سال 88 ؛ زیر کوهی از زباله

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب- گروه اجتماعی: زباله سازها در روزهای پایانی سال بیش از هر زمان دیگری فعالیت دارند. خانه تکانی و خرید اجناس نو بهانه اصلی برای این افزایش آمار است. به طوری که تهران در روزهای ابتدایی اسفند ماه به نسبت دیگر ماه‌های سال 500 تن افزایش تولید زباله داشته است و این روند رو به ازدیاد در 10 روز انتهایی سال از این میزان نیز فراتر خواهد رفت. شاید از این روست که شهردار تهران گفته بود: «اگر تنها 24 ساعت سیستم جمع‌آوری زباله در تهران متوقف شود، مردم با شهر دیگری روبه‌رو خواهند بود». و بعید نیست که سال 88 را زیر کوهی از زباله آغاز کنیم. 

البته این مشکل تنها به تهران ختم نمی شود و شهرهایی همچون؛ مشهد و اصفهان و دیگر کلان شهرهای کشور نیز بیشترین سهم تولید زباله را دارند. 

چندی پیش محمد باقر قالیباف، شهردار تهران اعلام کرده بود که در تهران روزانه دو تا سه نوبت زباله‌ها جمع‌آوری می‌شود. این موضوع سبب می شود تا بخش عمده ای از بودجه شهری صرف جمع آوری ضایعات خانگی شود. 

اما این طلای کثیف که هر روز آن را با انزجار از خانه هایمان به بیرون می رانیم مملو از انواع مواد پلاسیتکی، کاغذ، مقوا و فلزات با ارزش و قابل بازیافت است که معادل ۱۲ میلیون و ۸۵۰ هزار بشکه نفت خام ارزش دارد و بی هیچ توجهی از چرخه اقتصادی خارج می‌شود.
 
70 درصد زباله‌های تهران را مواد آلی تشکیل می‌دهند که ارزش ارزی آن بر اساس گزارش سازمان بازیافت و تبدیل مواد شهرداری تهران معادل ۵۵ میلیون دلار است. این بدان معنی است که تهرانی‌ها سالانه ۳۰ میلیون و ۲۵۰ هزار دلار پلاستیک، ۵۵ میلیون دلار پسماند غذایی آشپزخانه، ۶۵ میلیون دلار کاغذ و مقوا و فقط ۵۰ میلیون دلار نان در مرکز دفن کهریزک زیر خروارها خاک دفن می کنند. 

فرهاد پورمحمد سخا مدیرعامل سازمان بازیافت و تبدیل مواد شهرداری تهران در این خصوص می‌گوید: «بیش از ‪۶۵‬درصد از پسماندهایی که روزانه در شهر تولید می‌شود، پسماندهای تر شامل ضایعات مواد غذایی، میوه و سبزی و نزدیک به ‪۳۵‬درصد نیز پسماندهای خشک ارزشمند و غیر ارزشمند است. در همه جای دنیا زباله‌های خشک به مواد بازیافتی قابل استفاده تبدیل می‌شود و زباله‌های تر نیز به انواع کودهای آلی بدل شده و در کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد».

فرق توسعه یافته‌ها
روزانه بیش از ‪ 3/5‬ میلیون تن زباله در جهان تولید می‌شود که ایرانی ها با متوسط سرانه روزانه 700 گرم ،۴۰‬هزار تن زباله در روز تولید می کنند. این در حالی است که آلمانی ها روزانه‪ ۹۰‬هزار تن تولیدزباله دارند، که در نگاه نخست فاجعه بار به نظر می رسد. اما در کشورهای توسعه یافته ای همچون آلمان ‪ ۸۰‬درصد از زباله ها بازیافت می شود، در حالی که در ایران تنها 8/0 درصد زباله به چرخه استفاده مجدد باز می‌گردد.
 
و فاجعه درست از همین‌جا آغاز می‌شود. زمانی که با کوهی از زباله روبروایم و نمی‌دانیم باید چه‌طور از شرشان رهایی یابیم. 

