چرا زخم معده میگیریم؟

اولسر پپتیک (peptic ulcer disease) به معنی نوعی آسیب خوش خیم به مخاط و زیرمخاط دستگاه گوارش می‌باشد. معمولاً بین ترشح اسید معده و این آسیب ارتباط وجود دارد، ولی امروزه عامل اصلی این زخم‌ها را وجود و تکثیر باکتری هلیکوباکتر پیلوری می‌دانند که از راه‌های مختلفی از جمله آسیب به لایه محافظ مخاط معده موجب ایجاد اولسر پپتیک می‌شود، لذا درمان اصلی یک درمان آنتی بیوتیکی است. شیوع این بیماری ۶ تا ۱۵% است. بسته به محل آسیب مخاطی ما زخم معده یا دوازدهه را داریم. زخم معده اغلب همراه با زخم دوازدهه است و در مردان سیگاری، میانسال یا مسن، با گروه خونی O و پراسترس بیشتر دیده می‌شود. زخم‌های معده با سرعت کمتری از زخم اثنی عشر التیام می‌یابند، بیشتر احتمال بدخیمی دارند و اغلب همراه با التهاب معده (گاستریت) هستند. علایم بیماری درد ناحیه فوقانی شکم (اپی گاستر) و سوزش سردل، سوء هاضمه، و وجود خون در مدفوع می‌باشد. معمولا درد مدت کوتاهی پس از مصرف غذا یا در زمان گرسنگی ایجاد می‌شود. عکس رادیوگرافی پس از بلع باریم و آندوسکوپی در تشخیص ممکن است مفید باشد. اکثر زخم‌ها کوچک هستند (با قطر کمتر از ۲ سانتیمتر). پراکندگی زخم‌های پپتیک معده معمولاً در آنتر (ابتدای معده) است.

در گذشته‌های نه چندان دور تصور می‌شد فاکتور‌های مربوط به شیوه‌ی زندگی مانند علاقه‌ی زیاد به غذا‌های پُرادویه یا شغل‌های استرس زا، ریشه‌ی اغلب زخم‌های پپتیک هستند؛ اما امروزه پزشکان دریافتند که علت اصلی زخم‌های پپتیک، استرس یا رژیم غذایی نمی‌باشد بلکه عفونت‌های باکتریایی و برخی از دارو‌ها هستند که سبب زخم‌های پپتیکی می‌گردند. زخم پپتیک بیماری شایعی است که بیش از ۱۰ درصد بالغین را در جوامع مختلف تحت تاثیر قرار داده است. خبر خوب آن که درمان موفقیت آمیز زخم پپتیکی امکان پذیر است.

 علایم:

بالا آوردن خون که با رنگ قرمز یا سیاه مشخص می‌شود

حالت تهوع و استفراغ

کاهش وزن بدون دلیل

تغییر اشتها

وجود خون تیره در مدفوع و یا قیری شدن مدفوع

 چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

زخم پپتیک، زخمی نیست که شما بتوانید به تنهایی و بدون مراجعه به پزشک آن را درمان نمایید. گرچه دارو‌های بلوکه کننده اسید و آنتی اسیدها، درد را تسکین می‌دهند، اما این بهبودی، کوتاه مدت می‌باشد. چنانچه علایم یا نشانه‌هایی از زخم مشاهده کردید، برای درمان حتما به پزشک مراجعه کنید.

 علل ایجاد زخم:

اگر چه استرس و غذا‌های پُرادویه در گذشته علت اصلی زخم‌های پپتیکی بوده اند، اما امروزه پزشکان علت اصلی اغلب زخم‌ها را باکتری هلیکوباکترپیلوری می‌دانند. هلیکوباکترپیلوری در لایه‌ی موکوسی زندگی می‌کند که بافت معده و روده‌ی باریک را پوشانده و محافظت می‌نماید. در اغلب موارد هلیکوباکترپیلوری مشکلی ایجاد نمی‌کند. اما گاهی اوقات، می‌تواند لایه موکوسی را از بین ببرد و در معده یا دئودنوم ایجاد التهاب کند و سبب زخم شود. هلیکوباکترپیلوری، عفونت رایجی در معده و روده می‌باشد. مطالعات انجام شده در آمریکا نشان داده است که یک نفر از هر ۵ نفر فرد زیر ۳۰ سال و نیمی از افراد بالای ۶۰ سال به این عفونت مبتلا هستند. اگر چه هنوز دقیقا چگونگی سرایت هلیکوباکترپیلوری مشخص نیست، ممکن است از طریق تماس نزدیک، مانند بوسیدن، از فردی به فرد دیگر قابل انتقال باشد. همچنین ممکن است هلیکوباکترپیلوری از طریق غذا یا آب نیز منتقل گردد.

