جبران بی‌پولی دولت از جیب دانشجو
به دنبال نامه‌نگاری رییس کمیسیون آموزش مجلس با وزرای علوم و بهداشت و دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، افزایش سه برابری شهریه دانشجویان گروه پزشکی در سال جدید منتفی شد.
این مکاتبه، هفته گذشته و حدود یک ماه بعد از پیشنهاد معاون آموزشی وزارت بهداشت درباره لزوم افزایش شهریه‌ها برای جبران بخشی از هزینه‌کرد دولت در حوزه آموزش عالی صورت گرفت. ابوالفضل باقری‌فرد، اواخر شهریور و پیش از آغاز سال تحصیلی جدید، در نامه‌ای خطاب به ابراهیم گلمکانی؛ نماینده وزیر بهداشت و دبیر هیات‌های امنا، مجامع و شورا‌های وزارت بهداشت گفته بود که ارقام شهریه‌هایی که دانشجویان مشمول می‌پردازند، با سرانه‌ای که هر ساله از سوی سازمان برنامه و بودجه به حوزه آموزش عالی -گروه پزشکی- اختصاص می‌یابد، «فاصله بسیار» داشته و باید اصلاح شود تا بار مالی تحمیل شده به دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی کاهش یابد.
باقری‌فرد در این نامه گفته بود: «میانگین شهریه‌های فعلی دانشجویان شهریه‌پرداز دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی، با سرانه اختصاص یافته از سوی سازمان برنامه و بودجه فاصله بسیار دارد که با روح قوانین و مقررات مغایرت دارد. در سال‌های اخیر به دلایل متعدد، افزایش هزینه‌های آموزشی و کمک آموزشی، بار مالی سنگینی به دانشگاه‌ها و دانشکده‌ها تحمیل کرده و عملا امکان ادامه روند آموزش با شهریه‌های فعلی امکان‌پذیر نیست. با عنایت به اینکه میانگین شهریه‌های دانشجویان شهریه‌پرداز در دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی عملا مبنای محاسبه هزینه خرید تعهدات آموزش رایگان (برای افرادی که از نظر قانونی امکان خرید دارند)، دریافت خسارت از دانشجویان انصرافی و اخراجی، تعیین خسارت دانشجویان مستنکف قرار می‌گیرد، به دلیل پایین بودن میزان شهریه‌ها و فاصله زیاد با نرخ واقعی، در سال‌های اخیر این موضوع عاملی برای استنکاف از ایفای تعهدات یا خرید تعهدات آموزش رایگان شده و با روند افزایشی، دانش‌آموختگان رشته‌های علوم پزشکی اقدام به خرید تعهدات و آزادسازی مدارک جهت ترجمه، تسجیل و خروج از کشور می‌کنند.»
در ادامه این نامه، ارقام شهریه سال تحصیلی ۱۴۰۲ – ۱۴۰۱ منتشر و اعلام شده بود که هر دانشجوی مشمول پرداخت شهریه، در مقطع کارشناسی ۱۸ میلیون تومان، در مقطع کارشناسی ارشد ۲۲ میلیون تومان، در مقطع دکترای تخصصی ۳۵ میلیون تومان، در مقطع دکترای عمومی پزشکی ۳۰ میلیون تومان، در مقطع دکترای عمومی دندانپزشکی ۳۴ میلیون تومان و در مقطع دکترای عمومی داروسازی ۲۸ میلیون تومان شهریه پرداخت کرده درحالی که سرانه تعیین شده از سوی سازمان برنامه و بودجه و در واقع میزان هزینه‌کرد دولت برای هر دانشجوی مشغول به تحصیل در هر مقطع آموزشی گروه پزشکی در این سال تحصیلی، ۵ الی ۶ برابر بیشتر از رقم شهریه‌ها بوده به این نحو که دولت در سال تحصیلی ۱۴۰۲ - ۱۴۰۱ برای آموزش هر دانشجوی پزشکی در مقطع کارشناسی ۸۵ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان، در مقطع کارشناسی ارشد ۱۵۶ میلیون تومان، در مقطع دکترای تخصصی ۲۸۴ میلیون تومان و در مقطع دکترای عمومی پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی، به‌طور جداگانه ۲۱۳ میلیون تومان هزینه پرداخت کرده است. باقری‌فرد در ادامه این نامه با استناد به همین ارقام، با ضمیمه جدولی از شهریه‌های جدید، پیشنهاد کرده بود که میزان شهریه‌ها برای دانشجویان در حال تحصیل، در مقطع کارشناسی به ۴۰ میلیون تومان (۱۲۲ درصد گران‌تر از پارسال)، کارشناسی ارشد به ۵۰ میلیون تومان (۱۲۷ درصد گران‌تر از پارسال)، دکترای تخصصی به ۸۵ میلیون تومان (۱۴۲ درصد گران‌تر از پارسال)، دکترای عمومی پزشکی به ۱۱۰ میلیون تومان (۲۶۶ درصد گران‌تر از پارسال)، دکترای عمومی دندانپزشکی به ۱۲۰ میلیون تومان (۲۵۲ درصد گران‌تر از پارسال) و دکترای عمومی داروسازی به ۱۱۰ میلیون تومان (۲۹۲ درصد گران‌تر از پارسال) افزایش یابد.
