علی مطهری: تاکنون به زنان کمتر فرصت داده شده است
مشروح گفت و گوی جماران با علی مطهری در پی می‌آید:
تحلیل و ارزیابی حضرتعالی از صحبت‌های اخیر رهبر انقلاب درباره زنان و نقش اجتماعی و سیاسی آنان در آینده چیست؟
به نظر من دو نکته مهم در صحبت‌های مقام رهبری درباره بانوان وجود داشت. یکی اینکه گفتند که به جای «تساوی جنسیتی»، بهتر است «عدالت جنسیتی» را به کار ببریم. این بیان دیگری از سخنی است که استاد شهید مطهری داشتند و در کتاب‌های ایشان وجود دارد. شهید مطهری می‌فرماید که زن و مرد از نظر اسلام، حقوق متساوی دارند، اما حقوق متشابه ندارند. این به خاطر تفاوت‌هایی است که در خلقت زن و مرد وجود دارد. حتی شهید مطهری می‌گوید، «اگر بخواهیم تساوی حقوق را در نظر بگیریم می‌شود ادعا کرد که اسلام، حقوق بیشتری برای زن نسبت به مرد قائل شده است.»
رهبر انقلاب فرمودند که تساوی حقوقی که از نظر غربی‌ها وجود دارد که می‌گویند اگر مرد به جهنم هم برود زن باید به دنبال وی برود را قبول نداریم و این تشابه که حقوق زن و مرد در همه امور باید شبیه هم باشند، درست نیست، اما ما عدالت جنسیتی را ما قبول داریم که تساوی واقعی است.
این مطلب بسیار مهمی است که ما فریب کلمه تساوی را نخوریم که پس اگر در اینجا یک وظیفه‌ای برای مرد قرار داده شده است، حتماً برای زن هم باید باشد و اگر حقی برای مرد قرار داده شده است، عیناً همان باید برای زن باشد. حقوق متساوی است، اما متشابه نیست. این بحث مهمی است که باید به آن پرداخت و مخصوصاً در آثار شهید مطهری بسیار به آن پرداخته شده است.
مطلب دیگری که در صحبت‌های رهبر انقلاب بود، تأثیری است که زن می‌تواند در مسائل اجتماعی داشته باشد. یعنی تأثیری که زن در جامعه و تاریخ دارد، غیرمستقیم است.ای بسا تأثیر غیرمستقیم زن در ساختن تاریخ و جامعه، بیشتر از تأثیر مستقیم باشد. به دلیل اینکه زن تأثیری روی مرد و فرزندان دارد و یکی از عوامل تحریک مردان به شجاعت، جوانمردی و سلحشوری، زنان هستند. در همه جنگ‌ها هم اگر زن‌ها همراهی نکنند مردان نمی‌توانند آن طور که باید از خودشان شجاعت، مقاومت و سلحشوری نشان دهند.
به تعبیر دیگر وقتی که مردان ببینند که خواست زن، دفاع و جنگ و شجاعت و مقاومت است، انگیزه بیشتری برای این کار پیدا می‌کنند. در مسائل اجتماعی هم همین طور است؛ در موضوعی مثل انتخابات اگر زنان فعال باشند، نیروی محرکی برای مردان و فرزندان هستند و می‌توانند بسیار مؤثر باشند؛ لذا اینکه رهبر انقلاب دست روی نقش زنان در افزایش مشارکت در انتخابات گذاشتند، به نظرم یک کار هوشمندانه‌ای است. امیدوارم این نکته و تذکر ایشان مفید و مؤثر باشد.
از دیدگاه حضرتعالی صحبت‌های ایشان چه قدر می‌تواند از مشکلات فعلی زنان در عرصه‌های مختلف، بن‌بست شکنی کند؟
رهبر انقلاب درباره خشونت علیه زنان صحبت کردند و به طرحی یا لایحه‌ای که در مجلس وجود دارد اشاره کردند که در دستور کار قرار دارد. این هم مسئله مهمی است که مردان فکر نکنند، زنان صرفاً ابزاری در دست آن‌ها هستند و مثل برده با زنان رفتار کنند و حق تندی، توهین، دشنام دادن و خشونت را ندارند.
از طرف دیگر قانون و حکومت اسلامی باید در مقابل برخی مردانی که این مسائل را رعایت نمی‌کنند، بایستد و دست این‌ها را ببندد. این نکته مهمی بود که ایشان اشاره کردند و مجلس و دولت باید این موضوع را پیگیری کنند.
