خواب نامنظم و دیرخوابیدن، ترشح هورمون رشد را مختل می‌کند
دکتر سهیلا برجی افزود: هورمون رشد از این نظر اهمیت بسیاری دارد که در دوران کودکی در رشد استخوان‌ها و غضروف‌ها نقش اساسی داشته و باعث ایجاد قد نهایی در فرد می‌شود و اگر بدن با کمبود این هورمون مواجه شود، طبیعتا فرد به آن قد نهایی بر اساس منحنی رشد، نخواهد رسید.
وی ادامه داد: برای مادران این سوال مطرح است که چه کاری می‌توانند انجام دهند که قد فرزندانشان کوتاه نباشد. در این زمینه باید بدانیم چه عواملی ترشح این هورمون را تحت تاثیر قرار می‌دهد. یکی از این عوامل خواب منظم است، در کودکانی که دیر می‌خوابند و یا الگوی خواب منظمی ندارند، این عامل باعث می‌شود که ترشح این هورمون مختل شود. چون بیشترین میزان ترشح این هورمون را در شب و دو ساعت ابتدایی خواب داریم از این رو کودکانی که دیر می‌خوابند یا الگوی خواب منظمی ندارند، ترشح این هورمون در آنها مختل می‌شود.
این پزشک اظهار کرد: نکته بعدی ورزش کردن به خصوص ورزش‌های کششی و نرمشی است که می تواند ترشح این هورمون را افزایش دهد. مصرف کمتر مواد قندی یکی دیگر از فاکتورهای تاثیرگذار بر ترشح این هورمون است. چون وقتی مواد قندی استفاده می‌شود، ترشح انسولین در بدن بالا می‌رود و بالا رفتن انسولین باعث می‌شود که میزان هورمون رشد پایین بیاید.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی البرز افزود: توصیه دیگر کاهش وزن است. چون چاقی هم باعث می‌شود که میزان ترشح هورمون رشد کم شود.
دکتر برجی بیان کرد: هورمون رشد علاوه بر تاثیری که در رشد دارد، در متابولیسم بدن هم موثر است. این هورمون در متابولیسم پوروتئین‌ها ،کربوهیدرات‌ها و لیپیدها نقش دارد. در متابولیسم پروتئین‌ها به این صورت است که هورمون رشد باعث ورود اسیدآمینه به داخل سلول و پروتئین سازی می‌شود. در واقع پروتئین سازی را تقویت می‌کند. این هورمون همچنین باعث تجزیه لیپیدها شده و همینطور مانع ورود گلوکز به داخل سلول می‌شود. این عملکرد باعث افزایش سطح قند خون می‌شود. بنابراین چون این هم هورمون هم در رشد استخوان‌ها و هم در متابولیسم بدن موثر است، کمبود این آن علاوه بر اینکه در دوران قبل از بسته شدن صفحات رشد، باعث کوتاهی قد می‌شود در یکسری متابولیسم های بدن هم اثر دارد.
وی درباره پیامدهای کمبود ترشح این هورمون افزود: کمبود این هورمون در بزرگسالان باعث کاهش انرژی، خستگی، افسردگی، کاهش عضلات بدن، افزایش چربی‌های بدن، مقاومت به انسولین می‌شود که بیماری‌های قلبی‌عروقی را هم افزایش می‌دهد.
این فوق تخصص غدد ادامه داد: اگر افزایش ترشح این هورمون را در بدن داشته باشیم باز می‌تواند در بدن اختلالاتی ایجاد کند. افزایش هورمون رشد در دوران کودکی، منجر به بیماری ژیگانتیسم می‌شود که در این بیماری فرد قد خیلی بلندی پیدا کرده و استخوان‌هایش بیش از حد رشد می‌کند. ولی اگر افزایش این هورمون را در زمانی که صفحات رشد بسته شده و در دوران بعد از بلوغ داشته باشیم، بیماری که ایجاد می‌کنند بیماری آکرومگالی است. در این بیماری علاوه بر اینکه فرد دچار یکسری بد شکلی‌هایی در استخوان‌هایش می‌شود، همچنین ریسک بیماری‌های قلبی عروقی هم دراین افراد بالا می‌رود. بنابراین هم پایین بودن و هم بالا هورمون رشد مهم است.