معاون آموزشی وزارت بهداشت درحالی این پیشنهاد را مطرح کرد که تا امسال، سقف افزایش شهریه دانشگاه‌های علوم پزشکی در هر سال ۱۰ الی ۱۵ درصد بوده است. نیمه مهر ماه وقتی میزان شهریه علی‌الحساب دانشگاه‌های علوم پزشکی اعلام شد، به نظر می‌رسید پیشنهاد معاون آموزشی وزارت بهداشت، به صورت غیررسمی مورد قبول قرار گرفته، چراکه مسوولان ۲۰ دانشگاه علوم پزشکی که ظرفیت پذیرش دانشجوی شهریه‌پرداز دارند، ارقام شهریه‌های «علی‌الحساب» را اعلام کرده بودند که این ارقام، شباهت زیادی با جدول پیشنهادی معاون آموزشی وزارت بهداشت داشت. امسال، جدول شهریه‌های جدید، یک ضمیمه جداگانه هم داشت؛ فهرست جریمه‌های نقدی جدید برای دانشجوی شهریه‌پرداز که از ادامه تحصیل منصرف شود؛ شرایطی شبیه به گروگانگیری دانشجو در زمان ثبت‌نام برای ادامه تحصیل!
«.. پذیرفته‌شدگان شهریه‌پرداز، براساس مصوبه هیات رییسه دانشگاه مکلفند تعهد محضری (تضمین ثبت‌نام) بسپرند. پذیرفته‌شدگان در صورت انصراف از تحصیل مکلف به پرداخت خسارت دانشگاه به میزان شهریه ثابت کل دوره خواهند بود (دانشگاه علوم پزشکی اراک). دانشجویان شهریه‌پرداز در صورت انصراف از تحصیل در هر زمان، ملزم به پرداخت خسارت انصراف براساس شیوه‌نامه شهریه‌پرداز دانشگاه هستند (دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی).
دانشجویان پردیس خودگردان علاوه بر مدارک ثبت‌نام ملزم به ارایه تعهد محضری به دانشگاه خواهند بود. در صورت انصراف از تحصیل دانشجوی شهریه‌پرداز طبق مصوبه هیات امنای دانشگاه موظف به پرداخت جریمه خواهد بود (دانشگاه علوم پزشکی دزفول). دانشجویان شهریه‌پرداز چنانچه پس از انجام ثبت‌نام از تحصیل انصراف دهند یا به دانشگاه دیگری منتقل شوند باید شهریه ثابت کل نیمساله‌ای تحصیلی را بپردازند (دانشگاه علوم پزشکی فسا).
تهیه سفته به مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال برای دکترای عمومی / تهیه سفته به مبلغ ۱۰۰ میلیون ریال برای مقطع کارشناسی. پذیرفته‌شدگان پردیس خودگردان ملزم به تهیه سفته به مبالغ اعلامی با پشت‌نویسی و امضای دو ضامن و ارسال آن همراه با مدارک هستند (دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی). سفته به مبلغ یک میلیارد و پانصد میلیون ریال جهت رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی و سفته به مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال جهت رشته‌های کارشناسی. دانشجویان شهریه‌پرداز چنانچه پس از انجام ثبت‌نام از تحصیل انصراف دهند یا به دانشگاه دیگری منتقل شوند باید شهریه ثابت کل نیمساله‌ای تحصیلی باقیمانده را بپردازند (دانشگاه علوم پزشکی شیراز). مقطع دکترای عمومی رشته پزشکی و دندانپزشکی: سفته معادل یک میلیارد و ۹۳۶ میلیون ریال بابت شهریه کل دوره، مقطع کارشناسی رشته‌های پرستاری، مامایی، تکنولوژی اتاق عمل، هوشبری، علوم آزمایشگاهی، بهداشت عمومی، بهداشت حرفه‌ای و ایمنی کار، فوریت‌های پزشکی پیش‌بیمارستانی و مدیریت خدمات بهداشتی درمانی: سفته معادل ۶۰۵ میلیون ریال بابت شهریه کل دوره، دانشجویان باید بعد از تهیه سفته‌های بانکی و پس از تایید امضای ضامن توسط دفترخانه اسناد رسمی، به عنوان تضمین همراه با مدارک ثبت‌نامی به دانشگاه تحویل دهند (دانشگاه علوم پزشکی قزوین).