دسترسی زنان به وزارت، قضاوت یا سایر مناصب، در جامعه ما امکان دارد یا تابو است؟
ملاک باید شایستگی باشد. اگر برای پست اجرایی، چند نفر مطرح هستند و در بین این‌ها خانم‌ها وجود دارند و مردی برتری واضحی دارد، طبیعی است که باید او انتخاب شود و ما نباید به دنبال نمایش دادن باشیم. اما اگر زنی از همه برتر بود، باید پست را وی برعهده بگیرد. از طرف دیگر، اگر زن و مردی در شایستگی برای یک پست اجرایی مساوی باشند و امتیازات برابر داشته باشند، به نظر من باید زن را انتخاب کنیم؛ به دلیل اینکه تاکنون به زنان کمتر فرصت داده شده است که خودشان را نشان دهند؛ لذا ملاک شایسته بودن و اصلح بودن است و ما نباید از آن طرف بیفتیم که اساساً به زنان نباید پستی داد و نه از طرف دیگر بیفتیم و برای نمایش دادن به دنیای غرب، بی‌جهت و بدون رعایت شایستگی، پست‌هایی به خانم‌ها دهیم. باید منطقی عمل کنیم و ملاک اصلی شایسته بودن باشد.
از دیدگاه شما در مقوله شایستگی و شایسته‌سالاری، جامعه ما با چه چالش‌ها و موانعی مواجه است؟
متأسفانه درباره این موضوع، دولت‌ها که تغییر می‌کنند، مقداری گروه‌گرایی و جناح‌گرایی حاکم می‌شود و ما از همه نیرو‌های متخصص استفاده نمی‌کنیم؛ لذا نیرو‌های متخصص معطل باقی می‌مانند، افرادی که در درجات بعدی هستند به دلیل انتساب به یک گروه خاص سیاسی، پست‌ها را در اختیار می‌گیرند و ما از نیروی تخصصی جامعه استفاده نمی‌کنیم؛ به همین خاطر جامعه دچار مشکلاتی می‌شود. متأسفانه در اکثر دولت‌ها این مشکل را داریم که هر دولتی می‌آید تمام پست‌ها را تغییر می‌دهد و اغلب، ملاک این است که افراد در گروه سیاسی ما باشند و نگاه نمی‌کنیم که آیا کار فلان مدیر خوب بوده یا بد بوده است؟ اگر خوب بوده وی را باید حفظ کنیم. متأسفانه این آسیب در کشور ما وجود دارد و به کشور آسیب زده است.
باید دنبال شایسته‌ها باشیم و لو در گروه مقابل ما باشد. اساساً نباید گروه‌بندی‌ها را در انتخاب مدیران تأثیر دهیم بلکه صرفاً باید شایستگی ملاک باشد. دولتی که ۲۲ وزیر دارد، دوازده نفر از وزرا، اصول‌گرا و ده نفر از آنان اصلاح‌طلب باشند و در کنار هم کار کنند. به عبارت دیگر ملاک، تخصص و تعهد باشد نه وابستگی به یک گروه خاص. اگر ما به اینجا برسیم، آن زمان است که می‌توانیم بگوییم که توسعه و پیشرفت کشور آغاز خواهد شد.
اینکه فرمودید امور به دست انسان‌های اصلح باشد، حد و مرز آن کجاست و تشخیص اصلح بودن افراد با چه کسانی است؟
هر رئیس جمهوری که روی کار می‌آید خودش و مشاورانش سازوکاری داشته باشند، امتیازبندی کنند و کسی که امتیاز بیشتری دارد آن را انتخاب کنند. این گونه نباشد که امتیاز بیشتر را برای انتساب به گروه سیاسی خودمان بدهیم. انتخاب فرد شایسته و اصلح راه دارد و می‌شود سازوکاری برای آن درست کرد که صالح‌ترین افراد روی کار بیایند و پست‌های مهم را اشغال کنند. نکته مهم این است که بسیاری از افراد متخصص، مجرّب، کارکشته و متعهد، اساساً پا پیش نمی‌گذارند و جلو نمی‌آیند تا خودشان را عرضه کنند که به ما پستی دهید؛ لذا گروهی که می‌خواهد پست‌ها را تقسیم کند، باید این‌ها از جامعه کشف کند و آنان را دعوت کند. این طور نباشد که در مسئولیت دادن، فقط به کسانی توجه شود که دائماً دنبال پست هستند و دائم خود را عرضه می‌کنند. بالاخره انتخاب فرد شایسته راهکار دارد و کار مشکلی نیست.
