تور‌های کنسرت با خواننده‌ها چه می‌کند؟
هومن شیرعلی ـ نوازنده عود و آهنگساز ـ در عین حال با متفاوت خواندن ماجرا در حوزه پاپ، درباره علت این قضیه توضیح می‌دهد: «به واسطه نوع قرارداد‌ها خواننده‌های پاپ دخالتی در برنامه خود ندارند و باید آنچه تهیه‌کننده امر می‌کند را بپذیرند که ناگزیر بر کیفیتشان هم تأثیر خواهد داشت.»
برگزاری تور‌های کنسرت هنرمندان موسیقی، امری رایج در دنیا است؛ البته برای سلبریتی‌های هالیوودی برگزاری تور کنسرت عمدتا به این صورت است که پس از انتشار یک آلبوم، تور‌هایی را در شهر‌ها و کشورهای مختلف برگزار می‌کنند و از این طریق درآمد‌های میلیاردی به جیب می‌زنند.
حتی گاهی برگزاری این کنسرت‌ها جنبه رکوردزنی هم برای این سلبریتی‌ها دارد و پس از به اتمام رسیدن تورها، درآمد آن‌ها برآورد و در آخر سال آمار پرفروش‌ترین تورها اعلام می‌شود. حال همین امر در فروش کنسرت‌ها و آثار بعدی و بالا رفتن تعداد بازدید آثار منتشر شده آن‌ها در اپلیکشین‌های مختلف و در نهایت پولسازی بیشتر برای آن‌ها اثرگذار خواهد بود.
اما شاید ماجرا در ایران تا حدی متفاوت‌تر باشد و برگزاری کنسرت برای چهره‌ها به صورت تور، به اقدامی بعد از انتشار آلبوم محدود نشود؛ چراکه در ایران برگزاری کنسرت برای این افراد مهمترین راه‌ها برای کسب درآمد است.
حال شاید این سوال به ذهن متبادر شود که برگزاری چنین کنسرت‌هایی که روز‌ها و حتی ماه‌ها طول می‌کشد، تا چه حد از کیفیت لازم برخوردار هستند و اصلا تا چقدر درآمد مالی برای آن‌ها در اولویت است؟
در همین راستا تصمیم گرفتیم صحبتی داشته باشیم با یکی از نوازندگان موسیقی به نام هومن شیرعلی ـ نوازنده عود و آهنگساز ـ که خود سابقه حضور در کنسرت‌ها و فسیوال‌های مختلف جهانی را دارد.
البته خود این هنرمند خود قرار است آخر همین هفته، ۲۳ تیرماه ساعت ۲۰ به همراه پانیذ مجاهدنیا که به گفته او از هنرمندان موفق دهه ۷۰ است و کامران منتظری (نوازنده ساز‌های کوبه‌ای) روی صحنه برود.
عنوان این کنسرت «رویای راه» است؛ زیرا به عقیده هومن شیرعلی، دهه هفتادی‌های موسیقی رویایی برای طی کردن مسیر موسیقایی خود در ذهن داشته و خواهند داشت؛ مسیری که پایانی ندارد.
در این کنسرت، قطعاتی که قرار است اجرا شود، ریشه در موسیقی ایرانی دارد، اما با نگاهی جدیدتر به مخاطب موسیقی ارائه می‌شود.
کنسرت با دو قطعه «رویای راه» و «وقتی انتظار می‌گرید» در آواز اصفهان از شیرعلی آغاز و ادامه پیدا می‌کند. پس از آن تکنوازی تار و رنگ راست‌پنجگاه از مجاهدنیا اجرا می‌شود. در ادامه کنسرت به دستگاه نوا می‌رسد و چهارمضراب از مجاهدنیا و میان‌واژه از شیرعلی اجرا می‌شود. در دستگاه شور نیز قطعه «صورت پنهان» و قطعه «روشن شرق خاموش» از شیرعلی اجرا می‌شود.
برخی ذاتا متعلق صحنه اجرا هستند
حال پس از اینکه درباره کنسرت پیشروی شیرعلی اطلاعاتی را کسب کردیم، بحث برگزاری تور‌های کنسرت را پیش کشیدیم و از او درباره اثر برگزاری تور‌های کنسرت طولانی مدت بر کیفیت کار هنرمندان سوال کردیم.