 دارو‌هایی که ممکن است منجر به زخم شود:

استفاده‌ی مرتب از مُسکن ها: دارو‌های ضدالتهابی غیراستروئیدی می‌توانند سبب تحریک یا التهاب معده و روده‌ی باریک گردند. این دارو‌ها هم با نسخه و هم بدون نسخه در دسترس هستند و شامل آسپیرین، ایبوپروفن، ناپروکسن، کتوپروفن و ... می‌باشند. برای اجتناب از ناراحتی‌های گوارشی، این دارو‌ها باید به همراه وعده‌های غذایی صرف شوند.

دارو‌های ضدالتهابی غیر استروئیدی، سنتز آنزیم تولید کننده‌ی پروستاگلاندین‌ها (سیکلواکسیژناز) را مهار می‌کنند. پروستاگلاندین‌ها ترکیباتی شبه هورمونی هستند که از معده در برابر صدمات فیزیکی و شیمیایی محافظت می‌نمایند. بدون این محافظ، اسید معده منجر به فرسایش بافت معده شده و سبب خونریزی و زخم می‌گردد.

 سیگار کشیدن: نیکوتین موجود در تنباکو، مقدار و غلظت اسید معده را افزایش می‌دهد، بنابراین خطر ایجاد زخم را بالا می‌برد. سیگار کشیدن همچنین روند درمان را کند می‌کند.

 مصرف زیاد الکل: الکل سبب فرسایش لایه موکوسی معده و افزایش تولید اسید می‌گردد. اما هنوز مشخص نیست که آیا الکل به تنهایی سبب پیشرفت زخم می‌گردد و یا فقط علایم را بدتر می‌کند.

 استرس: اگر چه استرس، علت زخم پپتیکی نمی‌باشد، اما به عنوان یک فاکتور می‌تواند در تشدید این بیماری مشارکت کند. استرس علایم زخم پپتیکی را بدتر می‌کند و درمان آن را به تاخیر می‌اندازد

 چه غذا‌هایی برای زخم معده ضرر دارد؟

۱ ـ بدترین غذا‌ها ترشی است به خصوص ترشی سرکه، آب غوره و میوجات زیاد ترش؛ ولی لیمو شیرین حتی برای هضم غذا هم خوب است؛ ترشی آب غوره و سرکه، ترشی آب لیمو آب میوه زیادترش را باید شیرین کرد، بیشتر از لیمو شیرین استفاده شود، ترشی آب لیمو در غذا باشد مشکل ایجاد نمی‌کند ولازم است باشد، چون برای دستگاه گوارش سفارش شده است، وسایر ترشی‌ها اگر کم وگاهی باشد بد نیست، چون برای تعادل مواد‌های لازم دربدن ازهر مواد غذایی لازم، باید بدون زیاده روی استفاده نمود؛

۲ ـ سرخ کردنی شدید، آب جوش و کلاً غذای داغ مضر است، چون باعث کم حوصله و زود عصبانی شدن، ضعف عمومی ومشکلاتی می‌شود

۳ ـ نان خشک و کهنه، غذای مانده و لو در یخچال باشد، بسیار برای معده زیان آور و ضرر دارد.

۴ ـ نخود، لوبیا و عدس خوب نیستند و باید خیلی کم و گاهی وهمراه غذایی (بجز نان کهنه...) خورده شود که جبران کننده باشند. البته به هر شکلی شده، باید عدس بیشتر مصرف شود، چون مهم‌ترین مواد خون ساز است

 ۵ ـ آب گوشت و کلاً مواد غذایی آبکی مانند آشها، روغن، کره و کلاً چیز‌هایی که جدار معده را لیز می‌کنند مضر است،

۶ ـ بر خلاف روغن زیتون که بهترین دارو برای زخم معده، اثنا عشر وروده ... خواهد بود روغن زیتون جدار معده وکلاً بدن را محکم وآسیب ناپذیر می‌سازد

۷ ـ خوردن آب بین غذا بعد از غذا مضر است، چون هضم غذا را مختل می‌کند باید قبل ویا دو ساعت بعد از غذا باشد

