ناکامی بانک مرکزی در تحقق هدف ۳۰ درصدی رشد نقدینگی/ رشد پایه پولی سرعت گرفت
بانک مرکزی پس از حدود پنج ماه، بالاخره گزارش آمار‌های بخش پولی و بانکی اسفند ماه سال ۱۴۰۱ را منتشر کرد.(اینجا، اینجاو اینجا) نماگر‌های اقتصادی شماره ۱۱۰، سه ماهه سوم سال ۱۴۰۱ را نیز می توانید در اینجا ببینید. این گزارش که شامل مانده آمار از متغیر‌های عمده پولی و اعتباری در پایان سال گذشته است، حاکی از آن است که با وجود اینکه نرخ رشد نقدینگی نسبت به سال ۱۴۰۰ کاهش یافت، اما نتوانست هدف ۳۰ درصدی بانک مرکزی را محقق کند. از سوی دیگر، اما در پایان سال گذشته، با وجود کاهش سرعت رشد نقدینگی، سرعت افزایش پایه پولی در مقایسه با سال ۱۴۰۰ افزایش یافته است.
افزایش ۱۰.۸ درصدی نرخ رشد پایه پولی
بر اساس گزارشی که بانک مرکزی از متغیر‌های پولی و اعتباری منتشر کرده، پایه پولی که در ابتدای سال ۱۴۰۱ معادل ۶۰۴ هزار میلیارد تومان بود، در طول این سال با افزایش ۴۲.۴ درصدی مواجه شده و در پایان به حدود ۸۶۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. مقایسه رشد پایه پولی در سال ۱۴۰۱ با رشد ۳۱.۶ درصدی آن در سال ۱۴۰۰ از افزایش ۱۰.۸ واحد درصدی سرعت رشد این متغیر مهم اقتصادی حکایت دارد.
تغییرات پایه پولی از آن جهت اهمیت دارد که این متغیر پولی، از مهم‌ترین موتور‌های رشد تورم به حساب می‌آید و تداوم افزایش آن به معنی رشد قیمت‌ها در آینده خواهد بود و بررسی آمار بانک مرکزی در پایان سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که ماشین چاپ پول پرقدرت همچنان فعال است و تبعات تورمی این روند می‌تواند برای آینده اقتصاد ایران نگران‌کننده باشد.
بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی؛ متهم ردیف اول رشد پایه پولی
دیگر نکته مهم این بخش از گزارش بانک مرکزی، سهم ۴۰.۵ درصدی مطالبات بانک مرکزی از سایر بانک‌ها، از رشد پایه پولی است. چراکه بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی با توجه به اضافه برداشت‌های بی‌رویه آنها، در سال گذشته با افزایش ۱۶۷.۴ درصدی مواجه شد و به بیش از ۳۹۱ هزار میلیارد تومان رسید.
به نظر می‌رسد که بانک مرکزی با آگاهی از این موضوع، امسال تمرکز خود را روی بهبود وضعیت ناترازی بانک‌ها گذاشته است. چراکه بانک مرکزی در ماه‌های اخیر بار‌ها بر این موضوع تاکید کرده است و حتی محمدرضا فرزین، رئیس کل این بانک، تا پایان شهریور ماه به بانک‌های ناتراز فرصت داد تا به وضعیت خود سروسامان دهند.
ضریب فزاینده نقدینگی کاهش یافت
بخش دیگری از گزارش منتشر شده، مربوط به ضریب فزاینده نقدینگی است؛ ضریبی که نشان‌دهنده آن است که نظام بانکی چند برابر سپرده‌ای که در اختیار داشته، خلق پول کرده است. به عبارت دیگر، ضریب فزاینده نقدینگی نشان می‌دهد که هر واحد پایه پولی، چه میزان نقدینگی خلق کرده است.
بررسی آمار منتشر شده از سوی بانک مرکزی نشان می‌دهد که ضریب فزاینده نقدینگی در پایان سال ۱۴۰۱ با کاهش ۷.۹ درصدی همراه شده و رقم ۷.۳۶۹ واحد را ثبت کرده است.
نقدینگی به ۶ هزار و ۳۳۷ هزار میلیارد تومان رسید
طبق گزارش بانک مرکزی، با وجود افزایش سرعت رشد پایه پولی، نرخ رشد نقدینگی در سال ۱۴۰۱ با کاهش ۷.۹ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۰ مواجه شد و به ۳۱.۱ درصد رسید. به این ترتیب حجم کل نقدینگی در اقتصاد ایران در پایان سال گذشته از مرز ۶ هزار و ۳۳۷ هزار میلیارد تومان عبور کرد.
این در حالیست که بانک مرکزی در زمان ریاست علی صالح‌آبادی و در شهریور ماه سال گذشته که نرخ رشد نقطه به نقطه نقدینگی در حدود ۳۸ درصد بود، هدفی ۳۰ درصدی را برایظ نقدینگی در پایان سال تعیین کرده بود.
رشد نقدینگی چگونه کاهش یافت؟
با وجود اینکه در آن زمان دستیابی به این هدف برای بانک مرکزی بعید به نظر می‌رسید، اما این بانک همانطور که خود ادعا می‌کند، توانست با اجرای سیاست کنترل مقداری ترازنامه با افزایش نسبت سپرده قانونی بانک‌های خاطی به‌عنوان جرایم نظارتی، رشد نقدینگی را تا حد قابل قبولی کاهش دهد. با این حال این هدف ۳۰ درصدی در پایان سال محقق نشد.
از سوی دیگر، اما به زعم برخی از کارشناسان، یکی دیگر از عوامل کاهش نرخ رشد نقدینگی، تغییر شیوه تامین کسری بودجه دولت و انتقال بار آن بر شرکت‌های دولتی بوده است. این کارشناسان معتقدند با وجود اینکه این اقدام در کوتاه‌مدت توانسته ترمز رشد نقدینگی را بکشد، اثرات مخرب‌تری در بلندمدت خواهد داشت و می‌تواند سبب جهش‌های تورمی شود.
هدف بانک مرکزی برای رشد نقدینگی در سال ۱۴۰۲
بانک مرکزی در سال جاری نیز هدف‌گذاری خود برای رشد نقدینگی را بار دیگر کاهش داده و فرزین هدفی ۲۵ درصدی را برای نقدینگی تعیین کرده است.
این در حالیست که طبق آخرین آمار منتشر شده از نقدینگی، در سه ماهه اول سال جاری، نقدینگی معادل ۳.۹ درصد رشد کرده که از نرخ هدف‌گذاری شده برای این مدت نیز کمتر بوده است. حال باید دید که بانک مرکزی بر خلاف سال ۱۴۰۱ در تحقق هدف رشد نقدینگی در پایان سال ۱۴۰۲ موفق خواهد بود یا خیر.
