ممکن‌ترین گزینه برای ایران و آمریکا
«حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه ایران در جریان سفر به لبنان، در سخنانی درباره تاثیر تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا بر موضوع بازگشت همه طرف‌ها به برجام و نقش قطر و عمان در این گفتگو‌ها با تاکید بر اینکه «ما همواره در مسیر دیپلماسی و مذاکره قرار داریم» گفت: طبعا انجام درست توافق اخیر غیرمستقیم ایران و آمریکا برای آزادی بخشی از اموال ما و تبادل زندانی، به گفتگو برای لغو تحریم‌ها کمک خواهد کرد. تهران از اراده لازم برای بازگشت به تعهدات برخوردار است.
وی در عین حال تصریح کرد که در مورد به کارگیری دیپلماسی برای لغو تحریم‌ها، از سوی سلطان عمان ابتکاری روی میز است و از طریق آن ابتکار تبادل پیام‌هایی در جریان است.
تهران و واشنگتن پس از ماه‌ها مذاکرات غیرمستقیم اواخر مردادماه تأیید کردند که پنج زندانی ایرانی ـ آمریکایی به زودی با شهروندان ایرانی که در زندان‌های آمریکا به بهانه دور زدن تحریم‌ها حبس هستند تبادل می‌شوند.
بعد از این گشایش، دو طرف بر سر آزاد کردن پول‌های بلوکه شدن ایران در کره جنوبی نیز توافق کردند. آمریکا به کره جنوبی اجازه داد که حدود شش میلیارد دلار پول بلوکه‌شده تهران از طریق قطر و تحت یک چارچوب قابل نظارت در اختیار جمهوری اسلامی قرار گیرد.
هم‌چنین قبل از آن، آمریکا به عراق اجازه داد که دو میلیارد و ۷۶۰ میلیون دلار بدهی خود به ایران را بپردازد. البته این پول در کشور قطر بلوکه شده و تهران می‌تواند از آن برای خرید‌های خود در زمینه‌های بشردوستانه استفاده کند.
سخنگوی وزارت خارجه کشورمان روز دوشنبه درباره مذاکرات محرمانه ایران و امریکا در مسقط گفت: مذاکرات محرمانه بخشی از ذات دیپلماسی است و طبیعتا در ارتباط با برخی از کشور‌ها در منطقه ما موضوعاتی را در چهارچوب‌های تعریف شده در حال پیگیری هستیم و ما نتایج آن را در بازه زمانی مناسب اعلام می‌کنیم. انجام این مذاکرات یک امر طبیعی است و در چهارچوب کارویژه‌های سیاست خارجی و وزارت خارجه است.
رحمان قهرمان‌پور در گفتگو با ایسنا درباره مذاکرات محرمانه و غیرمستقیم ایران و آمریکا در مسقط به ابتکار سلطان عمان گفت: سیاست عرصه امکان‌هاست، نه بهترین تصمیم‌ها. این مذاکرات حتما بهترین سیاست نیست، اما ممکن‌ترین گزینه برای ایران و آمریکاست. از طرفی شدت اختلافات ایران و آمریکا آنقدر زیاد است که هیچ کدام از دو طرف امیدی به توافق مکتوب یا بازگشت به برجام ندارند، از این رو درست است چارچوب و مدل مذاکراتی که در عمان انتخاب شده، مطلوب نیست، اما ممکن‌ترین و محتمل‌ترین آن‌هاست.
این کارشناس مسائل بین‌الملل تصریح کرد: نکته قابل توجه دیگر این است که این مذاکرات آن طور که از روند بررسی موضوعات بین ایران و آمریکا برمی‌آید، صرفا محدود به مساله هسته‌ای نیست و این بسیار مهم است. قبلا مذاکرات محدود به موضوع هسته‌ای و رفع تحریم‌ها بود، اما الان افزون بر موضوع تبادل زندانیان و مسئله هسته‌ای، امنیت کشتیرانی در خلیج فارس یا نحوه رفتار ایران با کمپانی‌های آمریکایی در منطقه از مسائلی است که می‌بینیم مورد بحث میان دو کشور است.
