ایران و ترکیه، یک هویت اسلامی، دو مسیر متفاوت!

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب- سرویس بین‌الملل: روز جمعه زمانی که ترکیه مشغول نشان دادن میزان تاثیر گذاری‌اش و به چالش کشیدن شرکایش در مسئله‌ انتخاب دبیر کل جدید ناتو بود، رییس جمهور «هوگو چاوز» در تهران به سر می‌برد و سرگرم افتتاح بانک توسعه‌ ایران – ونزوئلا بود. 

در چنان منطقه‌ به شدت غیردوستانه‌ای، به نظر می‌آید که بهترین دوست ایران، ونزوئلای جنجال برانگیز باشد. این در حالی است که، ترکیه خط مشی‌هایش را در ناتو دیکته می‌کند، در «داوس» سخنرانی می‌کند و یک کرسی در شورای امنیت سازمان ملل متحد در اختیار دارد. این مسئله، فاصله‌ بسیار زیادی را بین دو ملت از مهمترین ملت‌های مسلمان جهان نشان می‌دهد. 

عوامل بسیار زیادی ایران و ترکیه را در صحنه‌ جهانی متمایز می‌کنند. این امر باعث می‌شود تا به سادگی شباهت‌های زیاد میان آن‌ها را به فراموشی بسپاریم. دو کشور تمدن‌های باستانی پیش از اسلام دارند و برای مدت‌های زیادی امپراطوری بوده‌اند. دو کشور، سرزمین‌هایی استراتژیک را در بر می‌گیرند که درون و یا نزدیک خاورمیانه واقع شده‌اند. هر دو کشور، جمعیت‌هایی نسبتآ بزرگ و تحصیل کرده دارند (66 میلیون برای ایران و 76 میلیون برای ترکیه). هیچ‌کدامشان عرب نیستند اما هر دو به طرز جالبی مسلمان هستند. هر دو کشور همچنین سابقه‌ای بیش از هزار سال در رقابت و همکاری با یکدیگر دارند. 

در ابتدای قرن بیستم، هم ایران و هم ترکیه دچار کودتاهای نظامی شدند. آتاتورک، یک قانون اساسی سکولار و همچنین حق شرکت زنان در انتخابات را معرفی کرد. او همچنین چنان تاثیر عمیقی بر پادشاهی ایران بر جای گذاشت که ترکیه به تنها کشوری تبدیل شد که رضا شاه در طول سلطنتش به آنجا سفر کرد. 

در اواسط دهه‌ 70، زمانی که خانواده‌ام از تهران به آنکارا نقل مکان کرد، ایران از پول نفت لبریز بود و به خوبی در هر زمینه‌ای از همسایه‌اش پیش بود. فقط چند سال بعد، انقلابی در ایران اتفاق افتاد و به دنبال آن جنگی خونین و 10 ساله با عراق درگرفت [جنگ ایران و عراق 8 ساله بوده است]. به دنبال آن فرار مغزها به اروپا و آمریکا آغاز شد. تقریبآ یک سوم از پزشکان ایرانی ونیمی از استادان دانشگاه‌‌ها، کشور را در سال‌های پس از انقلاب ترک کردند و کشور از وجود استعداد‌هایی که بینهایت مورد نیاز بودند، بی بهره شد. 

در همین حال، ترکیه علی‌رغم شورش‌های دانشجویی، کودتاهای نظامی و اعتصاب‌‌های کارگری، مشغول ساختن یک زیربنای اقتصادی قدرتمند بود. (جوکی که در آن روزها میان همسایه‌های ترک ما رایج بود آن بود که آن‌ها تا زمانی که خودشان تیغ نسازند، صورتهایشان را اصلاح نخواهند کرد).

بر خلاف ایران که به بلای نفت گرفتار شده بود، ترکیه اقتصادش را به گونه‌ای تغییر داد که محصولات مختلفی تولید کند و سرنوشت سیاسی‌اش را بدون دخالت بیجا [در امور سایر کشورها] تعیین کرد. 