۸ ـ، ولی آب میوه و آب ماست شیرین به صورت دوغ در بین غذا یا بعد ازآن بد نیست،

۹ ـ کسانی که زخم معده دارند بیش از دو غذا را نباید با هم بخورند، چند غذای جور واجور را با هم خوردن حتی برای افراد سالم مشکل آفرین و خود از عوامل پیدایش زخم معده است

۱۰ ـ ریزه خواری و بی نظمی در وعده‌های غذایی اصلاً بزرگترین عامل پیدایش و بستر سازی برای زخم معده است،

۱۱ ـ افرادی که زخم معده دارند شب‌ها باید هم زود غذا بخورند وهم غذای سبک و کم بخورند و بعد از غذا تا آنجا که امکان دارد راه رفته و تحرک داشته باشند،

۱۲ ـ از خوردن تخم مرغ خود داری کنند؛ ولی، چون تخم مرغ خاصیت ضد فراموشی دارد به جای آن مغز گردو، سویا وگوشت ماهی جبران کننده است وخود تخم مرغ را در هفته یکبارو با گوجه ویا ربع گوجه ویا سیب زمینی مصرف شود،

۱۳ ـ بطور کلی مواد‌های غذایی مضر مانند عدس، پیاز، سبزی... که برای بدن لازم است باید همراه با دیگر غذا‌هایی که مفید هستند مصرف شود تا از طریق دیگر دچار مشکل نشویم مثلاً بدن ما برای خون سازی... شدیداً به آهن نیاز دارد که آهن در عدس، سبزی، وفسفر واملاء معدنی ... در میوه ... یافت می‌شود؛ این جا‌ها از جا‌هایی است که باید ابتکار کرد و رژیم غذایی مناسب با شرایط خود را بدست آورد

۱۴ ـ از سرسری گرفتن مسأله جداً باید دوری کرد که زخم معده ریشه و بستر همه بیماری هاست؛

۱۵ ـ کسی که معده سالم واشت‌های خوبی دارد بیمار نمی‌شود، چون بدن این افراد قوی بوده وسیستم‌های ایمنی بدن برای تنظیم مواد‌های لازم، خوب کارمی کنند و هرچه نیاز بدن است می‌گیرند و بقیه را مانند زباله بیرون می‌ریزند؛ ولذا هیچ میکروب وویروسی دربدنی که مستعد نیست راه نخواهد یافت.

خوراکی‌های مفید و ضد زخم معده:

 خوراکی‌های دارای خاصیت ترمیم زخم‌های گوارشی مانند: موز سبز، کلم ها، شنبلیله، دانه ها، انجیر، زنجبیل، شیرین بیان و چای کمک کننده هستند.

 ضد نفخ‌ها

از قرن‌ها پیش بشر از گیاهان و ادویه‌ها جهت رفع باد‌های شکم و پاک کردن روده‌ها استفاده می‌کرده است. تصور می‌شود که ماده‌ی موثر این گیاهان در روغن آن‌ها نهفته است و مکانیسم آن‌ها شل کردن عضلات صاف روده هاست که همان اثر "ضد انقباضات روده ای" را دارد. خوراکی‌های دارای اثر ضد نفخ شامل: رازیانه، شوید، بابونه، ریحان، سیر، نعناع و مریم گلی می‌باشد.

 ضداسهال‌ها

برخی خوراکی‌ها به طور موثری با اسهال مقابله می‌کنند که شاید به دلیل وجود تانن‌ها و دیگر ترکیبات قابض در این خوراکی‌ها باشد. این ترکیبات نه تنها باعث افزایش جذب آب در روده‌ها می‌شوند، بلکه موجب کاهش حرکات روده ها، تسکین آن‌ها و در نتیجه بهبود اسهال می‌گردند. اگرچه ترکیبات دیگری نیز یافت شده که با اثر ضد میکروبی خود روند اسهال را بهبود می‌بخشند. نمونه خوراکی‌های دارای اثرات ضد اسهال شامل: زغال اخته‌ی خشک شده، دارچین، دانه‌ی شنبلیله، سیر، زنجبیل، شیرین بیان، جوز هندی، برنج، چای و زردچوبه است.

 ضد یبوست‌ها

اگر از یبوست رنج می‌برید، ابتدا بهترین نسخه‌ی درمانی خود را از طبیعت بگیرید. رژیم غذایی غلط و فعالیت بدنی کم و عدم پاسخ منظم به رفلکس (بازتاب) دفع روده ای، همگی عوامل اصلی و شایع ایجاد یبوست هستند. رژیم غذایی غلط، همان رژیم غذایی بسیاری از ما شهرنشینان است که فیبر کمی دارد.