قهرمان‌پور در پاسخ به اینکه فکر می‌کنید این مذاکرات و روند حل و فصل مسائل به این شکل تا چه وقت دوام دارد، گفت: به نظر می‌رسد این چارچوب موقت است و بیشتر برای این است که بایدن تا انتخابات آتی فضا را در داخل کشورش آرام نگه دارد، چرا که به شدت درگیر مسایل داخلی و جنگ اوکراین است، از این سو آقای رییسی هم فشار را به این شکل کم کرده و از مشکلات اقتصادی می‌کاهد. تا جایی که مشخص است قرار است این چارچوب موقت و گذرا برای رسیدن به توافق اصلی و جامعی باشد که واشنگتن معتقد است هرگونه توافق با ایران باید جامع‌تر و پایدارتر از برجام باشد.
وی درباره نتایج این مذاکرات موقت خاطرنشان کرد: ایران نفت خود را می‌فروشد و آمریکا تحریم بیشتر اعمال نمی‌کند، به نوعی دو طرف با یکدیگر دارند کنار می‌آیند تا مدیریت تنش شود، اما این وضعیت ماندگار نیست و قاعدتا هر دو طرف باید درباره گام بعدی هر چه زودتر تصمیم بگیرند و البته سختی کار آنجاست. ممکن است مرحله تصمیم نهایی یک سال بعد یا ۶ ماه بعد باشد، اما آنجاست که اختلافات عمیق خودشان را نشان می‌دهند از جمله اینکه ایران می‌خواهد به تعهدات برجامی هسته‌ای خود برگردد و از آن طرف، آمریکا محدودیت‌های اقتصادی علیه ایران را لغو می‌کند یا نه. پرداختن به این اختلافات جدی برای هر دو طرف در عرصه داخلی هزینه دارد.
این کارشناس مسائل بین‌الملل با تاکید بر اینکه مسئله ایران و آمریکا در هر دو کشور به مسائل سیاسی و داخلی گره خورده است اظهار کرد: اجماع کردن درباره حل اختلافات ایران و آمریکا در فضای سیاسی هر یک از این کشور‌ها سخت است؛ هر نیروی سیاسی در ایران بگوید باید برویم مسئله‌مان را با آمریکا مستقیم حل کنیم ممکن است با سرنوشت سیاسی‌اش بازی کند، همان‌طور در آمریکا اگر کسی بگوید تحریم‌های ایران را برداریم، به ادعای آن‌ها متهم به حمایت از تروریسم می‌شود.
قهرمان‌پور گفت: به این مشکلات و موانع این را هم باید اضافه کنیم که متاسفانه اختلافات و دعوای بین ایران و آمریکا به یک موضوع در روابط کشور‌ها تبدیل شده است.
وی در پاسخ به اینکه برخی از حذف اتحادیه اروپا به عنوان واسطه مذاکرات ایران و آمریکا استقبال می‌کنند، گفت: وقتی ترامپ از برجام خارج شد، اروپا برجام را به طور سیاسی و روی کاغذ حفظ کرد و اگر در آمریکا دوباره ترامپ روی کار بیاید یا جمهوری‌خواه دیگر تندرویی بر سرکار بیاید، به اروپایی‌ها نیاز خواهیم داشت و نقش آن‌ها کلیدی است، از این رو نباید این مسئله را از نظر دور داشت و تصور کرد شرایط به همین شکل باقی می‌ماند.
قهرمان پور در پاسخ به اینکه برخی معتقدند سیاست دولت سیزدهم اساسا کار با اروپا و غرب نیست و برای همین به سمت پذیرش میانجی‌گری قطر و عمان رفته است، خاطرنشان کرد: البته ایران به عمان و قطر اعتماد بیشتر دارد و اروپا بعد از قضیه اوکراین رو در روی ایران ایستاد، اما به هر حال مهم است تعاملات مالی و بانکی ما با اروپا در چرخش باشد. معتقدم باید تا فضا مناسب است به سمت یک توافق جدی یا مذاکراتی روشن و شفاف حرکت کنیم و تکلیف برخی از مسائل و اختلافات مهم را روشن کنیم.
این کارشناس مسائل بین‌الملل در پاسخ به اینکه به نظر ایران و آمریکا با مذاکرات و توافق نانوشته، محرمانه و موقت بیشتر کنار می‌آیند، گفت: اختلافات ایران و آمریکا آنقدر بزرگ است که حل آن به نیرو و اراده قوی نیاز دارد. نمی‌توان گره روابط ایران و آمریکا را با مذاکرات موقت و موردی باز کرد. این حجم از تحریم‌های آمریکا علیه ایران به راحتی از بین نمی‌رود.
