شیر خام و خطر تب مالت
سعید عالمیان روز سه شنبه ۲۱ آذر در جلسه‌ای که با موضوع "چالش‌های پیش روی برنامه کنترل بروسلوز" در سرم سازی رازی برگزار شد، با بیان اینکه بروسلوز از بیماری‌های مشترک بین انسان و دام است، اظهار کرد: این بیماری طیفی وسیع از پستانداران اهلی و وحشی را مبتلا می‌کند، انتشار جهانی دارد و بروسلا آبورتوس پرانتشارترین عضو خانواده بروسلاها و باعث خسارات اقتصادی زیاد به دامداران و تهدید سلامت جوامع انسانی است.
وی سقط بره و گوساله و کاهش جمعیت دامی، کاهش تولید شیر و گوشت مورد نیاز جامعه و زیان های اقتصادی به دامدار و جامعه را از تبعات خسارت زای این بیماری عنوان کرد و افزود: هر چه شیوع بیماری در بین دام ها بیشتر باشد انسان‌های بیشتری آلوده شده و از طریق تحمیل مخارج درمان، غیرفعال شدن نیروی کار و توان دامداران و کشاورزان، زیان های فراوانی به بار می آید.
رئیس بخش تحقیق و تولید واکسن و آنتی ژن‌های بروسلوز موسسه رازی، اضافه کرد: بیماری از طریق تماس مستقیم از راه ملتحمه چشم، یا از طریق تماس خراش ها و جراحات پوست با ترشحات، مواد دفعی یا بافت‌های حیوانات آلوده یا اشیاء آغشته به ترشحات عفونی، انتقال تنفسی از طریق استنشاق ذرات عفونی معلق در آغل، اصطبل و آزمایشگاه، مصرف شیرخام و فرآورده‌های لبنی آلوده خصوصا پنیر تازه، خامه و سرشیر به سرعت سرایت می‌کند اگرچه احتمال انتقال بیماری به انسان از گوشت و فرآورده‌های آن کمتر از استفاده از فرآورده‌های لبنی آلوده و انتقال بروسلوز از انسان به انسان نیز بسیار نادر است.
به گفته وی، تلقیح مصنوعی، واکسیناسیون و نمونه برداری از خون در برنامه های خون گیری از دام به موارد متعدد بروسلوز در بین دامپزشکان و تکنسین ها منجر شده است.
دکتر عالمیان، سقط جنین یا زایمان زودرس را نشانه اصلی ابتلا به بروسلوز در تمام حیوانات به ویژه نشخوارکنندگان نام برد و گفت: مهمترین علامت بیماری بروسلوز در گاو ماده سقط جنین در ماه‌های پنجم آبستنی به بعد و عموما سقط جنین همراه جفت ماندگی است و اکثرا از طریق تغذیه مواد غذایی و آب آلوده به میکروب و یا لیسیدن جنین سقط شده یا جفت آلوده و تشریحات تناسلی آلوده گاوهای بیمار به گاوهای سالم منتقل می شود.
عضو هیئت علمی موسسه رازی، تصریح کرد: شدیدترین حالت تب مالت (بروسلوز) از طریق گوسفند، بز و قوچ به انسان منتقل می شود که می تواند فرد مبتلا را تا ماه ها و سال‌ها درگیر کند.
وی یادآور شد: بیشتر عفونت‌ها نیز از طریق مصرف شیر خام یا پنیر تهیه شده از شیر غیرپاستوریزه گوسفند و بز ایجاد می شود، اما در بسیاری از نواحی که گوسفند و بز در کنار گاو پرورش داده می شوند یا از مراتع و چراگاه های مشترک استفاده می کنند انتقال این میکروب توسط گاو نیز ممکن است صورت بگیرد.
دکتر عالمیان اضافه کرد: این بیماری قادر است در مواردی نادر حیوان را از پای درآورد ولی اگر حیوان از بیماری جان سالم به در ببرد میکروب در طحال، کبد، رحم و غدد لنفاوی برای مدت چندین سال جای گرفته و به بروسلوز مزمن تبدیل خواهد شد، در طی عفونت مزمن ممکن است میکروب به مدت چندین سال از طریق ادرار، شیر و ترشحات رحمی دفع و باعث گسترش آلودگی شود.
عضو هیئت علمی موسسه رازی شیوع بالای آلودگی دامی در برخی مناطق به ویژه عشایری، عرضه و فروش فراورده های لبنی غیربهداشتی خارج از نظارت، جابه جایی و گردش غیراصولی دام ها به ویژه عشایری در کشور و همچنین قاچاق از کشورهای همسایه را از مهمترین چالش‌های کنترل بروسلوز در دام نام برد و گفت: در مورد انسان نیز این چالش ها متعدد است که می توان به مواردی همچون، بیماری هزار چهره است و در اشکال مختلف حاد، تحت حاد و مزمن تظاهر می کند؛ چالش‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی موثر در سبک زندگی مردم، تنوع راه های انتقال (خوراکی، تزریقی، استنشاقی، ...)، پیچیدگی‌های افتراقی عود بیماری از ابتلا مجدد، عدم تبعیت کامل بیماران برای تکمیل دوره درمان به رغم طولانی بودن دوره درمانی، ناکافی بودن همکاری بخش خصوصی (آزمایشگاهی و بالینی) در گزارش موارد ابتلا و نیاز پزشکان به آگاهی از چهر های متنوع بیماری تب مالت، کم اطلاعی مردم در ارتباط با راه های پیشگیری از بیماری، آسیب پذیری مادران و کودکان روستایی و وضعیت نامناسب غیربهداشتی دامداری سنتی اشاره کرد.
رئیس بخش تحقیق و تولید واکسن و آنتی ژن های بروسلوز موسسه رازی، رعایت راهکارهای کنترلی و پیشگیری از ابتلا به این بیماری را بسیار مهم دانست و تصریح کرد: باکتری بروسلا، قدرت تهاجمی بالایی دارد و به سرعت منتقل می شود بنابراین ضروری و لازم است راهکارهای کنترل و پیشگیری با دقت اجرا و رعایت شود.
وی گفت: استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کردستان، ایلام، کرمانشاه، همدان، مازندران و لرستان به ترتیب مناطق با شیوع بالای بروسلوز شناخته شده اند و ضروری است برنامه پایش عمیق در این مناطق اجرا شود.
دکتر عالمیان ایجاد و هماهنگی بین بخشی را به عنوان مهم ترین راهکار در پیشگیری و کنترل این بیماری عنوان کرد و افزود: جلوگیری از روش های دامپروی سنتی، آموزش کارکنان، پزشکان و دامپزشکان، ارتقای ایمنی زیستی در دامداری سنتی و کشتار دام، تقویت کارخانه های پاستورزاسیون و تولید فراورده های پاستوریزه، اصلاح عادات غذایی سنتی غیربهداشتی، آموزش جامعه و گروه های در معرض خطر و ارتقای ظرفیت مناسب آزمایشگاهی از موارد موثر در پیشگیری و کنترل بیماری است.
عضو هیئت علمی موسسه رازی، با تاکید بر این که رفع چالش ها به تنهایی و توسط یک نهاد ممکن نیست، گفت: مهمترین استراتژی کنترل بروسلوز، همانند تمامی بیماری های قابل انتقال از حیوان به انسان، استراتژی سلامت واحد است و برنامه ریزی دقیق و پاسخ شبکه‌ای هماهنگ نیاز دارد.