امروز ترکیه یک قدرت محرک اقتصادی در منطقه است که از آسیای مرکزی تا شمال آفریقا نفوذ دارد. تلاش‌های بی سابقه‌ دیپیماتیک، منجر شده است که تصویر ترکیه به عنوان یک کشور مسلمان دموکراتیک، سکولار و رو به پیشرفت تثبیت شود. ترکیه در سال‌های اخیر 12 سفارت‌خانه و 20 کنسول‌گری در سرتاسر آفریقا گشوده است و سال گذشته در استانبول، میزبان اولین «اجلاس همکاری ترکیه – آفریقا» بود که 50 کشور آفریقایی در بالاترین سطوح در آن شرکت کردند. 

این در حالی است که به نظر می‌رسد ایران به طرز بی‌پایانی در جنجال هسته‌ای فرو رفته است. ایران سه بار توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد تحریم شده است و شهروندانش در نشست‌های بین المللی طرد می‌شوند. در سال 2008، سهم ترکیه از سرمایه‌گذاری در خارج به 14 میلیارد دلار رسید؛ در حالی که سهم ایران فقط یک میلیارد دلار بود. 

از زمان انقلاب اسلامی در ایران، مسیرهایی که توسط دو کشور دنبال شده‌اند، بسیار با یکدیگر متفاوت بوده‌اند – این تفاوت هیچ کجا بیشتر از خود «اسلام» نبوده است. 

اعتبارنامه‌های‌ سکولار در ترکیه همچنان قدرتمند باقی می‌‌ماند، علی‌رغم آن‌که یک حزب اسلامی در راس قدرت است. سال گذشته و در ابتکاری قابل توجه، کمیسیونی از دانش‌پژوهان برای بازنگری در «حدیث» تشکیل شد. «حدیث» گفته‌های پیامبر و یکی از مقدس‌ترین متون اسلام است. 

در حالی که ایران به طور تاریخی همیشه نسبت به اقلیت‌ها بیشتر مدارا نشان داده است، اما در این جبهه نیز، ترکیه در حال تصاحب برتری است: در ماه مارس امسال، دولت ترکیه در ادامه‌ی تلاش‌‌های مستمرش در جهت پاک کردن رفتارهای بد گذشته و هم‌تراز کردن خود با اتحادیه‌ اروپا، دستور به ترجمه‌ قرآن به زبان کردی داد. این اقدام به نوعی، اعطای حقوق سیاسی و فرهنگی به اقلیت‌ها محسوب می‌شود. 

موقعیت زنان، دو نوع ایدئولوژی متفاوت را نشان می‌دهد و این عجیب نیست: مشهورترین کارآفرین در ترکیه که «گولر سابانجی» (Guler Sabanji) نام دارد، یک زن است. او رییس یک شرکت بزرگ تجاری چند میلیارد دلاری است و به طور پیوسته توسط دولت مورد احترام و تکریم قرار می‌گیرد. در طرف دیگر، برجسته‌ترین شهروند ایرانی یعنی برنده‌ جایزه‌ نوبل، شیرین عبادی که یک وکیل است، به طور پیوسته برای تلاش‌هایش در جهت حقوق بشر مورد آزار و اذیت قرار می‌‌گیرد.
 
امروز فقط 2.8 درصد از اعضای مجلس ایران را زنان تشکیل می‌دهند، در مقایسه با 9.1 درصد در ترکیه! این در حالی است که استعدادها و پتانسیل زنان ایرانی که 65 درصد از کل جمعیت دانشجویان را تشکیل می‌دهند، در حال تلف شدن است؛ که علت آن درگیری بر سر دستوراتی است که در مورد نوع حجاب و ... وجود دارد.

وقتی که خانواده‌ام در ترکیه زندگی می‌‌کرد، ما به طور پیوسته از اطمینان دوستان ترکمان نسبت به هویت‌های چندگانه و پیچیده‌شان، شگفت زده می‌شدیم. آن‌ها از این که ترکیه یک پل واقعی بین شرق و غرب است، احساس غرور می‌‌کردند. به نظر می‌رسید مدرنیسم، سکولاریسم، فرهنگ باستانی و اسلام همه با آسایش خاطر در کنار هم هستند. این فلسفه به خوبی به ملت آن‌ها کمک کرده است. 

ایرانی‌ها امروز با دیده‌ تحسین به ترک‌ها می‌نگرند، اما تحسینی که همراه با رشک و غبطه است.