گفت‌وگوی سازنده در خانواده چگونه شکل می‌گیرد؟
دکتر علی عربی اظهار کرد: در نگاه جامعه‌شناختی، خانواده اساس و بنیان اجتماع و جامعه است و در تمام جهان همچنان خانواده اهمیت خود را به عنوان یک نهاد بنیادین برای تعالی فرهنگی یک جامعه دارد.
وی افزود: معیار ارزیابی برای باقی ماندن در این جهان، حفظ خانواده به عنوان نهاد بنیادین است و این موضوع اهمیت جایگاه خانواده در جامعه را نشان می‌دهد.
ساختار قدرت، چالش کنونی خانواده‌ها
عربی گفت: خانواده‌ها دچار آسیب‌های زیادی هستند و مهم‌ترین چالشی که امروز خانواده و به صورت خاص، خانواده ایرانی با آن مواجه است ساختار قدرت در خانواده است؛ ما می‌خواهیم همچنان به ارزش‌هایی پایبند بمانیم که دیگر کارکرد قبلی را ندارند. در گذشته ساختار قدرت خانواده‌ها به صورت عمودی بوده است به گونه‌ای که پدر در راس و سپس مادر و دیگر افراد خانواده به ترتیب سن قرار داشتند و بنا به فرهنگ می‌تواند این خانواده، گسترده‌تر هم باشد و همچنان در بخشی از نقاط ایران می‌بینیم که هنوز شکل خویشاوندی و عشیره وجود دارد و هنوز در این خانواده‌ها سلسله مراتب قدرت را دارند.
جهان امروز نیازمند خانواده مدنی است
وی ادامه داد: این در حالی است که در جهان امروز به دلیل رشد فردگرایی و هویت‌یابی، نوجوانان نیازمند خانواده مدنی هستند یعنی خانواده‌ای که ساختار قدرت پیشین در آن تعدیل شده باشد.
عضو هیات علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز بیان کرد: بنابراین خانواده‌ها باید به این سمت بروند که ضمن احترام به بزرگترها و ارزش‌هایی که اساس و بنیان حفظ یک جامعه و خانواده بوده‌اند، یک شکل مدنی یا ساختار افقی داشته باشند.
گفت‌وگوی سازنده در ساختار افقی خانواده
وی افزود: در خانواده مدنی به کودکان و فرزندان هویت داده می‌شود تا در تعامل با خانواده از آن گسستی که اتفاق افتاده است و در مقابل والدینشان قرار گرفته‌اند و به اصطلاح از شورشی شده‌اند، یک پله پایین بیایند و تعامل و گفت‌وگوی سازنده در یک ساختار افقی در خانواده شکل بگیرد.
عربی گفت: اگر این اتفاق در خانواده ایرانی بیفتد، بسیاری از آسیب‌هایی که امروز در حوزه نوجوانان و انحرافات مشاهده می‌شود از اعتیاد گرفته تا بزهکاری، مدیریت می‌شوند.
وی عنوان کرد: مهم‌ترین چیزی که امروز خانواده ایرانی به ویژه در جاهایی که هنوز بافت سنتی قوی‌تر است، به آن نیاز دارد این است که خانواده به این باور برسد که تغییر شکل ساختار از عمودی به افقی نه تنها چیزی از ارزش‌های خانواده کم نمی‌کند بلکه کارکرد بیشتری برای جامعه‌پذیری فرزندان و مدیریت خانواده، عواطف و به شکل خاص پیشگیری از انحرافات و آسیب‌های اجتماعی برای خانواده و فرزندان دارد.
چه خانواده‌ای خوشبخت است؟
عضو هیات علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز با اشاره به نشانه‌های خانواده‌های خوشبت و موفق گفت: خانواده‌ای که در آن گفت‌وگو جریان داشته باشد یعنی کنش متقابل بین اعضای جامعه وجود داشته باشد و مسیر گفت‌وگو دچار انسداد نباشد، خانواده خوشبختی است.
وی افزود: البته متغیرهای اقتصادی، در این زمینه بسیار مهم هستند. یک خانواده باید یک سری نیازها و ظرفیت‌های اولیه از نظر پایه‌های اقتصادی داشته باشد و پس از این، مهم‌ترین چیزی که یک خانواده را خوشبخت می‌کند، گفت‌وگو و تعامل سازنده بین اعضای خانواده است.
مدیریت تکنولوژی برای افزایش گفت‌وگو در خانواده
وی با اشاره به کاهش ارتباطات کلامی در خانواده‌ها بیان کرد: یکی از مسائل مهم در این زمینه، لزوم مدیریت تکنولوژی است و بهترین راه این است که در خانواده، فضای گفت‌وگو ایجاد شود.
عربی گفت: به طور مثال برای در اختیار قرار دادن موبایل برای فرزندان و نوجوانان قانون داشته باشیم. حتی برای خریدن موبایل باید زمان تعیین کنیم. اینکه موبایل بدون قاعده در دست نوجوانان باشد، نه تنها مهربانی نیست بلکه به نوجوان و خانواده ضربه می‌زند.
وی افزود: حتی بزرگترها نیز باید قانون‌هایی داشته باشند که در فضای خانواده از تکنولوژی و موبایل فاصله بگیرند یا گاهی نیز برای ایجاد یک گفت‌وگو از آن استفاده کنند.
این جامعه‌شناس بیان کرد: مدیریت تکنولوژی در خانواده به ویژه برای کودکان از شش تا هفت سالگی باید بسیار مهربانانه انجام شود و اکنون بسیاری از کشورها این موضوع را به قانون تبدیل کرده‌اند. با این کار، کودکان می‌آموزند که به موبایل وابسته نشوند. این کار، نیازمند جامعه‌پذیر شدن و وقت گذاشتن والدین برای فرزندان است.
خانواده؛ فضایی برای تنظیم و بازسازی عواطف انسانی
وی با اشاره به تبعات کاهش ارتباط کلامی در خانواده‌ها گفت: خانواده مدرن (هسته‌ای) یک کارکرد بسیار مهم به نام تنظیم عواطف در نهاد خانواده در مقابله با جامعه دارد؛ بنابراین خانواده فضایی برای تنظیم و بازسازی عواطف انسانی است.
عربی عنوان کرد: زمانی که چنین حاشیه امنی برای عواطف از دست برود، خواه یا ناخواه ارتباطات با اعضای خانواده گسسته می‌شود، اضطراب اجتماعی افزایش می‌یابد و بسیاری از انحرافات دیگر اوج می‌گیرد.
وی تصریح کرد: یکی از آسیب‌های بسیار مهمی که خانواده‌ها را تهدید می‌کند، گسست فرهنگی در درون خانواده‌ها است. گسست فرهنگی می‌تواند به سمت شکاف بین نسلی هم جلو برود و متاسفانه می‌تواند سبب انسداد گفت‌وگو و قطع تعامل بین اعضای خانواده شود.
عضو هیات علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز با تاکید بر مدیریت گسست فرهنگی گفت: ضرورت دارد حوزه آموزش، رسانه، سازمان‌های مردم نهاد و نهادهای ذی‌ربط در این زمینه اقدام کنند.
