چهارشنبه‌ای که آرام نداریم

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب- گروه اجتماعی: ساعت یک بامداد است و هیاهوی خیابانها تازه آرام گرفته. انگار تنها سنگینی چشم‌هاست که آسایش را به شهرنشینان باز می‌گرداند. دیگر سور اراذل در غیاب محسوس نیروهای انتظامی در سه شنبه آخر سال تمام شده و کوچه خیابانها خلوت است و بقایای سهمگین نبردی را یدک می‌کشد که نمی‌دانی و نخواهی دانست که طرفین درگیری کیستند و چه هدفی را دنبال می‌کنند. حالا شهر سوخته‌ای به جا مانده که خاطره رسمی است منحرف شده از این دیار کهن.

اما این رخدادها در حالی روی داد که از چندی پیش هشدارهایی از سوی نیروی انتظامی و آتش نشانی و دیگر نهادهای امدادی به مردم داده شده بود.

سردار رادان جانشین فرماندهی ناجا مدتی قبل اعلام کرده بود: «کسانی که در مراسم چهارشنبه آخرسال مبادرت به اقدام‌های نابهنجار و اخلال در حقوق جامعه می‌کنند از سوی واحدهای ناجا دستگیر می‌شوند».

همچنین، مقامات قضایی دستور بازداشت افرادی که در چهارشنبه آخر سال دستگیر می‌شوند را تا 15 فروردین سال 88 صادر کردند.

از سوی دیگر، سردارحسین ساجدی نیا، معاون عملیات نیروی انتظامی كشور نیز از برخورد پلیس در دو ماه گذشته با سازندگان مواد محترقه دست ساز و فروشندگان آن خبر داده و گفته بود: «در این مدت مقادیری قابل توجه مواد محترقه کشف و تعدادی از مغازه‌هایی که اقدام به فروش این مواد محترقه می‌کردند شناسایی و پلمپ شده‌اند».

اما همه اینها دست کسی را نبست و امنیت را به کوچه پس کوچه‌های تهران نداد. بسیاری خود اقدام به تامین امنیت خود کردند. به طوری که یا به بیرون از منزل مراجعه نکردند یا در ساعت اولیه عصر از محل کار به خانه بازگشتند تا درگیر تشنج‌های خیابانی نشوند.

زیر پوست شهر
غروب سه شنبه است. گوشه چهارراهی در غرب تهران سه مرد جوان در حالی که کیسه پلاستیکی مواد محترقه را در دست دارند، باقیمانده مواد محترقشان را می فروشند و از جوان و مسن و کودک مشغول خرید هستند. گویی این هیجان کاذب سن و سال هم نمی‌شناسد.

نوجوان به نظر می‌رسد و با هیجان ماده محترقه‌ای را که خریده برانداز می‌کند و می‌گوید: «صدایش مثل یک خمپاره واقعی است».

از او می خواهم در مورد چهارشنبه سوری بگوید که چه رسمی است و چه آدابی دارد. می‌خندد و می‌گوید: «همین دیگه. ترقه بخری و بترکانی».

خانمی که با گام‌های بلند به سمت خانه حرکت می‌کند و برای در امان ماندن از صداهای مهیب انفجار دو دستش را روی گوش گرفته می‌گوید: «خیابان‌های وسط شهر بهتر است. اما محله‌های پر جمعیت امنیتی ندارد. صداهایی که به گوش می‌رسد آدم را یاد خط مقدم می‌اندازد».

او که از حضور اندک نیروی انتظامی شاکی است ادامه می‌دهد: «از عصر تا غروب حتی یک مامور هم در این منطقه ندیدم. به همین دلیل اینجا عده‌ای با اقدام‌های ناهنجار امنیت مردم را سلب کرده‌اند. به نظر می‌رسد تنها کاری که نیروی انتظامی صورت داده این است که بوتیک‌ها تعطیل کنند».

مرد میانسالی نیز در این خصوص می‌گوید: «برای اینکه پلیس نتواند شناسایی کند، خیلی‌ها از داخل خانه اقدام به انداختن مواد محترقه در کوچه و خیابان و زیر پای رهگذران می‌کنند».

روز گذشته در شهر چه گذشت؟
مدیر روابط عمومی سازمان آ‌تش نشانی و خدمات ایمنی تهران از 112 مورد حریق و حادثه در شب چهارشنبه سوری امسال خبر می‌دهد. همچنین بیمارستان سوانح و سوختگی شهید مطهری پذیرای 36 مصدوم در شب چهارشنبه آخر سال در تهران بود. 