او بیان می‌کند: یک زمانی درباره سولیست‌ها صحبت می‌کنیم، مثلا محمدرضا لطفی یا حسین علیزاده. این هنرمندان ذاتا انسان‌های صحنه هستند. نه تنها کیفیت کار آن‌ها پایین نمی‌آید بلکه هر بار که روی صحنه می‌روند، چون بخشی از کار آن‌ها بداهه‌نوازی است، در همان لحظه اجرا ایده‌های زیادی به ذهنشان می‌رسد و همان را اجرا می‌کنند.
این آهنگساز توضیح می‌دهد: علت این است که آن‌ها تمام آزمون و خطا‌های خود را کرده‌اند و تمام اتفاقات موسیقی، تکنیک‌های نوازندگی در ناخودآگاه آن‌ها شکل گرفته است، بنابراین روی استیج به بهترین شکل عمل می‌کنند. البته این افراد آنقدر آگاهی دارند که اگر یک ماه تمام روی صحنه بروند، به خود استراحت بدهند.
از او سوال می‌کنیم که آیا ماجرا برای خوانندگان پاپ هم به همین صورت است؟ چراکه برخی از آن‌ها چه در ایران و چه خارج از کشور به علت قرارداد‌هایی که می‌بندند، برنامه‌های خیلی فشرده‌ای دارند. بعضا حتی نمونه‌هایی وجود دارد که پس از مدتی دچار افسردگی می‌شوند و حتی برای مدتی از کار کناره‌گیری می‌کنند. آیا این افراد می‌توانند کیفیت کار را حفظ کنند؟
پاسخ می‌دهد: در ژانر پاپ ماجرا متفاوت است و دخالتی در برنامه کاری خود ندارند. به همین جهت امکان پایین آمدن کیفیت کار آن‌ها به علت خستگی مفرط وجود دارد؛ زیرا این افراد قرارداد‌های سالیانه با تهیه‌کننده می‌بندند و مجبور هستند مدام روی صحنه بروند. البته اگر خواننده حرفه‌ای باشد، می‌تواند کار را جمع کند اگرچه که پایین آمدن کیفیت دور از ذهن نیست، چه بسا که گاهی برخی از آن‌ها به علت خستگی زیاد کنسرت خود را لغو می‌کنند.
همچنین می‌پرسیم که در برگزاری این کنسرت‌ها، بحث مالی تا چه حد مطرح است؟ چراکه به هر حال در کشور ما به علت رعایت نشدن حقوق کپی رایت، هنرمندان از انتشار اثر عایدی ندارند، بنابراین برگزاری کنسرت منبع درآمد مهمی برای برخی از آن‌ها به حساب می‌آید.
این هنرمند در پاسخ به این سوال ایسنا، پس از تأیید نکته یادشده، بیان می‌کند که «کپی رایت در کشور ما شبیه شوخی است» و ادامه می‌دهد: در کشور ما زمانی که تهیه‌کنندگان یک استعداد جوان را در زمینه آهنگسازی می‌بینند، تلاش می‌کنند که با استفاده از اسم و رسم بِرند خود با او کار کنند، ولی تمام حق و حقوق او را به نام خود کنند. اما ماجرا اینجا است که حتی اگر آن هنرمند از کلیه حقوق مادی و معنوی خود هم به شرط شنیده شدن کارش بگذرد، خود تهیه‌کننده هم در نهایت چندان از طریق انتشار اثر به سود مالی نخواهد رسید.
این هنرمند بیان می‌کند که باوجود این امر، برگزاری کنسرت در ایران تنها برای حوزه پاپ و چهره‌های سایر ژانر‌ها درآمدزا است و دیگران حتی شاید توانایی برگزاری کنسرت را نداشته باشند. البته برگزاری کنسرت برای چهره‌ها هم باید در سانس‌های متعدد تمدید شود تا بتوانند به درآمد قابل توجهی دست پیدا کنند.
برگزاری کنسرت در ایران تقسیم‌بندی دارد
او می‌گوید که برگزاری کنسرت در ایران را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد؛ کنسرت‌های پاپ، کنسرت چهره‌ها و کنسرت هنرمندانی که چهره نیستند.
این هنرمند ادامه می‌دهد: تفاوتی ندارد که کنسرت‌های پاپ در کجای دنیا برگزار شوند، اساسا هنر پاپ همانطور که از اسم آن برمی‌آید، مردم پسندتر است، حال چه نقاشی باشد و چه موسیقی. به عنوان مثال یک اثر نقاشی از اندی وارهول خیلی بیشتر از یک اثر مفهومی سورئال برای عموم مردم جذاب خواهد بود.