پزشکی و دندانپزشکی: پرداخت شهریه علی‌الحساب به مبلغ ۱۵۰ میلیون ریال به صورت نقدی، پذیرفته‌شدگان پردیس بین‌الملل دانشگاه علوم پزشکی گیلان ملزم به سپردن تعهدنامه محضری و ارایه آن در زمان ثبت‌نام هستند. سفته ۴۲۰ میلیون ریال برای رشته پزشکی و ۳۶۰ میلیون ریال برای رشته دندانپزشکی که توسط داوطلب و ضامنین و اولیا امضا شود (دانشگاه علوم پزشکی گیلان). شهریه ثبت‌نامی در نیمسال اول قابل تقسیط نیست. در صورتی که دانشجو پس از شروع به تحصیل از ادامه تحصیل منصرف شود باید کل شهریه ثابت تا پایان تحصیل را به عنوان خسارت پرداخت کند (دانشگاه علوم پزشکی مشهد). اخذ سفته مقطع دکترا به مبلغ یک میلیارد ریال، اخذ سفته مقطع کارشناسی ۵۰۰ میلیون ریال. کلیه پذیرفته‌شدگان شهریه‌پرداز موظف به سپردن تعهد محضری مختص دانشجویان شهریه‌پرداز قبل از ثبت‌نام هستند و باید فرم مربوطه را تکمیل و با حضور در یکی از دفترخانه‌های رسمی به همراه ضامن سفته را به دانشگاه ارایه کنند (دانشگاه علوم پزشکی مازندران). پذیرفته‌شدگان شهریه‌پرداز در تمامی رشته‌ها چنانچه پس از انجام ثبت‌نام از تحصیل انصراف دهند یا به دانشگاه دیگری منتقل شوند باید شهریه ثابت کل نیمساله‌ای تحصیلی را بپردازند (دانشگاه علوم پزشکی لرستان).»
هفته پایانی مهر ماه، حدود یک ماه بعد از نامه‌نگاری معاون آموزشی وزارت بهداشت و اقدام برای قطعی کردن افزایش چند برابری رقم شهریه‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی، موجی از اعتراضات در فضای مجازی شکل گرفت و پایان مهر ماه، دانشجویان پزشکی با ایجاد پویشی خطاب به وزیر بهداشت خواستار لغو این پیشنهاد شدند. معترضان که دانشجویان شهریه‌پرداز دانشگاه‌های علوم پزشکی و محصلانی از مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکترای عمومی و تخصصی، دندانپزشکی و داروسازی بودند، در این پویش خطاب به بهرام عین‌اللهی نوشتند: «در تاریخ ۲۸ شهریور ۱۴۰۲ با نامه عجیب معاونت آموزشی وزارت بهداشت خطاب به نماینده شما و دبیر هیات‌های امنا، مجامع و شوراها؛ جناب آقای دکتر گلمکانی، پیشنهاد‌های غیرمنطقی، غیراخلاقی و غیرقانونی همراه با توجیهات نادرست در رابطه با افزایش شهریه تمامی رشته‌ها داده شده تا در هیات امنای مرکزی وزارت بهداشت تصویب شود به‌طوری که شهریه همه رشته‌هایی که مبادرت به جذب دانشجوی شهریه‌پرداز می‌کنند، از نیمسال جاری ۱۴۰۳-۱۴۰۲ بیش از ۳۰۰ درصد افزایش داشته باشد و این افزایش شامل حال تمام دانشجویان شهریه‌پرداز در همه مقاطع که از سالیان گذشته در حال تحصیلند، خواهد شد که موجی از اضطراب و نگرانی را برای همه دانشجویان و خانواده آنان به وجود آورده به‌طوری که حتی فکر کردن به این موضوع باعث عذاب روحی بسیاری از دانشجویان شده است.