بازیافت، دفن کردن زیر خاک و رها شدن در طبیعت سرانجام زباله‌ها در ایران هستند. به گفته معاون سازمان حفاظت محیط زیست کشور؛ «به جز شهرهایی چون تهران، اصفهان، مشهد، کرمانشاه و شیراز که کارخانه‌های کمپوست و بازیافتی در آنها فعال هستند، در بقیه‌ شهرها و روستاهای کشور زباله‌ها به شیوه‌ دفن زیر خاک از بین برده می‌شوند».
 
اصیلیان در این باره ادامه می‌دهد: «در دو سال اخیر مجوز ساخت کارخانه کمپوست برای 20 شهر صادر شده که امیدواریم به بهره برداری برسد».
 
کارخانه کمپوست شامل سالن‌های دریافت زباله و جداسازی، حوضچه و تصفیه‌خانه، ساختمان پرس، بخش جداسازی فلزات و شیشه، سالن تخمیر، انبار و سالن بسته بندی، آزمایشگاه، باسکول و کارگاه‌های فنی هستند که در آن زباله‌ها بازیافت و غالبا به کود تبدیل می‌شوند. 

اما بازیافت زباله‌ها زمانی امکان‌پذیر خواهد بود که نه تنها بر تعداد کارخانه کمپوست در شهرها افزوده شود، بلکه شهروندان جداسازی زباله‌ها را به دقت رعایت کنند. 

حسین سپهری، کارشناس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در این خصوص می گوید: «آمار وضعیت دفع مواد زائد در ایران نشان می‌دهد که تاکنون به بازیافت، توجه کمتری شده و بیشتر، دفن زباله در زمین مورد توجه بوده است. ما در بیشتر مناطق کشور شاهد این هستیم که بیشتر دفن‌ها به صورت غیر بهداشتی و روباز صورت می گیرد. متاسفانه در ایران قوانین و مقررات جامعی در مورد مدیریت بازیافت مواد زائد وجود ندارد و قوانین موجود کلی بوده و جوابگوی شرایط موجود کشور نیست». 

وی ادامه می‌هد: «به طور متوسط کشورهای در حال توسعه، پنج درصد سرانه تولید ناخالص ملی خود را برای خدمات مدیریت ضایعات شهری هزینه می‌کنند. ژاپن پنج درصد از بودجه شهرداری را به این امر اختصاص می‌دهد. در مالزی 70 درصد، هند 86 درصد و اندونزی 90 درصد هزینه مدیریت مواد زائد جامد شهری صرف جمع آوری ضایعات می‌کند. در ایران هم بخش زیادی از تعرفه‌های مدیریت ضایعات، صرف جمع آوری ضایعات شهری می‌شود».
 
او می‌افزاید: «شاید دلیل اصلی این افزایش هزینه را بتوان در نبود قوانین و مقررات کارآمد و مشارکت مردمی دانست. از سوی دیگر در کشورهای توسعه یافته خدمات جمع‌آوری محصولات قابل بازیافت بسیار بالاست و تاسیسات فرآوری و بازیافت، بسیار پیشرفته و بازار محصولات بازیافتی، بسیار گسترده است، در حالی که در کشورهای با درآمد پایین، تنها از روش کمپوست استفاده می‌شود و روش سوزاندن هم به دلیل هزینه بالا و پایین بودن ارزش حرارتی زباله، عمومیت ندارد».
 
این کارشناس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور پیش بینی می‌کند: «با وجود اینکه جمعیت کشور در آینده آهنگ رشد کمتری خواهد یافت و از حدود 64 میلیون نفر در سال 2000 به 92 میلیون نفر در سال 2025 و 109 میلیون نفر در سال 2045 خواهد رسید، ما با مشکلات عدیده‌ای در زمینه انبوه زباله روبرو خواهیم بود، یعنی با فرض ثابت بودن سرانه تولید زباله در روز، میزان تولید آن در سال 2020 در ایران به 87 هزار تن می‌رسد».