در حالی که بسیاری از کوچه پس کوچه های شهر آرامشی نداشت، معاون عملیات نیروی انتظامی كشور روز گذشته اعلام کرد: «شرایط كشور در چهارشنبه سوری آرام است و مشكل خاصی وجود ندارد. اما تعدادی از افرادی كه برای خانواده‌ها مزاحمت ایجاد می‌كردند، دستگیر شدند. با افرادی كه برای خانواده‌ها ایجاد مزاحمت كرده‌اند برخورد كردیم و تعدادی ازآنان دستگیر شده‌اند».

سردار حسین ساجدی نیا ادامه داد: «2 برادر در شهرستان نهاوند در حال ساخت مواد محترقه دستشان قطع شده است. گزارش‌های رسیده از تهران نیز حاكی است محلات سعادت آباد، تهرانپارس و صادقیه شلوغ بوده و برخی بی‌نظمی‌ها مشاهده شده است».

مركز فوریت‌های پزشكی تهران نیز، از انتقال 18 مصدوم به بیمارستان توسط امدادگران اورژانس و مداوای سرپایی 18 مصدوم در چهارشنبه‌سوری خبر داد و اعلام كرد: «21 مصدوم در تماس با اورژانس از سوی مردم به مراكز درمانی و بیمارستان‌های پایتخت منتقل شده‌اند».

همچنین حوادث چهارشنبه‌سوری موجب 41 مورد سوختگی، چهار مورد تروما، یك مورد قطع عضو، چهار مورد عارضه قلبی، یك مورد آسیب به چشم، دو مورد تشنج و یك مورد مشكل تنفسی در شهروندان تهرانی شده است.

هیجانی که در سور آخر سال تخلیه می‌شود
"یکی از آئینهای سالانه ایرانیان چهارشنبه سوری است. ایرانیان آخرین سه شنبه سال خورشیدی را با بر افروختن آتش و پریدن از روی آن به استقبال نوروز می‌روند. مردم در این روز برای دفع شر و بلا و برآورده شدن آرزوهایشان مراسمی را برگزار می‌کنند و در کوی و برزن نیز بچه ها آتش‌های بزرگ می‌افروزند و از روی آن می‌پرند و ترانه (سرخی تو از من، زردی من از تو ) می‌خوانند." این تعریفی است که از قدیم الایام در خصوص چهارشنبه سوری وجود داشته است.

یافته‌های پزوهشی نشان می‌دهد كه تمامی آیین‌ها و یادمان‌هایی كه مردم ایران در هنگامه گوناگون بر پا می‌داشتند در قالب نمادها، نمایش‌ها و آیین‌های گوناگون نمایشی گنجانده شده بود.

رفتار خشونت آمیز و مغایر با عرف و منش جامعه نطیر آنچه كه امروزه تحت نام چهارشنبه سوری شاهد آن هستیم، در هیچكدام از این آیین‌ها دیده نمی‌شود.

عبدالکریم خیامی جامعه شناس در خصوص رفتارهای ناهنجار اجتماعی در مناسبت هایی مثل چهارشنبه سوری را مربوط به ضعف مشارکت عمومی در عرصه‌های مختلف زندگی شهری می‌داند.
وی می‌گوید: «شاید مردم احساس کنند در سطح کلان امور کشور مانند انتخابات دخالت دارند، اما در سطوح خرد مثل مدیریت شهری چنین احساسی ندارند. اگر افراد به ویژه جوانان و نوجوانان در امور شهری مشارکت داشته و خود را صاحب اموال و بافت زندگی شهری بدانند رفتارهای آسیب زننده از خود بروز نمی‌هند».

وی سطح دخالت عمومی مردم در تصمیم گیری‌ای محلی و شهری را بسیار کم ارزیابی کرد و افزایش میزان این مشارکت را بنیادی‌رین روش در کنترل آسیب‌ای چهارشنبه سوری دانست.

این جامعه شناس با بیان اینکه مشکلات چهارشنبه سوری در سال های 79-80 به اوج خود رسید، اضافه می‌ند: «در این ایام دو رویکرد شامل حذف این آیین تاریخی و مدیریت و اصلاح آن برای مواجهه با این مشکلات اعمال شد. نباید فراموش کرد که حذف این آیین به دلیل آمیختگی تاریخی با فرهنگ و ملیت ایرانی روش درستی نیست».

وی تدابیر امنیتی اتخاذ شده از سوی دستگاه های حاکمیتی در 6-7 سال اخیر برای اصلاح آیین چهاشنبه سوری را مثبت ارزیابی می‌کند و ادامه می‌دهد: «در این سالها با اقدام‌هایی مثل مهیا کردن فضاهای تفریحی سالم با مشارکت شهرداری و نیروی انتظامی، استفاده از عامل ترس و افزایش آگاهی از رفتارهای پرخطر در چهارشنبه سوری و دخالت دادن خانواده‌هادر این امر باعث کم شدن ناهنجاری‌ها و آسیبهای در مراسم چهارشنبه سوری شده است».