مازوت‌سوزی در هفته پرآلودگی؟
آلودگی هوا در تهران می‌تازد، گروهی از مسوولان درباره این بحران، «عادی‌انگاری» می‌کنند و گروهی دیگر، «مازوت‌سوزی» را عامل آن می‌دانند. در میان آلودگی اظهارنظر‌ها و غفلت هر دو طرف از «ریشه نشر هوای سمی» در آسمان پایتخت، بررسی‌ها نشان می‌دهد، در این هفته پرآلودگی، مقدار گاز SO ۲ در تهران به شکل معنادار و نامتعارف نسبت به نیمه اول سال، افزایش پیدا کرد. این گاز عمدتا بر اثر سوختن مازوت یا گازوئیل غیراستاندارد یا هر دو، متصاعد می‌شود. مازوت‌سوزی، اما پشت «آمار کلیشه‌ای از سهم خودرو‌های شخصی در انتشار ذرات معلق»، معمولا استتار می‌شود.
گواهی «تابلوی نمایشگر آلودگی هوای تهران» از بازی پشت صحنه آلاینده ها، سند مازوت سوزی در هفته پرآلوده پایتخت را نشان می‌دهد. عدد مربوط به شاخص نشانگر «آلاینده SO ۲» در تابلوی نمایشگر آلودگی هوای تهران طی روز‌های اخیر از صعود این شاخص به نزدیک عدد ۳۰ و بالاتر از آن، حکایت دارد. صعود این شاخص به نزدیک ۳۰ و بالاتر به معنای آن است که وجود گاز آلوده «دی اکسید گوگرد» در آسمان تهران، بیشتر از حد متعارف است. این گاز، با سوختن مازوت و گازوئیل فاقد استاندارد یورو۴، تولید و در هوا متصاعد می‌شود. این در حالی است که برخی مسوولان، اعلام می‌کنند در تهران مازوت سوزی نداریم!
تهران از روز جمعه گذشته، هفته‌ای با آلودگی هوای شدید تجربه کرد. از روز جمعه مورخ ۱۰ آذر تاکنون، هوای تهران در وضعیت نارنجی و قرمز بوده است؛ هفته جاری، فعلا یکی از دوره‌های با آلودگی بالا در فصل پاییز محسوب می‌شود. بررسی وضعیت آلودگی هوا در ۷۳ روز گذشته از پاییز نشان می‌دهد، از هر چهار روز، یک روز، هوا در وضعیت نارنجی یا قرمز بوده است. این در حالی است که بررسی وضعیت شاخص SO ۲ در هوای شهر تهران نشان می‌دهد، در تاریخ ۲۴ آبان، عدد مربوط به این شاخص به ۴۴ و در تاریخ ۶ آذر هم به عدد ۴۲ رسید. این شاخص نشان می‌دهد، در کنار «ذرات آلاینده با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون در هوای تهران» که عمدتا ناشی از خودروی سواری و البته اتوبوس واحد و کامیون‌ها است، در این روز‌های اخیر، «مازوت سوزی» به تشدید آلودگی دامن زده است.
اما در حالی که تابلوی نمایشگر آلودگی هوای تهران از صعود معنادار دی اکسید گوگرد یا SO ۲ در هوای شهر خبر می‌دهد، برخی مسوولان باز هم در ارتباط با منشأ آلودگی هوای تهران همان پاسخ کلیشه‌ای سال‌های قبل را مطرح کرده و اعلام کردند: آلودگی هوا ناشی از خودرو‌های شخصی عامل اصلی تولید آلاینده است. در حالی که «دنیای اقتصاد» هر سال در پاییز و زمستان، همزمان با افزایش غلظت آلاینده‌ها در هوای پایتخت و سایر شهر‌ها و تشدید آلودگی، به رمزگشایی و ریشه یابی این موضوع می‌پردازد، امسال هم مسوولان همان واکنش کلیشه‌ای سه سال اخیر را در ارتباط با بحران آلودگی هوا در فصل سرد مطرح کرده و اعلام کردند: تشدید آلودگی هوا در روز‌های اخیر ارتباطی به «مازوت» ندارد. این در حالی است که از سال ۹۹ تاکنون، شواهد و گفته‌های برخی دیگر از مسوولان در کلان شهر‌های مختلف از جمله تهران و البرز نشان داده، «به دلیل کمبود گاز در فصل پاییز و زمستان و تشدید این کمبود طی سال‌های اخیر، عوامل توزیع سوخت به نیروگاه‌ها و صنایع، برای روز‌هایی از نیمه دوم سال، به آن‌ها مازوت و گازوئیل جای گاز تحویل می‌دهند».