وی درخصوص تشخیص کمبود یا افزایش این هورمون افزود: وقتی شک بالینی به وجود می‌آید، یک آزمایش خون درخواست می‌شود و تست‌های تحریکی و مهاری را برای هورمون رشد و تصویربرداری از صفحات رشد استخوانی بیمار انجام می‌دهیم. سپس ارزیابی می‌کنیم که آیا این فرد نیازی دارد که برایش هورمون جایگزین کنیم یا خیر. همچنین در صورت ابتلا فرد به بیماری‌های مزمنی مثل سندرم ترنر یا بیماری‌های کلیوی، مجبورهستیم هورمون رشد را برای فرد تجویز کنیم.
این پزشک خاطر نشان کرد: نکته مهم این است که درباره این هورمون، به هیچ عنوان خود درمانی را توصیه نمی کنیم. اینکه افراد خودسرانه از بازار سیاه دارو یا مکملی تهیه کنند، اقدام اشتباهی است.
دکتر برجی درباره دارو درمانی ترشح هورمون رشد گفت: داروها و مکمل‌هایی هستند که می‌توانند به عنوان یک محرک ترشح هورمون رشد را افزایش داده و به درمان آن کمک می‌کند. اما درمان اصلی تزریق هورمون رشد است و اگر در فردی ثابت شود که کمبود این هورمون را دارد، از آن استفاده می‌کنیم.
وی تاکید کرد: داروهایی که خارج از پروسه پزشکی به عنوان داروی افزایش قد تبلیغ و فروخته می‌شوند، بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد. در واقع قرص خوراکی هورمون رشد نداریم. داروهای مکملی هم که توسط پزشک تجویز می‌شود در واقع یک نقش کمکی دارند. اما متاسفانه تبلیغات داروهای افزایش قد در فضای مجازی زیاد است.
دکتر برجی درمورد بهترین زمان مراجعه برای بررسی هورمون رشد گفت: زمانی که احتمال کم کاری هورمون رشد و کوتاهی قد وجود دارد؛ قبل از اینکه صفحات رشد بسته شود باید مراجعه داشت. در دختران صفحات رشد دو سال بعد از قاعدگی و در پسران تا ۱۸ سالگی بسته می‌شود. لذا اگر دغدغه‌ای هست باید قبل از این زمان مراجعه کنند و اگر بعد از آن مراجعه کنند دیگر نمی‌توان اقدام کرد.
این فوق تخصص غدد ادامه داد: بهترین ارزیابی که برای عملکرد هورمون رشد داریم بر اساس نمودارهای رشد است، اگر رشد فرد طبق نمودار متوقف شده یا سرعت رشدش مناسب نیست، آن زمان باید تحت تست‌های آزمایشگاهی قرار گیرد.
وی افزود: کمبود هورمون رشد به دلایل دیگری نظیر توده هیپوفیز یا تومورها یا ضربه به سر یا عفونت‌های مغزی یا جهش‌های ژنتیکی هم اتفاق می‌افتد. اگر تاخیر در رشد علت یابی شد بر اساس علت باید درمان شود، اما اگر علتی پیدا نکردیم و کوتاهی قد ژنتیکی با اختلال در ترشح هورمون همراه باشد، چنانچه در زمان مناسب مراجعه کنند، می توان به فرد کمک کرد.
وی افزود: هورمون رشد هورمونی است که از غده هیپوفیز قدامی مغز ترشح شده و یک هورمون پروتئینی است. این هورمون در بدن عملکرد مهمی را بر عهده دارد و تنظیم ترشح آن توسط غده هیپوتالاموس انجام می‌شود که هورمون آزاد کننده هورمون رشد را تولید می‌کند. ترشح این هورمون به صورت نبض دار است و ترشح دائمی ندارد.
