خود گفت: «من موضع ثابت خود را تکرار کردم که بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران، برنامه هسته‌ای تهران را متوقف نمی‌کند.»
با این حال، گزارش شده است که نخست وزیر در جلسات پشت در‌های بسته، تأثیر احتمالی مذاکرات محدودتر در عمان را کم اهمیت جلوه داده است. نتانیاهو در نشست پشت در‌های بسته کمیته امور خارجه و دفاع کنست در روز سه شنبه، این توافق احتمالی را برای اورشلیم خوشایندتر از توافق هسته‌ای برجام توصیف کرد و گفت که این یک توافق هسته‌ای نیست، یک توافق کوچک است.
مایکل هرتزوگ، سفیر اسرائیل در ایالات متحده، در اظهارات اخیر خود به یک گروه یهودی در واشنگتن گفت که اسرائیل حق خود را برای «آزادی عمل» محفوظ می‌دارد، یعنی در صورت احساس خطر قریب‌الوقوع به ایران ضربه خواهد زد. اما او همچنین از تلاش‌های واشنگتن برای مذاکره با تهران تمجید کرد.
به گزارش تایمز اسرائیل، هرتزوگ گفت: «تا آنجا که به ما مربوط می‌شود، دیپلماسی به خودی خود و چنین تفاهم‌هایی لزوماً بد نیستند تا جایی که بتوانند به کاهش تنش یک وضعیت کمک کنند».
