افزایش سن بازنشستگی انگیزه بیمه شدن برای کارگران را از بین می‌برد
این روزها درباره آنچه افزایش سن بازنشستگی خوانده می‌شود، تحلیل‌های اقتصادی متفاوتی مطرح شده است. یکی از این تحلیل‌ها مرتبط با موضوع انگیزه‌های بیمه‌شدگان برای بیمه شدن در محیط کار همزمان با افزایش سن بازنشستگی مطرح است.
برخی از کارگران جوانی که با افزایش سن بازنشستگی و سابقه بازنشستگی مواجه شدند، در شبکه‌های اجتماعی می‌گویند «اگر ما در سن ۶۵ سالگی یا ۷۰ سالگی بازنشسته شویم، بهتر است جایی کار کنیم که بجای بیمه کردن، بیشتر به ما حقوق دهد!». این ذهنیت نوعی گریز از ضرورت و اهمیت نقش بیمه در زندگی به دلیل فقدان امید به آینده را در ذهن متبادر می‌کند؛ ذهنیتی که با افزایش سن بازنشستگی تشدید شده است.
مهرداد دارانی (عضو کمیته بیمه و تامین اجتماعی خانه کارگر) گفت: معمولا افزایش سن بازنشستگی حتی برای دو سال در یک بازه بلندمدت و برای بیمه‌شدگان جدید اعمال می‌شود. صندوق تامین اجتماعی در ایران به نوعی الگوبرداری شده از صندوق بازنشستگی‌های آمریکاست که در آنجا یک صندوق مادر وجود دارد و مابقی صندوق‌ها تکمیل کننده خدمات صندوق مادر هستند. برای مثال کارگرانی که تمایل داشتند، می‌توانستند در سایر صندوق‌ها نیز سرمایه‌گذاری کنند.
وی افزود: در ایران چون صندوق بازنشستگی ما تعهد محور بوده و «حق بیمه محور (DC)» نیست، لذا باید از همه باید مبالغی اخذ شود و به همه باید مبالغی پرداخته شود. این ضعف نظام بیمه‌ای اجتماعی ما، در مصوبه اخیر مجلس نیز وجود دارد. یعنی مبالغی که ماهانه برای مستمری دادن اخذ می‌شود، اساساً قابلیت سرمایه‌گذاری مجدد نداشته و مدام برای پرداخت دوباره از دست می‌روند. این درحالی است که طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس برای تراز شدن وضعیت ضریب پشتیبانی صندوق بازنشستگی تامین اجتماعی، باید ۳۰ میلیون نفر حق بیمه‌پرداز داشته باشیم که چیزی حدود دوبرابر رقم حق بیمه‌پردازان فعلی است. ۳۰ میلیون نفری که با میزان رشد جمعیت و موالید فعلی ناممکن است.
دارانی تصریح کرد: در چنین شرایطی تنها مسکنی که در دسترس دولت بود و با آن می‌توانست تعهدات فوری را تادیه کند، افزایش سن بازنشستگی است. البته این تبعات منفی‌ای هم برای کارگران دارد. برای مثال شرکت‌های بیمه خصوصی و تجاری که تعهد اجتماعی ندارند، بعد از یک دوره ۳۰ ساله، مبلغ ۱ میلیون ۲۲۰ هزار تومانی که از حق بیمه برای مستمری حفظ می‌شود را به‌عنوان حق بیمه به صندوق بیمه‌های خصوصی و تجاری واریز کند، پس از این ۳۰ سال، حدود ۱ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان مستمری به صورت یکجا دریافت خواهد کرد! این درحالی است که اگر مستمری حداقل بگیر را با ارزش ریال فعلی ۷ میلیون تومان در نظر بگیریم، با همان ارزش پول فعلی مقداری کمتر از این است. آن هم درحالتی که فرد پس از بازنشستگی در سن ۶۲ سالگی حتما ۲۰ سال (یعنی تا سن ۸۲ سالگی) زنده بماند و مستمری بگیرد!
این کارشناس حوزه تامین اجتماعی گفت: در شرایط اقتصادی فعلی و با این نرخ تورم و امید به زندگی، بازنشستگی پس از ۳۵ سال پرداخت حق بیمه آن هم در سن ۶۲ سالگی برای بیمه شده توجیه اقتصادی ندارد و این ممکن است انگیزه‌های افراد برای بیمه شدن را کاهش دهد. زیرا فرد کارگر می‌گوید اگر من به این میزانی که حق بیمه می‌دهم، ماهانه طلا خریده و ذخیره کنم، ارزش آن بعد از ۳۵ سال بیش از ارزش مستمری سازمان تامین اجتماعی برای من خواهد بود.
وی اضافه کرد: اگر زمانی سن بازنشستگی در تامین اجتماعی برای کارگر به ۴۰ سال برسد (که اصلا بعید نیست طی یک دهه اخیر به این میزان برسیم) فرد می‌تواند در یک بیمه تجاری با خرید بیمه عمر به جای پرداخت حق بیمه، سه برابر مبلغی که قرار است بعدا دریافت کند، مستمری از سوی آن شرکت بیمه خصوصی دریافت کند. این درحالی است که در آن حالت اختیار فرد و پول هم دست خود اوست و آزادی عمل مالی بیشتری از صندوق‌های اجتماعی خواهد داشت!
دارانی تاکید کرد: اگر با همین معیار سن بازنشستگی ۶۲ سال قرار است نرخ پرداخت مستمری با ارزش پول فعلی (وقتی ارزش ریال را در آینده ثابت فرض کنیم) ۷ میلیون تومان باشد، به نفع بیمه شده است که دیرتر وارد بازار کار و فرآیند پرداخت حق بیمه شود، زیرا دریافتی فردی که با ۳۰ سال سابقه بازنشسته حداقل بگیر خواهد شد، تفاوت خاصی با بازنشسته‌ای که با ۳۵ سال بازنشسته خواهد شد، نخواهد داشت.
