پشت پرده توقیف سه ساله یک فیلم انقلابی

محمدرضا شفاه تهیه‌کننده فیلم سینمایی «مصلحت» به کارگردانی حسین دارابی شب گذشته جمعه ۲ تیر با حضور در برنامه تلویزیونی «نقد سینما» درباره ساخت این اثر سینمایی گفت: رسیدن به تصمیم برای سخت یک فیلم فرآیند پیچیده و چندلایه ذهنی است و شاید من هم باید به این فکر کنم که چه شد «مصلحت» را ساختیم، اما به حسب ظاهر و اگر بخواهم داستان یک خطی آن بگویم، این است که حسین دارابی برای ساخت فیلم اولش به مشکل خورد و با وجود آنکه ما در پیش‌تولید بودیم، سر بزنگاه کار لغو شد.

وی ادامه داد: همان زمان فیلمنامه‌ای به اسم «مصلحت نظام» داشتیم که راکد مانده بود. به حسین دارابی پیشنهاد کردم فیلمنامه را بخواند و نظرش را بگوید. بعد از مدتی ایشان گفت که داستان را دوست دارد، اما اگر بخواهد اثری خوب بسازد، باید روایت خود را بنویسد. در نهایت ایشان داستان را تبدیل به فیلمنامه «مصلحت» کرد و این اثر ساخته شد.

تهیه‌کننده «مصلحت» درباره هجمه‌های اخیر به فیلم و دلیل توقیف سه ساله آن مطرح کرد: من تصور می‌کنم ما سینما را درست در کشورمان نفهمیدیم. چه آن‌ها که دلسوز سینما هستند و اهمیت آن را درک کردند و چه کسانی که سینما را مزاحم می‌دانند و به دنبال آن هستند از شر آن خلاص شوند. بخشی از کسانی که اهمیت سینما را متوجه شدند و هم نگاه با ما هستند اگرچه عمدتاً خودشان فیلم نمی‌سازند، اما آن قدر برای سینما اهمیت قایل می‌شوند که اکران شدن یا نشدن آن را در حد یک مساله امنیت ملی بزرگ می‌کنند.

نگاه امنیتی به سینما

شفاه ادامه داد: بخش دوم کسانی هستند که به ساحت فرهنگ از نگاه امنیتی توجه می‌کنند یعنی فکر می‌کنند در فرهنگ باید همان چارچوب‌هایی حاکم باشد که درباره مسایل امنیتی حاکم است. هر زمان این اتفاق در حوزه فرهنگ رخ داده است، با یک فروبستگی مواجه شدیم. مورد بسیار عجیب این است که فیلمسازان حوزه انقلاب و مضامین مربوط به آن بیشتر دچار این وضعیت می‌شوند. در حقیقت در دولت‌های مختلف با نگاه‌های مختلف کسانی که فیلم جدی ساختند، همه دچار مشکل شدند.

وی تاکید کرد: مساله «مصلحت» حاصل بی‌صبری و بی‌تابی‌های اضافی است. انگار در کشور ما نمی‌شود درباره یک مشکل حرف زد و اگر صحبتی هم بشود، می‌گویند سیاه‌نمایی است در حالی که این مساله درباره «مصلحت» صدق نمی‌کند. عده‌ای به اثر قبلی من یعنی «دیدن این فیلم جرم است» منتقد بودند و می‌گفتند چرا نشان ندادم که سیستم می‌تواند موفق عمل و مشکل را حل کند. در «مصلحت» سیستم این کار را می‌کند، اما کمتر از «دیدن این فیلم جرم است» تحمل شد یعنی یکسال بیشتر توقیف بوده، عجیب است که فیلم با چه مصیبت‌هایی روی پرده آمده است و در حال حاضر درباره توقیف آن حرف می‌زنند.

به چه کسانی در سینما اعتماد دارید؟

تهیه‌کننده «مصلحت» در پاسخ به این پرسش که یک فیلمساز چگونه باید دغدغه‌اش را به نمایش بگذارد تا دچار مشکل نشود، گفت: ما با مساله و بحران اعتماد کردن مواجه هستیم. مشخص نیست ما به چه کسی اعتماد داریم و چه فرد مورد اعتمادی در سینما هست؟ دولت‌ها تغییر می‌کنند، اما این مساله سر جای خود باقی مانده است. ما چرا باید با لشکر سایه‌ها مواجه شویم؟ در حقیقت امر من نمی‌دانم چه کسی فیلم ما را سه سال توقیف کرد. می‌دانم در قوه قضاییه بخشی هست که فیلم را نپسندیده است، اما چه کسانی کارسازی و تصمیم‌سازی کرده‌اند؟

وی تاکید کرد: ما برای این کشور دلمان می‌سوزد و طرفدار انقلاب اسلامی هستیم. من به مضمون‌های مرتبط با انقلاب اسلامی علاقه و فیلمنامه‌هایی در این زمینه دارم، اما به سراغ هیچکدام نمی‌توانم بروم. حتماً باید اثر کمدی بسازم؟ متاسفانه تمام چهل سال گذشته فیلمسازان جدی انقلاب و همه آثار درجه یک سینمای انقلاب با مشکل مواجه شدند. باید کلاه خود را قاضی کنیم و ببینیم آیا از سینمای انقلاب جز همان فیلم‌هایی که رفتار‌های متفاوت با آن شد، سند افتخار ما هستند یا نه؟

در ادامه حسین دارابی کارگردان «مصلحت» در پاسخ به این پرسش که فیلمنامه اولیه چه قدر تغییر کرد، اظهار کرد: کلیت قصه و اصل آن باقی مانده است، اما در فیلمنامه رویکرد، پایان‌بندی و پرداخت شخصیت‌ها به گونه‌ای که برداشت کردم و سلیقه‌ام بود، تغییر کرد و متفاوت شد.

وی با بیان اینکه مطمئن بوده است که «مصلحت» با مشکل مواجه می‌شود، مطرح کرد: ما به همه جوانب اثر فکر و به نشانه‌ها دقت کرده بودیم. شاید فیلم ما خیلی هم سیاسی نباشد چراکه درباره مساله کلانی صحبت می‌کند که بسیار مهم است و می‌تواند دغدغه جوامع مختلف باشد، اما برخی می‌خواهد اثر را به یک جریان و حزب ارتباط دهند.

کارگردان «مصلحت» درباره پایان‌بندی فیلم تصریح کرد: در زمان نگارش فیلمنامه زیاد به پایان‌بندی فکر می‌شود، اما ما در پیش تولید به این نتیجه رسیدیم که پایان‌بندی اینگونه باشد. این پایان به سلیقه شخصی من بیشتر نزدیک است و برای ما به عنوان عوامل سازنده مهم بود که مخاطب را با حال خوب از سینما خارج کنیم حتی اگر درباره موضوع تلخی صحبت می‌کنیم.

دارابی با اشاره به اینکه فیلمساز نباید خسته شود و باید حرفش را بزند، گفت: «مصلحت» دغدغه ما بود. انقلاب یک‌سری آرمان داشت که هنوز وجود دارد و عده‌ای همچنان برای آن هزینه می‌دهند. امیدوارم صحبت درباره آن تاب آورده شود چراکه یک‌سری افراد با نابلدی‌ها، کارسازی‌هایی می‌کنند تا فیلم را با مشکل مواجه کنند.