آلودگی هوا در شهر‌ها از جمله شهر تهران عمدتا ناشی از عبور ذرات معلق pm ۲.۵ (ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون) و pm ۱۰ (ذرات معلق با قطر کمتر از ۱۰ میکرون) و همچنین گاز‌های SO ۲ (دی اکسیدگوگرد)، CO (منوکسیدکربن)، O ۳ (ازن) و NO ۲ (دی اکسید نیتروژن)، از حد متعارف و مجاز است. اما، بررسی‌های «دنیای اقتصاد» درباره پشت صحنه آلودگی هوای شهر تهران به خصوص در هفته جاری نشان می‌دهد، مدتی است درباره «منشأ آلودگی»، آدرس غلط داده می‌شود؛ یعنی خودرو‌های شخصی به عنوان «عامل اصلی» معرفی می‌شوند. هر چند وزن بالای خودرو‌های شخصی در تولید و تشدید آلاینده‌های هوا را نمی‌توان انکار کرد و قطعا خودرو‌ها نقش قابل توجهی در این موضوع دارند، اما این همه واقعیت نیست.
سهم نیروگاه دو برابر خودرو شخصی
آمار‌ها نشان می‌دهد، سهم اتوبوس‌های داخل شهر تهران که عمدتا متعلق به شهرداری است در تولید ذرات معلق، ۶ درصد و سهم کامیون‌ها هم ۱۶ درصد است. در حالی‌که سهم خودرو‌های شخصی، از مجموع این دیزلی‌ها کمتر و ۱۴ درصد است. از سوی دیگر، سهم صنایع از تولید ذرات معلق هوای تهران، حتی از هر سه این خودرو‌ها هم بیشتر و معادل ۱۸ درصد است. سهم نیروگاه‌ها ۱۲ درصد و سهم پالایشگاه‌ها نیز ۴.۴ درصد است.
سهم خودرو‌های شخصی در تولید آلاینده‌های گازی (همچون CO و SO۲)، در تهران ۳۸ درصد است؛ این سهم برای اتوبوس و کامیون ۴ درصد، اما برای نیروگاه‌ها ۵ درصد است و برای پالایشگاه‌ها و صنایع به ترتیب ۴ و ۲ درصد است. ارقام بالا نشان می‌دهد، سهم ۳۴ درصدی نیروگاه ها، پالایشگاه و صنایع در تولید ذرات معلق، بیش از دو برابر خودرو‌های شخصی است؛ یعنی سهم ۳۴ درصدی نیروگاه‌ها و ... در برابر سهم ۱۴ درصدی خودرو‌های شخصی.
در این میان، مسوولان استان تهران بعضا می‌گویند «مازوت سوزی در تهران نداریم». از آن جمله، روز گذشته، سخنگوی صنعت برق، گفت: هیچ‌کدام از نیروگاه‌های تهران از سوخت مازوت استفاده نمی‌کنند. در خبری که «ایسنا» روز گذشته منتشر کرد، مصطفی رجبی‌مشهدی با بیان اینکه با شروع فصل پاییز و سرد شدن و سکون هوا و عدم وزش باد در کلان‌شهر‌ها و به ویژه تهران شاهد تداوم و افزایش آلودگی هوا هستیم، گفت: نیروگاه‌های مازوت سوز در تهران در چند سال اخیر پلمب شده است.
به گفته وی در تهران فقط نیروگاه بعثت، نیروگاه بخاری است که از سال ۱۳۹۱ بخش مصرف مازوت آن پلمب شده است. با این حال، دو روز قبل، رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران گفت: بر اساس گزارش کمیسیون اصل ۹۰ مجلس سوخت‌های تولیدی کشور از جمله بنزین، نفت گاز و دیگر سوخت‌ها مطابق استاندارد ملی نیستند و از ۱۶ نیروگاه کشور ۱۴ نیروگاه مازوت مصرف می‌کنند.
به گفته مهدی پیرهادی، در جلسه اخیر استانداری تهران، نماینده پخش و پالایش رسما اعلام کرد که دو نیروگاه از مازوت استفاده می‌کنند که باید در این دوره موضوع به طور جدی پیگیری و حل شود. اما در کنار این اظهارنظر‌های متفاوت و متضاد درخصوص مازوت سوزی، بررسی‌های «دنیای اقتصاد» حاکی از آن است که بحث آلودگی مازوتی در تهران، الزاما مربوط به «سوختن یا نسوختن مازوت در داخل شهر یا داخل استان تهران نیست». یعنی حتی اگر در اطراف استان هم این اتفاق بیفتد، وزش باد و سپس سکون هوا در آسمان تهران، باعث سرایت آلودگی مازوتی به پایتخت می‌شود.