موزیسین‌های پاپ همیشه کنسرت برگزار می‌کنند
این هنرمند عنوان می‌کند که برگزاری کنسرت موسیقی پاپ در همه جای دنیا به این صورت است که موزیسین‌های آن خیلی بیشتر از سایر ژانر‌ها کنسرت برگزار می‌کنند و اصلا ربطی به فصل تابستان یا زمستان ندارد.
اما او همچنین می‌گوید که در ایران باید واژه موزیسین را به خواننده تعبیر کنیم؛ زیرا به دلیل محدودیت‌هایی که در موسیقی داریم، ناخواسته به سمت خواننده محور بودن می‌رویم و خوانندگان پاپ به غیر از ایام عزاداری، سایر سال در هر فصلی کنسرت برگزار می‌کنند.
«حال همانطور که می‌دانیم، برگزاری کنسرت به داشتن مخاطب وابسته است و خب این کنسرت‌ها هم مخاطب دارند که برگزار می‌شوند. علت داشتن مخاطب این کنسرت‌ها هم این است که مردم خیلی زود با هنر پاپ ارتباط برقرار می‌کنند؛ چراکه نمی‌خواهند خیلی فکر کنند و دنبال مفهوم نیستند.»
به عقیده او اما، ماجرای ژانر‌های دیگر موسیقی که درک آن‌ها به تفکر نیاز دارد، متفاوت است. البته باید در نظر بگیریم که همین ژانر‌ها نیز، دارای یک نوع عمومیت هستند. اگر بخواهیم یک نمونه غربی در این زمینه را مثال بزنیم، می‌توانیم به موسیقی جاز اشاره کنیم که کنسرت‌های آن نسبت به کنسرت‌های موسیقی پاپ، با اقبال کمتری مواجه است. اما به هر حال مخاطبان خاص خود را دارد.
شیرعلی درباره مصداق شرقی این امر نیز توضیح می‌دهد:، اما مصداق همین امر در ایران، موسیقی کلاسیک ایرانی است که به علت ضعف‌های جامعه‌شناسی از اقبالی بار‌ها کمتر برخوردار است. گرچه که در کشورهای همسایه مانند ترکیه، آذربایجان یا امارات دولت‌ها از هنرمندان کلاسیک خود حمایت می‌کنند که این امر موجب زنده ماندن موسیقی فولکلور آن‌ها می‌شود. درحقیقت حمایت دولت‌ها از آن‌ها به عنوان یک هویت تاریخی است. ترجمان این عقیده در ایران همانند این است که افرادی، چون محمدرضا شجریان را به ارزشمندی تخت جمشید بدانیم.
«پس چرا هنرمندان موسیقی ایرانی کنسرت برگزار می‌کنند؟». توضیح می‌دهد که لزوما به واسطه عشقی است که به موسیقی ایرانی دارند.
راه حل چیست؟
این هنرمند بیان می‌کند: زمانی که می‌خواهیم کنسرت‌هایمان چرخه مالی داشته باشند، باید به کنسرت خود وجه عامه‌پسند بدهیم. یعنی برای اینکه بتوانیم شب‌های متوالی روی صحنه برویم، باید پرفورمنس، خواننده چهره و طراحی صحنه پررنگ و لعاب به کار اضافه کنیم که اجرا برای افرادی که به تماشا می‌نشینند، جذاب باشد.
خلاقیت، ضرری ندارد
این هنرمند درباره اینکه آیا رنگ و لعاب بخشیدن به کنسرت‌ها، موجب خدشه وارد شدن به این هنر می‌شود یا نه؟ بر این باور است که این امر موردی ندارد؛ زیرا امروز اگر هنرمندانی پرفورمنس‌آرت روی صحنه می‌برند، به این درک رسیده‌اند که زنده نگه داشتن این موسیقی نیازمند یکسری جلوه‌های بصری است که بتوان در کنارش موسیقی را به عنوان یک خوراک جدی به مخاطب عام منتقل کرد.
هومن شیرعلی دانش آموخته‌ی موسیقی در مقطع کارشناسی موسیقی، گرایش نوازندگی ایرانی است. نمونه‌ای از مهمترین فعالیت‌های هنری او شامل موارد زیر است:
- انتشار آلبوم تنیده در صدا
- کسب دیپلم افتخار باربد برای آلبوم تنیده در صدا
- کنسرت دونوازی عود و تنبور تابستان ۹۶ در تالار رودکی تهران
- تکنوازی عود در نهمین جشنواره ملی موسیقی جوان در تالار رودکی تهران
- کسب مقام سوم در سیزدهمین جشنواره ملی موسیقی جوان
-اجرا در گنبد الوصل expo۲۰۲۰
-اجرا در کشورهای، چون هند، تونس، امارات