خانواده‌هایی که با هزاران امید فرزند خود را راهی دانشگاه کرده‌اند ولی با اطلاع از چنین افزایش بی‌سابقه و غیراصولی شرمنده فرزندان خود شده‌اند. سوال ما این است چطور ممکن است دانشجویانی که سال‌هاست در حال تحصیلند شامل این دستورالعمل شوند؟ دانشجویانی که هنگام ورود به دانشکده‌های شهریه‌پرداز با توجه به تعیین شهریه برای کل مدت زمان تحصیل توسط هیات‌های امنای دانشگاه مربوطه، پذیرفتند با مبلغی مشخص به تحصیل بپردازند و حالا به صورت غیرمنتظره با چنین دستورالعملی مواجه شده‌اند. از سال ۹۷ با ترمی-واحدی کردن شهریه دانشجویان، میزان شهریه برای دروس عمومی، پایه، اختصاصی، کارآموزی و کارورزی و پایان‌نامه تا پایان تحصیل مشخص است؛ حال چگونه مصوبه‌ای قرار است تمامی مصوبات گذشته را لغو کند؟ با کدام منطق قانونی و محکمه‌پسند قرار است تفسیر به رای صورت پذیرد؟ کدام قانون کشوری و سازمانی، کدام دستورالعمل اخلاقی و انسانی این اجازه را می‌دهد به صورت گروگان با سرمایه‌های یک کشور برخورد شود؟ آیا با تصویب چنین قوانینی یا افزایش ظرفیت پزشکی، مشکل کمبود پزشک در شهرستان‌ها، بخش‌ها و روستا‌ها حل خواهد شد؟
آیا واضح نیست تخم کینه و خشم در دل دانشجویان شهریه‌پرداز که در پرداخت چنین مبلغی ناتوان هستند، کاشته خواهد شد؟ اگر قرار بر هر گونه افزایش شهریه خارج از ضوابط بوده، باید در روز ثبت‌نام و هنگام اخذ تعهد ضامن به اطلاع دانشجویان می‌رسیده؛ نه حال که هیچ راه پس و پیشی برای دانشجویان باقی نمانده و پس از چند سال تحصیل و پرداخت شهریه و اجاره منازل، نه توان پرداخت چنین شهریه‌ای برای دانشجویان مقدور است و نه امکان انصراف برای آنان! زیرا با توجه به اخذ سفته بانکی و ضامن باید غرامت سنگینی را بپردازند. در زمانی که همگان اذعان دارند با کمبود پزشک مواجه هستیم، با کدام منطق و برهان سرمایه‌های خود را از دست می‌دهید؟ آیا می‌دانید به دانشجویان شهریه‌پرداز در تمامی رشته‌ها حتی خوابگاه تعلق نمی‌گیرد و باید هزینه‌های گزافی را علاوه بر شهریه بابت اجاره منازل بپردازند؟ با توجه به قانونی، اخلاقی و انسانی نبودن این افزایش عجیب ۳۰۰ درصدی شهریه، درخواست ما ورود حضرتعالی به عنوان امید همه ما بعد از خداوند به این موضوع مهم و جلوگیری از تصویب و ابلاغ آن در وزارت بهداشت و بازگشت مبلغ شهریه‌های دانشکده‌های علوم پزشکی و پردیس‌های خودگردان به مبالغ سابق و از پیش تعیین شده برای هر ورودی ماقبل از ۱۴۰۲ است.»
این پویش ۲۷ مهر ایجاد شد و در حالی که تا ۲۷ آبان مهلت جمع‌آوری امضا دارد، تا عصر ۶ آبان امسال ۲۷۸۹۵ نفر به این پویش ملحق شده بودند.
چند روز بعد از ایجاد این پویش، خبرگزاری مهر متن نامه علیرضا منادی‌سفیدان؛ رییس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس خطاب به وزرای متولی آموزش عالی و دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی را منتشر کرد؛ رییس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در این نامه نوشته بود: «به پیوست درخواست جمعی از دانشجویان شهریه‌پرداز دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور درخصوص افزایش یک‌باره و نامتعارف ایفاد می‌شود. با عنایت به مطلب مطروحه و با در نظر گرفتن وضعیت معیشتی جامعه، لطفا دستور فرمایید موضوع بررسی و حداکثر مطابق تورم سالانه نسبت به افزایش شهریه اقدام شود.» پایان هفته قبل و بعد از نامه‌نگاری رییس کمیسیون آموزش مجلس با وزیر بهداشت، معاون آموزشی وزارت بهداشت اعلام کرد که افزایش شهریه‌ها در دانشگاه‌های علوم پزشکی، حداقل برای سال تحصیلی جاری و برای دانشجویانی که ورودی سال‌های قبل هستند، منتفی شده و قرار است شهریه‌ها به صورت پلکانی، با اطلاع قبلی دانشجوی ورودی و با در نظر گرفتن شرایط دانشجویان هر دانشگاه افزایش یابد.
